چگونه می‌توان با فناوری، جایگاه صادراتی را ارتقا داد؟
تولید فناورانه، پیش‌شرط رونق صادرات
گروه اقتصادی
در دنیای پیچیده و رقابتی امروز، تولید تنها به معنای ساخت کالا نیست؛ بلکه نماد توان اقتصادی، توانمندی فناورانه و ظرفیت حضور در بازارهای جهانی است. کشورهایی که توانسته‌اند سهمی درخور در اقتصاد بین‌الملل به‌دست آورند، آنهایی بوده‌اند که تولید داخلی خود را نه بر اساس ملاحظات تنها حمایتی، بلکه با نگاه توسعه‌محور، فناورانه و صادرات‌گرا پایه‌ریزی کرده‌اند. کیفیت، نوآوری و انطباق با استانداردهای جهانی، سه محور کلیدی در شکل‌گیری این مسیر موفق بوده‌اند. شایان ذکر است تا بگوییم در کشورمان نیز طی سال‌های اخیر، موضوع خودکفایی، ساخت داخل و حمایت از تولید ملی همواره مورد توجه قرار داشته است و دراین راستا نیز اقدامات خوبی به ثمر و بهره‌برداری رسیده است اما آنچه می‌تواند این نگاه را توسعه روزافزون بخشد و بیش از پیش به واقعیتی اقتصادی تبدیل کند، عبور از تولید صرف مصرفی و حرکت به‌سوی تولید فناورانه و رقابت‌پذیر است. در این چارچوب، آن دسته از بنگاه‌های تولیدی که بتوانند محصولات خود را با کیفیت جهانی و قابلیت صادرات طراحی و عرضه کنند، نه‌تنها مسیر توسعه داخلی را هموار می‌کنند بلکه بستر ارتقاء جایگاه برای کشور در زنجیره ارزش جهانی باز می‌کنند. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره گشت؛ ورود به بازارهای بین‌المللی مستلزم تطبیق با قواعدی است که مهم‌ترین آن‌ها کیفیت و فناوری است. بازار جهانی، کالای کم کیفیت یا فاقد استانداردهای بین‌المللی را نمی‌پذیرد و اینجاست که نقش نهادهای صنعتی، شرکت‌های تولیدی، مهندسان و متخصصان کشور برجسته می‌شود. همچنین مطلوب است تا عنوان بداریم که در این مسیر هرگونه سرمایه‌گذاری مؤثر به معنای افزایش قدرت چانه‌زنی و تاب آوری اقتصادی خواهد بود. بنابراین هم‌افزایی میان دولت، بخش خصوصی، مراکز علمی و همچنین هدایت هدفمند سرمایه‌گذاری داخلی می‌تواند بیش از گذشته زمینه‌ساز شکل‌گیری اکوسیستم تولید فناورانه در کشور شود و موفقیت‌های عملی در این حوزه را افزایش دهد. گفتنی است که در چنین بستری، نه‌تنها امکان پاسخ به نیازهای داخلی فراهم می‌شود، بلکه صادرات هدفمند و رقابت با برندهای بین‌المللی نیز در دسترس قرار خواهد گرفت. درحقیقت می‌توان عنوان داشت که در جهان امروز، رقابت اقتصادی دیگر تنها به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود؛ کشورها، بنگاه‌ها و برندهای بزرگ و کوچک برای توسعه، ناگزیر به حضور پررنگ و موفق در بازارهای بین‌المللی هستند و در این مسیر، کیفیت و فناوری به‌عنوان مهم‌ترین شاخص‌های رقابت‌پذیری، نقش اساسی در تثبیت جایگاه کشورها در زنجیره‌های ارزش جهانی ایفا می‌کنند. این گزاره به‌ویژه برای کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که از ظرفیت‌های صنعتی و منابع انسانی بسیارغنی برخوردارند، اهمیتی دوچندان دارد. در همین راستا به تازگی فرهاد زرگری، مدیرعامل گروه توسعه ملی، در حاشیه رویداد توسعه و تعمیق ساخت داخل گروه صنعتی ایران ترانسفو، بر ضرورت تحول در رویکرد تولید تأکید کرد و گفت: توجه به بازارهای جهانی با تاکید بر فناوری و تولید با کیفیت، عضویت در اکوسیستم‌های فناوری و زنجیره‌های تولید جهانی را ممکن می‌سازد و اقتصاد‌های برون‌گرا را شکل می‌دهد. مدیرعامل گروه توسعه ملی با بیان اینکه هر بنگاهی که به بازارهای جغرافیای کشور خودش محدود شود، رشد نخواهد کرد، گفت: رقبا وارد بازارهای جهانی می‌شوند و سهم بازار صادراتی از دست می‌رود. وی تاکید کرد: راهکار بقای بنگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ وارد شدن به بازارهای جهانی است وقتی شرکت‌ها وارد بازارهای جهانی شوند عملاً تکنولوژی و محصولات باید کیفیت و استانداردهای خاصی را دنبال کند وگرنه بازار بین الملل را از دست می‌دهند. بنابراین کیفیت در محور صادرات شکل می‌گیرد و نهایتاً وقتی ما وارد شبکه شویم وارد زنجیره‌های ساخت گسترده می‌شیم.
فناوری و کیفیت؛ دو بال صادرات پایدار
تحلیل روند توسعه اقتصادی در کشورهای موفق، به‌ویژه در آسیای شرقی، به‌خوبی نشان می‌دهد که بدون سرمایه‌گذاری در فناوری و استانداردسازی تولید، امکان رقابت در سطح جهانی وجود ندارد. کشورهایی مانند کره جنوبی، تایوان و سنگاپور، در دهه‌های گذشته با ترکیب دو رویکرد ساخت داخل و صادرات‌محوری توانستند رشد اقتصادی بالایی را تجربه کنند. دراین خصوص مدیرعامل گروه توسعه ملی نیز به رویکرد‌های توسعه صنعتی پس از جنگ جهانی دوم اشاره کرد و بیان داشته است: دو استراتژی اصلی برای توسعه کشورها رخ داد که اول، استراتژی تولید و ساخت داخل برای کاهش وابستگی به واردات، که کشورهای آمریکای هند و آسیای شرقی مانند سنگاپور، تایوان و کره جنوبی از آن بهره‌مند شدند و رشد اقتصادی بالای ۶ درصد را تجربه کردند و دوم، تمرکز بر صادرات و حضور در زنجیره ارزش جهانی، که منجر به توسعه فناوری و تکنولوژی در این کشورها شد و نمونه‌هایی مانند صنعت هواپیماسازی ایرباس در بیش از ۲۳ کشور شکل گرفت.
ایران ترانسفو؛ نمونه‌ای از توسعه فناورانه داخلی
در جریان رویداد توسعه و تعمیق ساخت داخل ، نام گروه صنعتی ایران ترانسفو به‌عنوان نمونه‌ای موفق در زمینه ساخت داخل و توسعه فناورانه چندین‌بار مورد تأکید قرار گرفته و به چشم می‌خورد. زرگری با اشاره به عملکرد این مجموعه گفت: ایران ترانسفو نه‌تنها در افزایش تولید داخلی مؤثر بوده، بلکه در بررسی‌های صورت‌گرفته، از بین ۸۲ شرکت زیرمجموعه گروه توسعه ملی، از نظر سطح تکنولوژی و ساخت داخل در رتبه نخست قرار دارد. وی همچنین بر لزوم توجه به سرمایه انسانی به‌ویژه مهندسان و متخصصان این حوزه تأکید کرد و خواستار حمایت از آن‌ها به‌عنوان پشتوانه اصلی ارتقاء فناوری و کیفیت در تولیدات داخلی شد. همچنین شایان ذکر است تا بگوییم که ایران ترانسفو با تمرکز بر توسعه تجهیزات برقی و زیرساخت‌های انتقال نیرو، به‌ویژه در شرایط تحریمی، توانسته بخشی از نیاز کشور را تأمین و مسیر صادرات به کشورهای منطقه را نیز باز کند. بر اساس اعلام مسئولان این گروه صنعتی، تاکنون حدود ۶۸ درصد از مواد، تجهیزات و متعلقات ترانسفورماتورها بومی‌سازی شده و یکی از اهداف مهم این رویداد، افزایش ۱۰ درصدی این سهم با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی است. در حاشیه این رویداد، بیش از ۲۰ تفاهم‌نامه همکاری میان ایران ترانسفو و شرکت‌های فعال در حوزه صنعت برق و فناوری‌های مرتبط، با محوریت توسعه فناوری و ساخت داخل به امضا خواهد رسید. گفتنی است ایران ترانسفو به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده انواع ترانسفورماتور در صنعت برق کشور، نقش مهمی در پایداری شبکه برق، صادرات تجهیزات، و تحقق اهداف سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی ایفا می‌کند.
اکوسیستم فناوری؛ پلی برای جهش اقتصادی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در سخنان کارشناسان و فعالان عرصه اقتصادی همواره دیده و شنیده می‌شود، ضرورت پیوستن به اکوسیستم‌های جهانی فناوری می‌باشد. به باور کارشناسان حضور در زنجیره‌های ساخت و بازارهای بین‌المللی، بیش از پیش کشور را به بخشی از اقتصاد جهانی متصل خواهد کرد. چنین پیوندی به معنای انتقال دانش، ایجاد استانداردهای صنعتی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و در نهایت توسعه پایدار خواهد بود. از دید صاحب‌نظران اقتصادی، یکی از موانع اصلی توسعه فناوری‌محور، عدم انسجام سیاست‌های صنعتی، چالش‌های مقرراتی و نبود مشوق‌های کافی برای شرکت‌های دانش‌بنیان است. با این حال، تجارب موفق مانند عملکرد ایران ترانسفو، نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق، هدایت منابع و حمایت هدفمند از تولیدکنندگان داخلی، می‌توان در این مسیر حرکت کرد.
پیوند کیفیت، فناوری و بازار جهانی
در پایان گفتنی است که بازار جهانی به شرکت‌هایی میدان می‌دهد که کیفیت، نوآوری و رقابت را در ذات فعالیت خود نهادینه کرده باشند. اگر سیاست‌های صنعتی کشور بیش از پیش بر ارتقاء فناوری، استانداردسازی تولید و صادرات‌محوری متمرکز شود، نه‌تنها زمینه جهش اقتصادی فراهم می‌شود، بلکه وابستگی به واردات نیز کاهش می‌یابد و به حداقل میزان ممکن می‌رسد. در این مسیر، گروه‌های صنعتی مانند ایران ترانسفو می‌توانند به الگوی موفقی در صنعت کشور تبدیل شوند؛ نمونه‌هایی که نه با حمایت صرف، بلکه با اتکا به تخصص، نوآوری و فناوری توانسته‌اند جایگاه خود را در صنعت تثبیت کنند. آنچه روشن است اینکه رونق اقتصادی آینده در گرو تولید محصولات با کیفیت و فناوری‌محور است؛ محصولاتی که نه‌فقط بازار داخلی، بلکه بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را هدف قرار دهند و کشور را بیش از پیش به بازیگری فعال در زنجیره ارزش جهانی تبدیل کنند.س