چرا بروکسل از مذاکرات تعرفه‌ای واشنگتن و پکن نگران است؟
مکعب روبیک علیه اتحادیه اروپا
سعید سبحانی
تحلیلگر حوزه روابط بین‌الملل
شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی هنوز به‌درستی تکلیف خود را در مواجهه با جنگ اقتصادی آمریکا نمی‌دانند! آن‌ها از یک‌سو نسبت به عدم پیش‌بینی پذیر بودن رفتارهای ترامپ در عرصه این نبرد تعرفه‌ای نگران بوده و از سوی دیگر نیم‌نگاهی به مذاکراتی دارند که اکنون میان واشنگتن و پکن بر سر این موضوع ( چه به‌صورت رسمی و چه غیررسمی) در حال برگزاری است. بروکسل نگران است درنهایت مکعب روبیکی در بطن جنگ اقتصادی کنونی در نظام بین‌الملل چیده شود که به سود آمریکا و چین و به ضرر حوزه یورو باشد!
صورت‌مسئله چیست؟
از زمان آغاز به کار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، بیش از ۵۰ تعرفه جدید یا تحت بازبینی از سوی آمریکا اعلام شده است. با تداوم وضعیت نامشخص روابط تجاری آمریکا و چین، بسیاری از شرکت‌های آمریکایی به منابع جایگزین برای تأمین کالا فکر می‌کنند. در این شرایط، اروپا می‌تواند نقشی کلیدی هم به‌عنوان صادرکننده و هم به‌عنوان واردکننده ایفا کند. اروپا هم‌اکنون به‌طور متوسط ۵۵٪ از بازار جهانی کالاهای وارداتی آمریکا از چین را تأمین می‌کند. بر اساس ۹ شبیه‌سازی مختلف انجام‌شده توسط شرکت مشاوره جهانی مک‌کینزی، کشورهای عضو اتحادیه اروپا به‌همراه نروژ، سوئیس و بریتانیا، می‌توانند بین ۳۰٪ تا ۶۵٪ از واردات آمریکا از چین را حتی باوجود تعرفه‌های سنگین آمریکا بر کالاهای اروپایی، جایگزین کنند. اما آنچه در این میان اهمیت دارد پیش‌فرض‌ها و مستندات موجود است!
تعارضات محاسباتی و عینی در بروکسل
در هر شبیه‌سازی، فرض بر این است که ارزش واردات آمریکا از چین برای هر محصول به صفر می‌رسد و آمریکا آن کالا را از سایر صادرکنندگان تأمین می‌کند. در چنین سناریویی نقش اروپا به‌ویژه در حوزه کالاهای الکترونیکی، صنایع تولیدی و منسوجات برجسته است. این‌ها همان بخش‌هایی هستند که آمریکا در حال حاضر واردات عمده‌ای از چین به عمل می‌آورد. مثال دیگر اسباب‌بازی‌ها هستند. اروپا می‌تواند باعرضه اسباب‌بازی‌های ساخت جمهوری چک و آلمان، جای اسباب‌بازی‌های ساخت چین در بازار آمریکا را بگیرد. این امر همچنین می‌تواند موجب شود که مصرف‌کنندگان اروپایی بیش‌ازپیش اسباب‌بازی‌های ساخت چین را خریداری کنند. با افزایش صادرات اروپا به آمریکا، این قاره می‌تواند به مقصدی مهم برای صادرات چین بدل شود و تا ۵۵٪ از صادرات فعلی چین به آمریکا را جذب کند .
چنین تغییر ساختاری می‌تواند به وابستگی اقتصادی عمیق‌تری میان چین و اروپا منجر شود و درعین‌حال تنش‌های ژئوپلیتیک تازه‌ای را رقم بزند.
اصل نگرانی اتحادیه اروپا چیست؟
در سال‌های اخیر، تنش‌های تجاری بین ایالات‌متحده و چین به یک موضوع مهم در اقتصاد جهانی تبدیل شده است. باوجوداین تنش‌ها، هرگونه توافق تعرفه‌ای بین این دو اقتصاد بزرگ جهان می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای سایر کشورها و مناطق، به‌ویژه برای اتحادیه اروپا (EU) داشته باشد.در اینجا مروری بر نگرانی‌های اصلی اتحادیه اروپا و حوزه یورو در عرصه جنگ تعرفه‌ای و تجاری خواهیم داشت:
انحراف تجاری
نگرانی اصلی اتحادیه اروپا این است که توافق دوجانبه بین ایالات‌متحده و چین می‌تواند منجر به انحراف تجاری شود. اگر ایالات‌متحده و چین به توافقی دست یابند که شامل کاهش تعرفه‌ها برای یکدیگر باشد، این امر می‌تواند به شرکت‌های ایالات‌متحده و چین مزیت ناعادلانه‌ای نسبت به شرکت‌های اتحادیه اروپا بدهد.همچنین این امر می‌تواند منجر به کاهش صادرات اتحادیه اروپا به هر دو کشور شود، زیرا محصولات ایالات‌متحده و چین به دلیل تعرفه‌های پایین‌تر، رقابتی‌تر می‌شوند.
نقض قوانین سازمان تجارت جهانی (WTO)
اتحادیه اروپا بر این باور است که هر توافق تجاری باید با قوانین سازمان تجارت جهانی مطابقت داشته باشد. توافق دوجانبه که تبعیض قائل می‌شود و سایر اعضای سازمان تجارت جهانی را نادیده می‌گیرد، می‌تواند اصول اساسی سازمان تجارت جهانی مانند اصل رفتار ملت کامله (MFN) را نقض کند.اگر ایالات‌متحده و چین توافقی داشته باشند که تعهدات خود در قبال سازمان تجارت جهانی را نقض کند، این امر می‌تواند به سیستم تجارت جهانی چندجانبه آسیب برساند و کشورهای دیگر را به دنبال توافقات دوجانبه به‌جای همکاری چندجانبه سوق دهد.
نگرانی از محدودیت دسترسی به بازار چین
اتحادیه اروپا نگران است که یک توافق بین ایالات‌متحده و چین می‌تواند دسترسی به بازار را برای شرکت‌های اتحادیه اروپا در چین محدود کند. به‌عنوان‌مثال، اگر چین توافق کند که حجم معینی از محصولات آمریکایی را خریداری کند، ممکن است فضای کمتری برای صادرات اتحادیه اروپا به چین باقی بماند.این امر می‌تواند به‌ویژه برای بخش‌هایی مانند کشاورزی، خودروسازی و تولید که اتحادیه اروپا دارای حضور قوی است، مشکل‌ساز باشد.بنابراین توافق بین ایالات‌متحده و چین می‌تواند بر سیاست تجاری اتحادیه اروپا تأثیر بگذارد. اگر ایالات‌متحده و چین به توافقی دست یابند که به‌طور مؤثر برابری ایجاد کند، اتحادیه اروپا ممکن است تحت‌فشار قرار گیرد تا با هر دو کشور وارد توافقات تجاری جدید شود تا از عقب نماندن ازنظر رقابتی جلوگیری کند.
این امر می‌تواند منجر به تجدیدنظر در استراتژی تجاری اتحادیه اروپا و تمرکز بیشتر بر توافقات دوجانبه باشد، که می‌تواند از تمرکز اتحادیه اروپا بر همکاری چندجانبه منحرف شود.
نگرانی‌های ژئوپلیتیکی
اتحادیه اروپا نگران است که توافق بین ایالات‌متحده و چین می‌تواند تأثیر ژئوپلیتیکی داشته باشد. اگر ایالات‌متحده و چین برای حل اختلافات خود همکاری کنند، این امر می‌تواند توازن قدرت جهانی را تغییر دهد و موقعیت اتحادیه اروپا را تضعیف کند.اتحادیه اروپا بر این باور است که حفظ یک سیستم چندقطبی با روابط قوی با هر دو کشور مهم است. توافق دوجانبه که روابط اتحادیه اروپا را با ایالات‌متحده یا چین تضعیف می‌کند، می‌تواند ازنظر استراتژیک برای اتحادیه اروپا مضر باشد.درنهایت اینکه اتحادیه اروپا نگران است که یک توافق تعرفه‌ای بین ایالات‌متحده و چین ممکن است مسائل عدم تقارن نظارتی را که می‌تواند رقابت را تحریف کند، موردتوجه قرار ندهد. سیستم‌های نظارتی اتحادیه اروپا به‌طورکلی سخت‌گیرانه‌تر از سیستم‌های ایالات‌متحده و چین در زمینه‌هایی مانند استانداردهای زیست‌محیطی، ایمنی مواد غذایی و حفاظت از داده‌ها هستند.اگر یک توافق تعرفه‌ای نتواند این تفاوت‌های نظارتی را برطرف کند، می‌تواند شرکت‌های ایالات‌متحده و چین مزیت رقابتی نسبت به شرکت‌های اتحادیه اروپا بدهد که ملزم به رعایت استانداردهای بالاتر هستند.