آیا افزایش پرداخت‌ها مرهم درد پرستاران خواهد بود؟
پرستاری جلوه‌ای از ایمان و خدمت
گروه اقتصادی
۵ آبان، روز ولادت حضرت زینب کبری (س)، یادآور صبر، ایثار و خدمت بی‌منت است؛ روزی که به‌درستی به‌عنوان روز پرستار نام‌گذاری شده تا جامعه، قدردان قشری باشد که با روحی بزرگ، در خط مقدم سلامت ایستاده‌اند. پرستاران، بی‌تردید یکی از ستون‌های استوار نظام سلامت کشورند و هرگونه اصلاح، تحول و پایداری در این نظام بدون بهبود وضعیت آنان ممکن نیست. در حالی که نظام سلامت کشور پس از دوران سخت کرونا نیازمند بازسازی روحی و ساختاری است، توجه به معیشت، امنیت شغلی و جایگاه اجتماعی پرستاران بیش از پیش اهمیت یافته است. سخنان اخیر احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری در آستانه روز پرستار نیز نشان می‌دهد که طی سال گذشته اقداماتی جدی برای کاهش معوقات، افزایش اضافه‌کار و اصلاح وضعیت پرداخت‌ها انجام شده است اما هنوز فاصله میان وضعیت موجود و مطلوب محسوس است. به گفته نجاتیان، پرداخت معوقات پرستاران یکی از محورهای اصلی اقدامات سازمان نظام پرستاری بوده است. تا مرداد سال گذشته، معوقات پرداختی به حدود ۹ ماه رسیده بود اما با همکاری مؤثر مجلس، کمیسیون بهداشت و حمایت دولت، این میزان به حدود ۶ تا ۷ ماه کاهش یافته است. گرچه برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی همچنان در پرداخت کارانه‌ها عقب‌تر از میانگین کشورند، اما به‌طور کلی، روند پرداخت‌ها در مسیر بهبود قرار دارد. در کنار آن، افزایش ۲/۷ برابری اضافه‌کار پرستاران از محل منابع عمومی دولت یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال گذشته بود. این اقدام سبب شد تا بخش عمده معوقات در حوزه اضافه‌کار برطرف شود و پرستاران بتوانند با اطمینان بیشتری بر وظایف خود متمرکز باشند. نجاتیان تأکید کرده است که این منابع به صورت مستقیم از محل بودجه عمومی پرداخت می‌شود، موضوعی که اهمیت پایداری آن را دوچندان می‌کند. با این حال، او به درستی یادآور می‌شود که تورم از پرداخت‌ها پیشی گرفته است. این جمله کوتاه، تصویری روشن از واقعیت معیشتی جامعه پرستاری به‌دست می‌دهد؛ واقعیتی که در آن افزایش حقوق و مزایا هنوز نتوانسته اثر ملموسی بر قدرت خرید پرستاران بگذارد.
از معافیت مالیاتی تا طرح جذب و نگهداشت
رئیس سازمان نظام پرستاری از برنامه‌هایی خبر داده است که می‌تواند نقطه عطفی در اصلاح وضعیت این قشر باشد. از جمله این برنامه‌ها، تدوین طرحی مشترک با کمیسیون بهداشت مجلس برای ارتقای کیفیت مراقبت‌های پرستاری، تصویب معافیت مالیاتی پرستاران در بودجه ۱۴۰۵ و اصلاح ساختار جذب و نگهداشت نیرو است. او ابراز امیدواری کرده است که دولت و مجلس با همراهی یکدیگر، زمینه تصویب این مصوبات را فراهم کنند تا حمایت از پرستاران، تنها در قالب شعار باقی نماند. به گفته نجاتیان، در صورت تحقق این اهداف، می‌توان انتظار داشت که بخشی از فشار معیشتی از دوش جامعه پرستاری برداشته شود و اعتماد و رضایت آنان نسبت به نظام سلامت افزایش یابد.
*امنیت شغلی، سنگ‌بنای آرامش در خدمت
یکی از نکات مهم مطرح‌شده از سوی رئیس سازمان نظام پرستاری، موضوع خشونت در مراکز درمانی است؛ پدیده‌ای نگران‌کننده که در سال‌های اخیر افزایش یافته و موجب دل‌سردی کادر درمان شده است. نجاتیان اعلام کرده است که پیش‌نویس قانون مقابله با خشونت علیه کادر درمان تهیه شده و امید می‌رود دولت هرچه سریع‌تر آن را به‌صورت لایحه به مجلس ارائه دهد. تصویب چنین قانونی، اقدامی ضروری در جهت تأمین امنیت شغلی و روانی پرستاران است. آنان که در شرایط سخت روحی و فیزیکی با بیماران و خانواده‌ها مواجه‌اند، باید بدانند که قانون، پشتیبانشان است و هیچ رفتاری خارج از عرف و اخلاق، بدون پاسخ نخواهد ماند.
کمبود نیرو، چالشی جدی برای نظام سلامت
کمبود نیروی پرستار، همچنان یکی از دغدغه‌های بزرگ حوزه درمان کشور است. طبق گفته نجاتیان، هر سه تا چهار سال، حدود ۱۰ هزار پرستار جذب سیستم درمانی می‌شوند؛ اما در همین مدت، نزدیک به ۵ هزار نفر به دلایل مختلف از سیستم خارج می‌شوند. این تراز منفی، نه‌تنها جبران کمبود موجود را ممکن نمی‌کند بلکه فشار مضاعفی بر نیروهای باقی‌مانده وارد می‌سازد. در برخی کلان‌شهرها، پرستاران به دلیل هزینه‌های بالای زندگی تمایلی به اشتغال ندارند و در مقابل، در مناطق دورافتاده، ظرفیت‌های استخدامی به دلیل نبود متقاضی، خالی می‌ماند. نجاتیان خواستار اصلاح این وضعیت شده و پیشنهاد داده است سهمیه‌های خالی به سهمیه آزاد منتقل شود تا ظرفیت استخدامی از بین نرود. در واقع، نظام سلامت کشور نیازمند بازتعریف نظام استخدام و توزیع نیرو بر اساس شاخص‌های واقعی جمعیت و نیاز منطقه‌ای است چراکه پرستاران، تنها نیروی انسانی نیستند بلکه آنان سرمایه انسانی سلامت کشورند.
پرستاران، قهرمانان بی‌ادعا
در کنار سخنان رئیس سازمان نظام پرستاری، نمایندگان مجلس نیز بر ضرورت حمایت از پرستاران تأکید کرده‌اند. محمد بیات، رئیس مجمع نمایندگان استان مرکزی، ضمن تبریک روز پرستار، کاهش معوقات از ۱۱ ماه به ۶ ماه را گامی مهم در ارتقای معیشت و جایگاه اجتماعی پرستاران توصیف کرده است. او خاطرنشان کرده: پرستاران نه‌تنها لباس خدمت بر تن دارند، بلکه با دلسوزی در کنار خانواده‌های بیماران ایستاده‌اند. بنابراین مجلس و نهادهای اجرایی باید با جدیت بیشتری برای بهبود شرایط آنان گام بردارند. بیات همچنین از افزایش مبلغ اضافه‌کاری از ۲۵۰ هزار ریال به ۸۵۰ هزار ریال یاد کرده و آن را هرچند گامی کوچک، اما در مسیر تحقق ایده‌آل‌های جامعه پرستاری دانسته است. این اظهارات نشان می‌دهد که مجلس، نگاه مثبتی به جامعه پرستاری دارد و در مسیر تصویب قوانین حمایتی، اراده‌ای جدی وجود دارد اما برای آنکه این حمایت‌ها از حد گفتار فراتر رود، نیاز است سیاست‌گذاری‌ها در بودجه، جذب نیرو و پرداخت منظم تداوم یابد. پرستاران، در حقیقت، نگهبانان سلامت عمومی‌اند و رضایت شغلی آنان به طورمستقیم بر کیفیت خدمات درمانی تأثیر می‌گذارد. وقتی پرستاری نگران اجاره خانه، تأخیر حقوق یا امنیت شغلی خود است، چگونه می‌توان انتظار داشت که با آرامش کامل بر بالین بیمار حاضر شود؟ به همین دلیل، بهبود معیشت پرستاران نباید تنها در قالب یک مطالبه صنفی دیده شود، بلکه باید به‌عنوان موضوع راهبردی مورد توجه قرار گیرد.
از شعار تا عمل
در دهه‌های اخیر، جامعه پرستاری بارها شاهد وعدههای متعدد درباره اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، افزایش حقوق و اصلاح نظام پرداخت بوده است. هرچند گام‌هایی در این مسیر برداشته شده اما اجرای کامل و پایدار این قوانین همچنان نیازمند اراده‌ای منسجم در سطح دولت و مجلس است. امروز بیش از هر زمان دیگر، نظام سلامت کشور به پایداری نیروی انسانی خود نیاز دارد. جذب نیروهای تازه‌نفس، ایجاد مشوق‌های منطقه‌ای، اجرای نظام پرداخت عادلانه و ایجاد امنیت شغلی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند پرستاری را از یک شغل پر‌استرس به حرفه‌ای با کرامت تبدیل کند.
پرستاری، جلوه‌ای از ایمان و خدمت
روز پرستار، فقط یک مناسبت تقویمی نیست؛ یادآور مفهومی عمیق از فداکاری، صبوری و عشق به انسان است. پرستاران، در هر شب و روزی که چراغ بیمارستان روشن است، حضور دارند؛ بی‌هیاهو، بی‌ادعا و بی‌توقف. بنابراین اکنون زمان آن رسیده است که پاسخ این فداکاری را نه با تقدیرهای نمادین، بلکه با اصلاح واقعی در ساختار معیشت، امنیت و منزلت پرستاران بدهیم. روز پرستار، باید نه فقط روز تبریک، بلکه روز آغاز تحول در حمایت از مدافعان سلامت باشد. در پرتو آموزه‌های حضرت زینب کبری (س) و با هم‌افزایی دولت و مجلس، می‌توان امید داشت که جامعه پرستاری به جایگاهی درخور شأن خود دست یابد؛ جایگاهی که در آن، خستگی شب‌های بیمارستان با عدالت اقتصادی روزهای آینده جبران شود. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌وگو با محمد جمالیان، رئیس کمیته پرستاری کمیسیون بهداشت و نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی و همچنین احمد
آریایی نژاد، نماینده مردم ملایر و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
محمد جمالیان، رئیس کمیته پرستاری مجلس:
بی‌مهری به پرستاران، چالش مزمن نظام درمان است
محمد جمالیان، رئیس کمیته پرستاری کمیسیون بهداشت و نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» اظهارکرد: واقعیت امر آن است که کادر درمان جزو معدود کارمندان دولت می‌باشند که همواره اضافه‌کار می‌آیند و معوقات خود را دریافت نمی‌کنند. درحقیقت باید بگوییم که عمده کارمندان با هدف ترمیم حقوق بر سر کار حاضر می‌شوند و اضافه‌کاری تشویقی نیز دریافت می‌کنند اما کادردرمان به صورت حقیقی و اضافه بر شیفت خود، در محل کار حضور می‌یابند اما متاسفانه کارانه و اضافه‌کارشان با فاصله زمانی یک‌ساله پرداخت می‌گردد. شایان ذکر است تا بگوییم که هم‌اکنون به موجب پیگیری‌های فراوان این بازه پرداختی کمی کاهش یافته و مدت زمان پرداخت معوقات به ۷ ماه رسیده است اما همچنان این بازه زمانی نیز مطلوب نیست و باید اصلاح گردد. وی افزود: پرستاران نیازمند آرامش خاطر هرچه تمام‌تر هستند تا بتوانند درد بیماران را تسکین دهند. بنابراین نباید شرایطی توامان با مشغله فکری فراوان برای این قشر رقم زد. جای تأسف است که کادرمان جای آنکه موردتوجه و نگاه ویژه قرارگیرند، در زمره اقشار و مشاغلی قرار می‌گیرند که همواره مورد بی‌مهری می‌باشند. او متذکر شد: امروز از تکرار مشکلات کادر درمان خسته شده‌ایم چراکه این مشکلات مرتفع نمی‌گردد و به نتیجه نیز نمی‌رسد. متاسفانه بیمه‌ها، مطالبات کادردرمان را پرداخت نمی‌کنند و به موجب این عدم پرداخت کادر درمان از جمله پرستاران آسیب می‌بیند. وی یادآور شد: پرستاران اقشار زحمتکش جامعه هستند که همواره مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند و دست‌مزدی پایین‌‌تر از سایر کشورها نیز دارند. درحقیقت باید بگوییم درحالی که در کشورهای همسایه حقوق پرستاران بسیار چشمگیر‌تر است، این قشر با زحمت فراوان در کشور به خدمت می‌پردازد. بنابراین مهم‌ترین مطالبه‌مان این است که حق‌و حقوق قانونی‌شان به درستی و در زمان مناسب پرداخت گردد.
وی همچنین ادامه داد: یکی دیگر از چالش‌های مطرح پرستاران، تعطیلی روزهای پنج شنبه است. ما‌دامی که روزهای پنج شنبه تعطیل می‌گردد، برای تمامی کارمندان مطابق با دستورالعمل دورکاری لحاظ می‌گردد. درحالی که مشاغل خدماتی همچون پرستاران به صورت حضوری در محل کار حاضر می‌شوند و طبق دستورالعمل دولت آن روز برای‌شان روز تعطیل محسوب نمی‌شود و از ساعت موظفی این افراد کسر نمی‌شود. بنابراین سایر کارمندان حضور پیدا نمی‌کنند و برای‌شان دورکاری لحاظ می‌گردد اما پرستاران که حضور پیدا می‌کنند، به نوعی جریمه نیز می‌شوند.
او در پایان این گفت‌وگو بیان کرد: مشکلات و موانع موجود این روزها کام پرستاران و کادر درمان را تلخ کرده است. بنابراین باید بازنگری لازم را داشته باشیم و بهبود معیشتی موردنیاز را رقم بزنیم.
احمد آریایی نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس:
پرستاران نباید دغدغه معیشت داشته باشند
احمد آریایی نژاد، نماینده مردم ملایر و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی درگفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» اظهارکرد: پرستاری یکی از مشاغل دشوار و پر زحمت است چراکه این قشر همواره تحت استرس بسیار و شیفت‌های دشوار شب قرار دارد که عامل بروز بیماری و پیری زودرس است. از طرفی دیگر پرستاران فعال در بخش اورژانس نیز مشکلات متعددی دارند و بیماران فراوانی را ویزیت می‌کنند که خود شرایط کار را دشوار می‌سازد. بنابراین به طورکل باید بگوییم که پرستاری، حرفه‌ای پر مشغله و پر استرس است و آنطور که مطلوب است مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
وی افزود: پرستاران همچون پزشکان مشغله دارند. درحقیقت اگر مشکلات و فشار کاری‌شان بیش از پزشکان نباشد، کمتر از پزشکان نیز نمی‌باشد. بنابراین وظیفه‌مان این است که حقوق و معوقات‌شان را در موعد مناسب پرداخت کنیم.
وی تصریح کرد: صاحب شغلی که همواره در معرض فشار و استرس است، نباید درگیر موضوعات معیشتی باشد. بنابراین پرستاران نیز نباید دغدغه معیشت داشته باشند و باید با آسودگی خاطر نسبت به شرایط معیشتی خود در محل کار حاضر شوند.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد که باید چاره‌جویی جدی بداریم و مشکلات مطرح کادر درمان از جمله پرستاران را مرتفع سازیم و سپس ادامه داد: بدیهی‌ست که موضوع معیشت بر کیفیت کار اثر می‌گذارد و امیدواریم که در اثر خلق ثروت در جامعه، مطالبات کادر درمان و پرستاران را در موعد مناسب پرداخت کنیم و وعدههای کارشناسی‌شده و قابل تحقق بدهیم.
او در پایان این گفت‌وگو با تاکید بر ضرورت اجرای وعدههای عنوان شده به لزوم بهبود معیشت پرستاران اشاره کرد و متذکر شد: وعده‌ها باید قابلیت عملیاتی شدن بدارند چراکه اگر وعده‌ای داده شود و عملیاتی نگردد، ناراحتی چندبرابری را به همراه خواهد داشت.