طرح گزیر چگونه ناترازی بانک‌ها را مهار می‌کند؟
هدف‌گذاری جدید برای شفافیت بانکی
گروه اقتصادی
در سال‌های اخیر، مسئله ناترازی بانک‌ها و فقدان حکمرانی مؤثر بر شبکه بانکی به یکی از چالش‌های جدی اقتصاد تبدیل شده است؛ چالشی که نه‌تنها جریان سالم پولی و اعتباری را مختل کرده، بلکه هزینه‌های سنگینی را بر دولت، تولید و چه‌بسا زندگی روزمره مردم تحمیل کرده است. تجربه‌های تلخ برخی بانک‌ها در سال‌های گذشته نشان داد که نبود یک قانون جامع و ابزارهای نظارتی کارآمد، می‌تواند چگونه یک تخلف یا ناترازی آشکار را به چالش فراگیر تبدیل کند. از همین رو، نظام بانکی کشور نیازمند بازآرایی، ضابطه‌مندی و شفافیت است؛ ضرورتی که امروز در قالب طرح گزیر در مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری و قانون‌گذاری است. طرح گزیرکه کلیات آن در کمیسیون اقتصادی مجلس به تصویب رسیده و جزئیاتش در حال نهایی‌سازی است، در واقع پاسخی به همین خلأ چند 10ساله محسوب می‌شود.
این طرح تلاش دارد تا ضمن تقویت اختیارات بانک مرکزی، سازوکارهایی دقیق و الزام‌آور برای مواجهه با تخلفات بانکی، کنترل ناترازی‌ها و ساماندهی رفتار بانک‌ها تعریف کند. به عبارت دیگر، طرح گزیر تنها مجموعه‌ای از ابزارهای تنبیهی نیست؛ بلکه یک نقشه جامع حکمرانی است که هم مسیر فعالیت سالم بانک‌ها را روشن‌تر می‌سازد و هم برای برخورد با بانک‌های متخلف، چارچوبی مشخص و قانونی فراهم می‌کند. ناترازی بانک‌ها امروز یکی از عوامل اصلی نابسامانی‌های اقتصادی است؛ از خلق پول گرفته تا نرخ‌های سود غیرمنطقی و فشار بر منابع. این ناترازی در مواردی باعث شده برخی بانک‌ها هزینه سوءمدیریت خود را بر جامعه تحمیل کنند و طرح گزیر نیز درست برای جلوگیری از چنین روندهایی طراحی شده است؛ به‌گونه‌ای که اگر بانکی از ضوابط تعیین‌شده عدول کند، بانک مرکزی بتواند با اتکا به قانون و ابزارهای روشن، مانع ادامه تخلف شود. این ابزارها از محدودیت‌گذاری و اصلاح ساختار تا برخوردهای جدی‌تر را شامل می‌شود و قرار است شبکه بانکی را از یک وضعیت فاقد نظارت مؤثر، به شبکه‌ای شفاف، پاسخگو و ضابطه‌مند تبدیل کند. در کنار این موارد، یکی از مهم‌ترین کارکردهای طرح گزیر شفافیت است. شبکه بانکی برای اینکه بتواند نقش واقعی خود را در تأمین مالی تولید، مدیریت نقدینگی و هدایت اعتبار ایفا کند، باید در فضایی روشن و قابل رصد فعالیت کند. این طرح با تعریف سازوکارهای شفاف برای گزارش‌دهی، نظارت و ارزیابی عملکرد، می‌تواند نقطه پایانی بر بسیاری از چالش‌های موجود بگذارد. به‌ویژه اینکه تجربه‌های گذشته نشان داده که نبود شفافیت، ریشه بسیاری از چالش‌های بانکی بوده است. بنابراین به طورکل باید بگوییم که ساختارمند شدن بانک‌ها، نظارت دقیق و برخورد قانونی با متخلفان، پیام روشنی دارد و آن هم این است که نظام بانکی کشور در مسیر اصلاح و انضباط است و این مسیر با پشتوانه قانون و اراده جدی دنبال می‌شود. درحقیقت طرح گزیر تنها یک اصلاحیه فنی در حوزه بانکداری نیست، بلکه بخشی از پروژه بزرگ بازآرایی اقتصادی است؛ طرحی که هدف آن ایجاد انضباط، شفافیت، کاهش ناترازی‌ها و تقویت حکمرانی در یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصاد یعنی نظام بانکی است. اکنون که جزئیات این طرح در حال بررسی نهایی است، امید می‌رود با تصویب نهایی و اجرای آن، شبکه بانکی به ساختاری پایدارتر، شفاف‌تر و کارآمدتر تبدیل شود و بستر لازم برای پیشرفت اقتصادی کشور فراهم گردد. در بررسی بیشتر این موضوع به گفت‌وگو با میثم ظهوریان، نماینده مردم مشهد و کلات و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
میثم ظهوریان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس:
اختیارات بانک مرکزی در برخورد با تخلفات باید توسعه یابد
میثم ظهوریان، نماینده مردم مشهد و کلات و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» پیرامون کلیات طرح گزیر که در کمیسیون اقتصادی مجلس درحال بررسی است، با تأکید بر ضرورت ساماندهی و ضابطه‌مند کردن بانک‌ها بیان داشت: کلیات طرح گزیر در کمیسیون اقتصادی به تصویب رسیده است و هم‌اکنون جزئیات و متن آن در حال بررسی است. گفتنی‌است که تاکنون ۸ ماده از آن نیز بررسی شده است.
وی با اشاره به سهم بانک‌های ناسالم از اقتصاد افزود: مسئله بانک‌های ناسالم یکی از مهم‌ترین کلان مسئله‌های اقتصاد کشور است که بخش زیادی از منابع اقتصادی کشور را در حال حاضر می‌بلعد.
ظهوریان با اشاره به خلأ حکمرانی بانک مرکزی بر نظام بانکی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین خلأهای موجود در قوانین موجو خلأ حکمرانی بانک مرکزی بر نظام بانکی به ویژه در نحوه مواجهه با تخلفات بانک‌ها است. براین اساس طرح گزیر تلاش دارد جعبه ابزار کاملی را در اختیار بانک مرکزی جهت برخورد با تخلفات بانکی قرار دهد. نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس دوازدهم با اشاره به جزئیات طرح گزیر، توسعه اختیارات و ابزارهای بانک مرکزی را یکی از اهداف این طرح خواند و سپس ادامه داد: یک سمت این طرح توسعه اختیارات و ابزارهای بانک مرکزی است و در سمت دیگر تلاش می‌کند مسئولیت‌ها و تکالیف مشخصی نیز برای بانک مرکزی در موضوع برخورد با بانک‌های ناسالم مشخص کند. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین خاطرنشان کرد:
نظام بانکی و قدرت خلق پول آن می‌تواند در خدمت توسعه و پیشرفت کشور باشد، اما در صورتی که حکمرانی و نظارت درستی صورت نگیرد، اقتصاد کشور را به سمت ویرانی پیش خواهد برد.
وی در پایان این گفت‌وگو با تأکید بر هدایت اعتبار و استفاده از قدرت خلق پول در جهت پیشرفت کشور بیان داشت: تکمیل جعبه ابزار لازم برای حکمرانی بانک مرکزی و مسئله هدایت اعتبار و استفاده از قدرت خلق پول در جهت پیشرفت کشور ضروری است و طرح گزیر نیز تلاش دارد تا این مهم را عملیاتی سازد.