اوزمپیک و مانجارو از ابتدا برای درمان دیابت نوع ۲ طراحی شدند و کارکرد اصلی آن‌ها کنترل سطح قند خون است
همه‌چیز درباره داروهای لاغری اوزمپیک و مانجارو
داروهایی مانند اوزمپیک، ویگووی و مانجارو، که در ابتدا برای کنترل دیابت نوع ۲ طراحی شده بودند، اکنون ابزارهای قدرتمند کاهش وزن شناخته می‌شوند. در آزمایش‌های بالینی مشخص شد که این داروها، با تأثیر بر هورمون گرسنگی و فرآیند گوارش، تا ۲۰ درصد سبب کاهش وزن می‌شوند و حتی در کاهش خطر بیماری‌های قلبی و برخی سرطان‌ها نیز مؤثرند. با این حال، افزایش مصرف این داروها به‌عنوان کاربردهای غیراستاندارد برای کاهش وزن چالش‌هایی جدی درپی داشته است، ازجمله کمبود دارو، بروز عوارض جانبی قابل توجه، و افزایش نابرابری در دسترسی به درمان. این شرایط پرسش‌هایی اساسی را درمورد آینده نظام مراقبت‌های پزشکی، اخلاق مصرف و سلامت عمومی پیش روی ما می‌گذارد.
اوزمپیک، مانجارو و ویگووی
اوزمپیک نخستین بار در سال ۲۰۲۲ به شهرت جهانی رسید، آن هم نه از مسیر مقالات علمی، که از طریق چهر‌ه‌های تأثیر‌‌گذار و افراد مشهور در رسانه‌های آمریکا. در آن زمان، بسیاری از گزارش‌ها حاکی از آن بود که تقریبا هر نیم‌کیلو کاهش وزن در لس‌آنجلس مدیون تزریق این داروی «معجزه‌آسا» است. اوزمپیک، که در اصل برای درمان دیابت نوع ۲ طراحی شده است، با نام عمومی سماگلوتاید شناخته می‌شود. این ترکیب بعدها در قالب داروی دیگری به نام ویگووی هم عرضه شد.
ویگووی نسخه‌ای با دوز بالاتر از همان ترکیب سماگلوتاید است، اما برخلاف اوزمپیک که تمرکزش بر کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دیابت است، ویگووی مشخصا برای کاهش وزن طراحی و تولید شده است. این دارو در بریتانیا مجوز رسمی دریافت کرده است و هم‌اکنون از طریق مرکز ملی بهداشت و سلامت این کشور در دسترس است. موج محبوبیت اوزمپیک و ویگووی، نه‌تنها مسیر درمان را تغییر داده، که در میان مردم و شبکه‌های اجتماعی هم به پدیده‌ای پررونق و عمومی تبدیل شده است.
مانجارو با نام عمومی تیرزپاتاید تازه‌وارد این عرصه به شمار می‌رود، اما با سرعتی چشمگیر در حال تبدیل شدن به یکی از گزینه‌های اصلی درمان چاقی است. این دارو، مانند دو نمونه قبلی، با سرکوب اشتها و افزایش مدت ماندگاری غذا در معده باعث کاهش وزن می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آن تا بیش از ۲۰ درصد وزن را کاهش می‌دهد. سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۲۲ مجوز مانجارو برای درمان چاقی را صادر کرد. در بریتانیا قرار بود از ۲۳ ژوئن این دارو از طریق خدمات پزشک عمومی و مراکز سلامت اجتماعی ارائه شود، اما طبق گزارش اسکای‌نیوز در اوت ۲۰۲۵، تنها هشت مورد از ۴۲ هیئت یکپارچه سلامت در انگلستان اجرای درمان با این دارو را آغاز کرده‌اند و بسیاری هنوز نتوانسته‌اند خدمات مرتبط با آن را راه‌اندازی کنند.
از دیابت تا کاهش وزن
اوزمپیک و مانجارو برای درمان دیابت نوع ۲ طراحی شدند و کارکرد اصلی آن‌ها کنترل سطح قند خون است. بیماران این داروها را هفتگی تزریق می‌کنند. هر تزریق با تحریک ترشح انسولین هنگام افزایش قند خون و با مهار تولید بیش از حد قند در کبد، قند خون را تنظیم می‌کند. همین ویژگی‌ها باعث شده تا این داروها در کنترل دیابت مؤثر باشند، اما قابلیت‌های آن‌ها به همین جا ختم نمی‌شود.
سازوکار کاهش وزن این داروها در تقلید از عملکرد هورمون‌های طبیعی بدن نهفته است. هر دو ماده فعال سماگلوتاید در اوزمپیک و تیرزپاتاید در مانجارو، با تقلید از هورمون جی‌ال‌پی-۱، اشتها را کاهش می‌دهند و روند هضم غذا را کند می‌کنند، که در نهایت به کاهش دریافت کالری و کاهش وزن منجر می‌شود. مانجارو با تقلید همزمان از هورمون «جی‌آی‌پی»، عملکرد دوگانه دارد. مطالعات بالینی نشان داد که مصرف‌کنندگان مانجارو تا ۲۰ درصد و اوزمپیک تا ۱۵ درصد از وزن بدنشان را از دست دادند. افزون بر این، تحقیقات نشان داده است که این داروها خطر بیماری‌های قلبی ازجمله حمله قلبی، سکته و نارسایی قلبی در افراد چاق را کاهش می‌دهند، حتی اگر کاهش وزن چشمگیری نداشته باشند.
معایب داروهای کاهش وزن
به گزارش وبسایت اسکای‌نیوز، به‌رغم تأثیر چشمگیر این داروها در کاهش وزن، از عوارض جانبی آن‌ها نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. در آزمایش‌های بالینی، حدود ۵ درصد از مصرف‌کنندگان سماگلوتاید و ۶ تا ۷ درصد مصرف‌کنندگان تیرزپاتاید به دلیل تهوع، استفراغ و اسهال، ناچار به توقف درمان شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی از بروز سنگ کیسه صفرا در مصرف‌کنندگان سماگلوتاید و خطرات جدی‌تری همچون نارسایی کلیوی، التهاب پانکراس (پانکراتیت) و سرطان تیروئید وجود دارد. یکی دیگر از عوارض رایج، پدیده‌ای به نام «صورت اوزمپیکی» است که بر اثر کاهش سریع وزن رخ می‌دهد و، به دلیل شل‌شدن پوست صورت، چهره پیر و افتاده به نظر می‌رسد.
افزون بر عوارض جسمی، پایداری تأثیر این داروها نیز چالشی جدی است. بسیاری از مصرف‌کنندگان پس از توقف دارو، چه به دلیل تصمیم شخصی و چه به خاطر کمبود عرضه، دوباره وزن از دست‌رفته را اضافه کردند. بر همین اساس، مؤسسه ملی سلامت و مراقبت بریتانیا تأکید کرده است افرادی که درمان را متوقف می‌کنند باید تحت مشاوره و نظارت پیوسته قرار گیرند تا از بازگشت وزن جلوگیری شود.
ارتباط داروهای کاهش وزن با پیشگیری از سرطان
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که داروهای کاهش وزن، مانند اوزمپیک و مانجارو، خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با چاقی را تا ۴۱ درصد کاهش می‌دهند. براساس پژوهشی که در مجله «پزشکی بالینی الکترونیکی» منتشر و در کنگره اروپایی چاقی در مالاگا ارائه شد، نرخ ابتلا به این نوع سرطان‌ها در میان مصرف‌کنندگان این داروها با افرادی که تحت جراحی چاقی قرار گرفته‌اند برابر بوده است.
دکتر یائل وُلف ساگی، از مرکز سلامت کلالیت، یکی از نویسندگان این پژوهش، گفت: «مزایای این داروها فراتر از کاهش وزن است، هرچند هنوز دقیق نمی‌دانیم سازوکارشان چیست.» پروفسور درور دیکر، از بیمارستان هاشارون، هم افزود که احتمالا کاهش التهاب یکی از دلایل اثر محافظتی این داروهاست. البته او تأکید کرد که برای اطمینان از بی‌خطر بودن این داروها برای انواع سرطان‌ها به تحقیقات بیشتری نیاز است.