«پسماندسوزی» در تهران با وجود قانون هوای پاک و قانون مدیریت پسماندها
دستگاه زباله‌سوز خوب است یا بد؟!
با وجود قانون هوای پاک و قانون مدیریت پسماندها مبنی برممنوع بودن سوزاندن پسماندها، همچنان شاهد پسماندسوزی در تهران هستیم. خرید دستگاه‌زباله‌سوز نیز به‌عنوان یکی از بهترین راهکارهای مدیریت پسماندهای شهری است که البته با نظرات متناقض کارشناسان حوزه محیط‌زیست مواجه است.
تنفس در هوای آلوده به‌ویژه در فصل پاییز و زمستان در کلان‌شهرهایی مثل تهران به یک روند عادی تبدیل شده است. در این میان پسماندسوزی همواره به‌عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای پایتخت مطرح بوده که در 2 قانون هوای پاک و آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها به موضوع پسماندسوزی اشاره شده است.
در«قانون هوای پاک» به موضوع پسماندسوزی پرداخته شده و در ماده ۲۰ این قانون آمده است: انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن آنها و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه 6 موضوع ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.
همچنین در آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها نیز به موضوع سوزاندن پسماندها اشاره شده است. در ماده ۳۰ این آیین‌نامه آمده است: سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهای غیراستاندارد و مغایر با ضوابط و شیوه‌نامه‌های مربوط، ممنوع است.
اما با وجود قوانین مشخص در حوزه پسماندسوزی همچنان پسماندسوزی در حاشیه شهر تهران ادامه دارد!
در موضوع پسماندسوزی نیز نگاه همه به سازمان محیط‌زیست است درحالی‌که این سازمان، نهاد نظارتی است و شاید به همین خاطر ابزار و تجهیزات لازم در موضوع مدیریت پسماند به سازمان محیط‌زیست ارائه نشده است. درواقع طبق قانون وظیفه اصلی مقابله با معضل پسماندسوزی برعهده شهرداری‌ها دهیاری‌ها و ... گذاشته شده است.
مقابله با پسماندسوزی یکی از مراحل مدیریت اجرایی پسماند و متولی آن نیز مشخص است. طبق ماده ۷ قانون مدیریت پسماند مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به عهده بخشداری‌ها است.
اما به نظر می‌رسد دستگاه‌های اجرایی که وظایف آنها در قانون مشخص شده است به‌خوبی با این وظایف آشنا نیستند و یا اینکه از آنها تبعیت نمی‌کنند و یا اینکه با کمبود تجهیزات لازم در این حوزه مواجه هستند.
عمده زباله‌سوزی‌ها در جنوب، جنوبی شرقی و جنوب غربی تهران روی می‌دهد. تولید گازهای خطرناکی همچون دی‌اکسین و ذرات معلق منوکسیدکربن و حجم وسیعی از دی‌اکسید نیتروژن و گوگرد ازجمله آثار سوزاندن پسماندها است.
یکی از روش‌ها و فناوری‌های جدید تأیید‌شده برای تصفیه و دفع پسماندهای شهری، سوزاندن پسماندها با استفاده از زبالهسوزها است چراکه این زبالهسوزها با ایجاد احتراق و اکسیداسیون مواد زائد قادر به حذف سموم از ضایعات هستند.
البته دستگاه‌های زباله‌سوز و خرید و استفاده از آنها به یک چالش اساسی در کشور تبدیل شده است چراکه نظرات بسیار متناقضی در این حوزه وجود دارد و به نظر می‌رسد جمع‌بندی واحدی در این حوزه صورت نگرفته است!
منتقدان استفاده از دستگاه زباله‌سوز معتقدند که با خرید دستگاه زباله‌سوز دیگر تفکیک زباله از مبدأ انجام نخواهد شد و آن بخشی از پسماندها، که پسماندهای باارزشی نیز هستند همراه با پسماندهای بی‌ارزش سوزانده خواهند شد درحالی‌که این پسماندهای باارزش بایستی به کمپوست یا هاضم خشک تبدیل شوند.
البته به‌غیراز عوامل اصلی و کلان، دلایل دیگری نیز توسط کارشناسان محیط‌زیست برای موضوع پسماندسوزی قید شده است که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
منفعت‌طلبی و ارتزاق زباله‌گردان ازجمله موضوعاتی است که با پسماندسوزی در شهرهای تهران گره‌خورده است. تا زمانی که ذخیره‌سازی پسماند شهری به روش کنونی ادامه پیدا کرده و دسترسی به این پسماندها برای زباله‌گردان فراهم باشد مشکل پسماند حل نخواهد شد که البته این یکی از ده‌ها دلیل حل نشدن مشکل پسماندهای شهری است.
در تعدادی از شهرها به دلیل اینکه مدیریت پسماند به‌درستی صورت نمی‌گیرد مردم منطقه به‌صورت خودجوش اقدام به دور کردن پسماندها از مناطق شهری و آتش زدن آنها می‌کنند که این نیز یکی از دلایل پسماندسوزی محسوب می‌شود.
درنهایت سازمان محیط‌زیست باید به‌عنوان نهاد نظارتی، بر عملکرد سازمان‌های مختلف در حوزه مدیریت پسماند نظارت کند و سازمان‌هایی که احیانا در این حوزه کم‌کاری یا ترک فعل کرده‌اند معرفی کرده و برخورد لازم با آنها صورت بگیرد.
از طرفی شهرداری نیز یک‌بار برای همیشه موضوع تفکیک زباله از مبدأ را در دستور کار قرار دهد و این مشکل ریشه‌ای را حل کند. در موضوع دستگاه‌های زباله‌سوز نهاد متولی، بایستی جمع‌بندی روشنی از خوب یا بد بودن خرید دستگاه زباله‌سوز برای مدیریت پسماندها ارائه کند تا سیاست کلی در این حوزه نیز مشخص شود.