اهمیت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر بررسی شد؛
گامی حیاتی در مسیر اقتصاد سبز
گروه اقتصادی
در سال‌های اخیر، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی مطرح شده‌اند. بهره‌گیری از انرژی خورشیدی و بادی نه‌تنها به کاهش آلودگی محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تحول در اقتصادهای جهانی از طریق تقویت مفهوم اقتصاد سبز است. در این گزارش به بررسی پتانسیل‌های انرژی خورشیدی و بادی و اهمیت نقش اقتصاد سبز در توسعه این نوع از انرژی‌ها خواهیم پرداخت. جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از کشورهایی که در کمربند خورشیدی زمین قرار گرفته است، ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد. براساس آمارهای موجود، میانگین تابش خورشید در ایران حدود ۵/۵ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز است و تعداد روزهای آفتابی در بسیاری از مناطق کشور بیش از ۳۰۰ روز در سال تخمین زده می‌شود. این ویژگی‌ها ایران را به یکی از کشورهای دارای بالاترین پتانسیل برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی تبدیل کرده است. در سطح جهانی نیز، انرژی خورشیدی به‌سرعت در حال گسترش است. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، ظرفیت تولید انرژی خورشیدی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ بیش از ۲۰ برابر شده است. کاهش هزینه‌های فناوری‌های مرتبط، از جمله پنل‌های خورشیدی، از عوامل اصلی رشد این صنعت بوده است. انرژی بادی یکی دیگر از منابع تجدیدپذیر با پتانسیل قابل‌توجه است که می‌تواند جایگزینی مناسب برای سوخت‌های فسیلی باشد. ایران با دارا بودن بیش از ۳۰ هزار مگاوات پتانسیل انرژی بادی، به‌ویژه در مناطقی همچون منجیل، زابل و شرق خراسان، ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای توسعه نیروگاه‌های بادی دارد. براساس مطالعات انجام‌شده، اگر تنها ۱۰ درصد از ظرفیت انرژی بادی کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرد، می‌توان بیش از ۳ هزار مگاوات برق تولید کرد که این رقم معادل برق تولیدشده توسط یک نیروگاه هسته‌ای است. در سطح جهانی نیز، کشورهای پیشرفته‌ای نظیر دانمارک و آلمان به استفاده گسترده از توربین‌های بادی برای تولید برق روی آورده‌اند و به صورت تقریبی نیمی از نیاز برق خود را از این منبع تأمین می‌کنند.
اقتصاد سبز؛ پلی به سوی آینده‌ای پایدار
اقتصاد سبز به معنای بهره‌گیری از فناوری‌های پاک برای تولید و مصرف منابع است که ضمن کاهش اثرات زیست‌محیطی، رشد اقتصادی را نیز تضمین می‌کند. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، یکی از ارکان اصلی اقتصاد سبز به شمار می‌رود. این امر نه‌تنها به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک می‌کند، بلکه باعث اشتغال‌زایی و تقویت زیرساخت‌های صنعتی می‌شود. براساس گزارش سازمان ملل متحد، انتقال به اقتصاد سبز می‌تواند در سطح جهانی حدود ۶۰ میلیون شغل جدید ایجاد کند. در ایران نیز، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی می‌تواند فرصت‌های شغلی متعددی به همراه داشته باشد. به بیان دیگر با تکیه بر اصول اقتصاد سبز، می‌توان رشد اقتصادی را بدون به خطر انداختن منابع نسل‌های آینده تضمین کرد. این رویکرد به توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار کمک می‌کند و استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای حل مشکلات زیست‌محیطی و ارتقای کارایی انرژی و منابع تسریع می‌دارد.
پتانسیل انرژی خورشیدی؛ طلای زرد آسمان
همانطور که پیش‌تر بیان شد ظرفیت کشور در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی به موجب قرارگیری در کمربند خورشیدی زمین قابل توجه می‌باشد. درحقیقت جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود، در میان کشورهایی با بیشترین تابش خورشیدی قرار دارد. در ادامه به بررسی مزایای انرژی خورشیدی و اهمیت توجه به آن خواهیم پرداخت که می‌خوانید. عدم وابستگی به سوخت‌های فسیلی یکی از‌اصلی‌ترین مزایای انرژی خورشیدی است چراکه انرژی خورشیدی نیاز به هیچ‌گونه سوخت فسیلی ندارد و می‌تواند به کاهش مصرف منابع محدود نفت و گاز کمک کند. همچنین این نوع انرژی امکان بهره‌برداری گسترده دارد؛ در مناطق بیابانی و کم‌جمعیت ایران همچون کویر لوت و دشت کویر، ظرفیت بالایی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی وجود دارد. از طرفی دیگر کاهش مداوم هزینه پنل‌های خورشیدی و فناوری‌های مرتبط در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در این حوزه را برای کشور مقرون به‌صرفه کرده است. براساس گزارش‌های بین‌المللی، انرژی خورشیدی می‌تواند تا سال ۲۰۴۰ سهم عمده‌ای از تولید برق جهان را به خود اختصاص دهد. کشورهایی مانند چین و هند که دارای شرایط آب‌وهوایی مشابه ایران هستند، با سرمایه‌گذاری‌های کلان توانسته‌اند ظرفیت تولید برق را با این روش برای خود افزایشی کنند.
نسیمی که اقتصاد را متحول می‌کند
انرژی بادی یکی دیگر از منابع عظیم تجدیدپذیر در ایران است که به دلیل بادهای مستمر و قدرتمند در مناطق مختلف، ظرفیت بالایی برای تولید برق دارد. براساس مطالعات و همانگونه که در ابتدای این گزارش عنوان شد؛ ایران ظرفیت تولید حدود ۳۰ هزار مگاوات برق بادی را دارد. این رقم، در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته، قابل‌توجه است. برای مثال، ترکیه با پتانسیلی مشابه ایران، با سرمایه‌گذاری گسترده در نیروگاه‌های بادی، سهم قابل‌توجهی از برق خود را از این منبع تأمین می‌کند. انرژی بادی نیز همچون انرژی خورشیدی دارای مزایای قابل توجهی می‌باشد:
دوام و ماندگاری بالا: توربین‌های بادی در برابر شرایط آب‌وهوایی مقاوم هستند و نگهداری آن‌ها هزینه کمتری دارد.
تجدیدپذیر بودن و پایداری منابع: انرژی بادی از منابع طبیعی مانند باد استفاده می‌کند که به طور نامحدود در دسترس هستند. بر خلاف سوخت‌های فسیلی که منابع آن‌ها محدود است و به مرور زمان تمام می‌شوند، انرژی بادی پایدار و تجدیدپذیر است.
عدم نیاز به منابع آب:در شرایط کم‌آبی ایران، انرژی بادی مزیتی ویژه دارد، چراکه برخلاف نیروگاه‌های فسیلی و هسته‌ای، نیازی به آب برای تولید برق ندارد.
شایان ذکر است تا بگوییم که صنعت انرژی بادی فرصت‌های شغلی قابل توجهی در زمینه‌های مختلف مانند ساخت و ساز، نصب، بهره‌برداری و نگهداری توربین‌ها ایجاد می‌کند. همچنین، این صنعت می‌تواند به توسعه مناطق روستایی و محروم کمک کند. همچنین انرژی بادی می‌تواند در مقیاس‌های مختلف، از نصب توربین‌های کوچک در خانه‌ها و مزرعه‌ها گرفته تا مزارع بادی بزرگ در سطح ملی و بین‌المللی، استفاده شود. این ویژگی امکان تأمین نیاز برای انواع انرژی همچون نیازهای خانگی تا صنعتی را تحقق می‌ببخشد و پاسخ می‌دهد.
توسعه اقتصاد سبز؛ یک راهکار چندجانبه
اقتصاد سبز، الگویی برای توسعه پایدار است که از منابع طبیعی به‌صورت مسئولانه استفاده می‌کند و تأثیرات منفی زیست‌محیطی را کاهش می‌دهد. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از ارکان اساسی این نوع اقتصاد است و تأثیرات مثبتی در جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دارد. به عنوان مثال بهره‌گیری از این ظرفیت، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به همراه دارد. در حقیقت با جایگزینی انرژی‌های پاک به‌جای سوخت‌های فسیلی، انتشار دی‌اکسیدکربن و دیگر گازهای مضر کاهش می‌یابد. همچنین با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی می‌توان زمینه‌ساز اشتغال در حوزه‌هایی مانند طراحی، نصب و تعمیر تجهیزات شد. کاهش وابستگی به منابع تجدیدناپذیر از دیگر مزایای توسعه اقتصاد سبز است. درحقیقت با حرکت به سمت منابع تجدیدپذیر، کشورها از نوسانات بازار جهانی نفت و گاز و تهدیدات مرتبط با تحریم‌های اقتصادی مصون می‌مانند اما با وجود پتانسیل بالای ایران در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، این حوزه با چالش‌های متعددی مواجه است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نبود سیاست‌گذاری پایدار:سیاست‌های ناپایدار و تغییرات مداوم قوانین مانع جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی شده است.
کمبود زیرساخت‌های فنی: توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیازمند فناوری‌های پیشرفته و نیروی متخصص است که هنوز به‌طور کامل در ایران توسعه نیافته‌اند.
رقابت نابرابر با انرژی‌های فسیلی: یارانه‌های گسترده به سوخت‌های فسیلی باعث شده تا انرژی‌های پاک در رقابت قیمتی نتوانند جایگاه مناسبی پیدا کنند.
به منظور غلبه بر چالش‌های موجود و استفاده بهینه از ظرفیت‌های انرژی تجدیدپذیر در ایران، اقدامات زیر از سوی کارشناسان و آگاهان این حوزه پیشنهاد می‌شود:
تدوین سیاست‌های حمایتی پایدار: تعیین تعرفه‌های تشویقی برای خرید برق تجدیدپذیر و ارائه تسهیلات مالی می‌تواند سرمایه‌گذاران را به این حوزه جذب کند.
تقویت همکاری‌های بین‌المللی: همکاری با کشورهایی که در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر پیشرو هستند، می‌تواند به انتقال فناوری و افزایش بهره‌وری کمک کند.
آموزش و توسعه نیروی انسانی: برگزاری دوره‌های آموزشی برای تربیت نیروی متخصص در زمینه طراحی، نصب و نگهداری تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری است و بستری را فراهم می‌سازد تا مسیر اجرای این مهم هموارتر شود.
افزایش آگاهی عمومی: فرهنگ‌سازی در زمینه اهمیت انرژی‌های پاک و نقش آن‌ها در کاهش آلودگی و ایجاد اقتصاد پایدار می‌تواند به تقویت تقاضا در این بخش کمک کند. براین اساس است که بر افزایش آگاهی عمومی برای توسعه اقتصاد سبز تأکید و توصیه می‌شود.
سخن پایانی
کشورهایی مانند آلمان، دانمارک و چین نمونه‌های موفقی در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. آلمان با سیاست‌های حمایتی پایدار، اکنون بیش از ۴۰ درصد برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کند. چین نیز با سرمایه‌گذاری میلیاردی، بزرگ‌ترین تولیدکننده برق خورشیدی و بادی در جهان است. این کشورها نشان داده‌اند که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها به حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه موجب تقویت اقتصاد ملی نیز می‌شود. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از کلیدی‌ترین راهکارها برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، تقویت اقتصاد سبز و ایجاد اشتغال پایدار است. جمهوری اسلامی ایران با پتانسیل‌های عظیم خود در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، می‌تواند به یکی از پیشگامان منطقه در این حوزه تبدیل شود. با این حال، دستیابی به این هدف نیازمند سیاست‌گذاری پایدار، حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته است. اقتصاد سبز و انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها راهکاری برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی هستند، بلکه فرصتی بی‌نظیر برای ارتقای جایگاه اقتصادی و زیست‌محیطی کشورها در سطح جهانی به شمار می‌روند. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به ظرفیت‌های کم‌نظیر خود، می‌تواند نقش پررنگی در شکل‌دهی به آینده‌ای سبز و پایدار ایفا کند.