فهرست
آرشیو
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
معراج السعادة
و هرگاه با آن ذکر زبانی نیز جمع شود فایده آن اتم و در دفع شیاطین ادخل است. اما ذکر زبانی تنها اگرچه خالی از ثواب نیست ولیکن مقابله با جندشیاطین و مدافعه وساوس آن لعین نتواند کرد و اگر وسوسه شیطان به ذکر زبان رفع شدی هرکسی را در نماز حضور قلب حاصل بودی و خیالات فاسده و وساوس باطله به خاطر او نیامدی ، زیرا که منتهای هر ذکر و عبادتی در نماز است
باوجوداین‌که هر که ملاحظه حال خود را نماید می‌یابد که افکار ردیه در حال نماز بیشتر ، بلکه آنچه ازفضول دنیا گمشده در نماز پیدا می‌شود و آنچه فراموش‌شده در آن‌وقت به خاطر می‌رسد . سر در این ، آن است که : چون نماز بالاترین عبادات و مشتمل بر سجده است که شیطان به واسطه ترک آن مطرود و مردود شده در آن وقت عداوت و حسد شیطان به هیجان می آید و لشکر آن اطراف دل را فرو می گیرد و از چپ و راست هجوم و ازپیش و پس حمله می کنند و حجره ، بازار ، دکان، انبار، محاسبه شرکا و جواب خصماء را بر دل القاء و عرض می‌کنند که مبادا چنین عبادتی از او به درجه قبول و وصول و سجده‌ای که موجب لعن او شد از او مقبول گردد . ولیکن همچنان که مذکور شد چنان نیست که ذکر زبانی مطلقا بی‌ثمر و آن را از برای ذاکر اثر نباشد ، بلکه بر آن ثواب مترتب می‌شود و اهل ذکر گفته‌اند که از برای ذکر چهار مرتبه است ، که همه آن‌ها نافع لکن در مقدار نفع مختلف‌اند ،اول : ذکر زبانی فقط . دوم : ذکر زبانی و قلبی باهم ، که ذکر در دل مستقر نباشد بلکه قرار آن موقوف به التفات ذاکر باشد و چون دل را به خود واگذارد از ذکر خدا غافل و به خاطر ووساوس مایل گردد . سوم : ذکر قلبی که در قلب متمکن و بر آن مستولی باشد به‌نحوی‌که صرف دل به غیر ذکر ، محتاج به التفات ذاکر باشد و هر وقت که دل را به خود گذارد در ذکر خدا باشد . چهارم : ذکر قلبی که خدا در دل باشد و بس و دل بالمرِ از خود غافل بلکه از این‌که در ذکر هم هست ذاهل باشد و بتمامه مستغرق مذکور و محو او باشد و اهل این مرتبه التفات به ذکر را حجاب از وصول به مطلوب و مقصود می‌دانند . این مرتبه مطلوب و مقصود حقیقی و باقی مراتب بالعرض مطلوب‌اند .فایده : کیفیت سد ابواب خواطر و رفع وساوس. بدان که سد ابواب خواطر و دفع وساوس اگرچه صعب و مشکل ولیکن مرتبه‌ای است بس عظمی و موهبتی است بس کبری . کلید گنج سعادات و مفتاح ابواب مرادات است ، زیرا که دل مانند ظرفی است که خالی بودن آن از محالات است . پس لا محاله بعداز آنکه از افکار بی‌فایده تهی گردید ، محل ذکر خدا و نزول جند ملائکه خواهد شد و ازدوام یاد خدا انس به او و از انس ، مرتبه شوق به لقای او و محبت او که اعظم مراتب و «اسنای» مواهب است حاصل و ابواب معارف از عالم فیض بر دل گشوده می‌شود و به آن سبب از ظلمات شکوک و اوهام بیرون می‌آید . در این هنگام ، نفس به مرتبه اطمینان و ثبات در عقاید و معارف می‌رسد ، چنانکه خدای تعالی فرموده که:«الا بذکر الله تطمئن القلوب» یعنی : «آگاه باش که به سبب یاد خدا دل‌ها به مرتبه اطمینان می‌رسند.» ولیکن همچنان که دانستی خلاصی از چنگ خواطر و وساوس ، موقوف است برتخلیه نفس از رذائل صفات و تحلیه آن به شرایف ملکات و مواظبت بر ذکر خدا و سردر این ، آن است که بعد از تخلیه و تحلیه و دوام ذکر ، نفس را صفایی و بهجتی حاصل ، وقوه عاقله را تسلط و قوتی پیدا می‌شود و بر سایر قوا مستولی و غالب می‌گردد . از کشاکش آن‌ها متأثر نمی‌شود بلکه آن‌ها را به‌مقتضای مصالح کارمی فرماید و عنان قوه واهمه و متخیله را ضبط می‌نماید ، به‌طوری‌که آن‌ها را بدون امرونهی قوه عاقله تصرفی ممکن نیست و خودسرانه به هر وادی که خواهند نمی‌توانند رفت . بعدازاین‌که این حالت مکرر شد و به مرتبه ملکه رسید این دو قوه را ملکه اطاعت و انقیاد عاقله حاصل می‌شود و از هرزه‌گردی و اضطراب بازمی‌ایستد و به‌غیراز خواطر محموده از خزانه غیب در آن خطور نمی‌کند ونفس منقاد عاقله می‌شودوتنازع لشکر ملک و شیاطین برطرف ، بلکه سد ابواب شیاطین شده جند ملک بی متنازع در آنجا قرار می‌گیرند و نفس در مقام اطمینان مستقر می‌گردد . این نیز معنی دیگر است از برای اطمینان نفس که به سبب یاد خدا و سد خواطرحاصل می‌شود و آن مستلزم آن است که اشراقات عالم قدس در ساحت دل پرتو افکند و لمعات انوار الهیه از «مشکوه» ربوبیه در آن بتابد و اطمینان در معارف علوم نیز حاصل گردد .
باوجوداین‌که هر که ملاحظه حال خود را نماید می‌یابد که افکار ردیه در حال نماز بیشتر ، بلکه آنچه ازفضول دنیا گمشده در نماز پیدا می‌شود و آنچه فراموش‌شده در آن‌وقت به خاطر می‌رسد . سر در این ، آن است که : چون نماز بالاترین عبادات و مشتمل بر سجده است که شیطان به واسطه ترک آن مطرود و مردود شده در آن وقت عداوت و حسد شیطان به هیجان می آید و لشکر آن اطراف دل را فرو می گیرد و از چپ و راست هجوم و ازپیش و پس حمله می کنند و حجره ، بازار ، دکان، انبار، محاسبه شرکا و جواب خصماء را بر دل القاء و عرض می‌کنند که مبادا چنین عبادتی از او به درجه قبول و وصول و سجده‌ای که موجب لعن او شد از او مقبول گردد . ولیکن همچنان که مذکور شد چنان نیست که ذکر زبانی مطلقا بی‌ثمر و آن را از برای ذاکر اثر نباشد ، بلکه بر آن ثواب مترتب می‌شود و اهل ذکر گفته‌اند که از برای ذکر چهار مرتبه است ، که همه آن‌ها نافع لکن در مقدار نفع مختلف‌اند ،اول : ذکر زبانی فقط . دوم : ذکر زبانی و قلبی باهم ، که ذکر در دل مستقر نباشد بلکه قرار آن موقوف به التفات ذاکر باشد و چون دل را به خود واگذارد از ذکر خدا غافل و به خاطر ووساوس مایل گردد . سوم : ذکر قلبی که در قلب متمکن و بر آن مستولی باشد به‌نحوی‌که صرف دل به غیر ذکر ، محتاج به التفات ذاکر باشد و هر وقت که دل را به خود گذارد در ذکر خدا باشد . چهارم : ذکر قلبی که خدا در دل باشد و بس و دل بالمرِ از خود غافل بلکه از این‌که در ذکر هم هست ذاهل باشد و بتمامه مستغرق مذکور و محو او باشد و اهل این مرتبه التفات به ذکر را حجاب از وصول به مطلوب و مقصود می‌دانند . این مرتبه مطلوب و مقصود حقیقی و باقی مراتب بالعرض مطلوب‌اند .فایده : کیفیت سد ابواب خواطر و رفع وساوس. بدان که سد ابواب خواطر و دفع وساوس اگرچه صعب و مشکل ولیکن مرتبه‌ای است بس عظمی و موهبتی است بس کبری . کلید گنج سعادات و مفتاح ابواب مرادات است ، زیرا که دل مانند ظرفی است که خالی بودن آن از محالات است . پس لا محاله بعداز آنکه از افکار بی‌فایده تهی گردید ، محل ذکر خدا و نزول جند ملائکه خواهد شد و ازدوام یاد خدا انس به او و از انس ، مرتبه شوق به لقای او و محبت او که اعظم مراتب و «اسنای» مواهب است حاصل و ابواب معارف از عالم فیض بر دل گشوده می‌شود و به آن سبب از ظلمات شکوک و اوهام بیرون می‌آید . در این هنگام ، نفس به مرتبه اطمینان و ثبات در عقاید و معارف می‌رسد ، چنانکه خدای تعالی فرموده که:«الا بذکر الله تطمئن القلوب» یعنی : «آگاه باش که به سبب یاد خدا دل‌ها به مرتبه اطمینان می‌رسند.» ولیکن همچنان که دانستی خلاصی از چنگ خواطر و وساوس ، موقوف است برتخلیه نفس از رذائل صفات و تحلیه آن به شرایف ملکات و مواظبت بر ذکر خدا و سردر این ، آن است که بعد از تخلیه و تحلیه و دوام ذکر ، نفس را صفایی و بهجتی حاصل ، وقوه عاقله را تسلط و قوتی پیدا می‌شود و بر سایر قوا مستولی و غالب می‌گردد . از کشاکش آن‌ها متأثر نمی‌شود بلکه آن‌ها را به‌مقتضای مصالح کارمی فرماید و عنان قوه واهمه و متخیله را ضبط می‌نماید ، به‌طوری‌که آن‌ها را بدون امرونهی قوه عاقله تصرفی ممکن نیست و خودسرانه به هر وادی که خواهند نمی‌توانند رفت . بعدازاین‌که این حالت مکرر شد و به مرتبه ملکه رسید این دو قوه را ملکه اطاعت و انقیاد عاقله حاصل می‌شود و از هرزه‌گردی و اضطراب بازمی‌ایستد و به‌غیراز خواطر محموده از خزانه غیب در آن خطور نمی‌کند ونفس منقاد عاقله می‌شودوتنازع لشکر ملک و شیاطین برطرف ، بلکه سد ابواب شیاطین شده جند ملک بی متنازع در آنجا قرار می‌گیرند و نفس در مقام اطمینان مستقر می‌گردد . این نیز معنی دیگر است از برای اطمینان نفس که به سبب یاد خدا و سد خواطرحاصل می‌شود و آن مستلزم آن است که اشراقات عالم قدس در ساحت دل پرتو افکند و لمعات انوار الهیه از «مشکوه» ربوبیه در آن بتابد و اطمینان در معارف علوم نیز حاصل گردد .
آدرس مطلب
http://paper.resalat-news.com/newspaper/page/9914/12/86303/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
