چگونه حمایت جدی، نوشت‌افزار ایرانی را جهانی می‌کند؟
صنعت نوشت‌افزار موتور اشتغال
گروه اقتصادی
صنعت نوشت‌افزار ایرانی در سال‌های اخیر به یکی از نمادهای موفقیت تولید داخلی تبدیل شده است؛ صنعتی که نه‌تنها توانسته سهم خود از بازار داخلی را به بیش از ۶۰ درصد برساند، بلکه امروز به صادرات نیز می‌اندیشد. این موفقیت حاصل هم‌افزایی سه مؤلفه اصلی است: توان داخلی تولیدکنندگان، استقبال خانواده‌ها و عزم ملی برای تقویت محصولات ایرانی. بااین‌حال، مسیر پیشِ‌روی نوشت‌افزار ایرانی برای تبدیل شدن به یک برند منطقه‌ای و جهانی، خالی از چالش نیست. طبق آمارهای بین‌المللی، ارزش صادرات انواع خودکار، روان‌نویس، ماژیک و قطعات مربوطه در جهان طی سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۶/۱۷ میلیارد یورو بوده و چین، ژاپن و آلمان در صدر صادرکنندگان قرار گرفته‌اند. ایران نیز میان ۲۰۲ کشور رتبه ۶۶ صادرات را به خود اختصاص داده است. در حوزه مداد و مغز مداد نیز ارزش صادرات جهانی حدود ۱/۵ میلیارد یورو بوده که ایران در میان ۱۶۹ کشور رتبه ۶۸ را به دست آورده است. این جایگاه اگرچه متوسط است، اما نشان می‌دهد که ایران توان حضور در بازارهای جهانی را دارد و تنها نیازمند حمایت ساختاری و برنامه‌ریزی دقیق است. شایان‌ذکر است تا بگوییم که هم‌اینک بازار جهانی نوشت‌افزار نیز رو به رشد است و گردش مالی آن از ۲۱/۶ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۱ به ۲۲/۵ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۳ رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۳۲ میلیارد یورو برسد. این روند صعودی به‌ویژه در خاورمیانه و آفریقا که جمعیت جوان و پرتقاضا دارند، فرصتی استثنایی برای ایران فراهم می‌کند اما فعالان این حوزه براین باورند که رسیدن به بازارهای منطقه‌ای برای تولیدکنندگان داخلی چندان ساده نیست و آن‌ها برای پیمودن این مسیر چند چالش مهم پیشِ‌روی خود دارند که نخستین آن، طراحی کاراکتر برای عرضه محصولات متناسب با ذائقه مخاطب منطقه‌ای است. در ادامه این گزارش به بررسی دیگر چالش‌ها و موانع موجود خواهیم پرداخت که در ادامه می‌خوانید.
موانع و چالش‌ها چیست؟
همانطور که پیش‌تر اشاره گشت؛ رسیدن به بازارهای منطقه‌ای برای تولیدکنندگان داخلی چندان ساده نیست و موانعی در این بخش مطرح می‌باشد. از مهم‌ترین موانع این حوزه نوسانات ارزی، مشکلات زیرساختی، فقدان برنامه و شبکه توزیع منسجم و ضعف در برندسازی است.
نوسانات ارزی: در تشریح بیش‌تر این موضوع مطلوب است تا عنوان بداریم که تخصیص ارز به تولیدکنندگان با تأخیر یا بی‌ثباتی همراه است و همین امر برنامه‌ریزی تولید و قیمت‌گذاری را دشوار می‌سازد و گاه برخی تولیدکنندگان را ناچار به کاهش سطح تولید خود می‌سازد.
قطعی برق و مشکلات زیرساختی: بدیهی‌ست که خاموشی‌های موجود در بخش تولید، فرآیند تولید را با چالش مواجه می‌کند و امکان تحویل به‌موقع محصولات به مشتریان خارجی را از کاهش می‌دهد.
فقدان برنامه صادراتی مدون: اگرچه بارها بر اهمیت صادرات در سیاست‌های کلان تأکید شده، اما نوشت‌افزار همچنان در حاشیه قرار دارد و دولت برنامه‌ای روشن برای تسهیل این روند ارائه نکرده است.
کمبود شبکه توزیع و ضعف برندسازی: تولیدکنندگان توانسته‌اند بازار داخلی را تا حد زیادی به دست آورند، اما شبکه توزیع کارآمد در سطح کشور و خارج از کشور به میزان مطلوب وجود ندارد و همین ضعف باعث شده است برندهای ایرانی کمتر شناخته شوند و جای خالی تبلیغات و معرفی حرفه‌ای محسوس باشد.
نمایشگاه‌ها؛ فرصتی برای دیده‌شدن
یکی از راهکارهای کلیدی برای رفع چالش‌های مطرح، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی نوشت‌افزار در داخل و خارج از کشور است. نمایشگاه‌ها فرصتی هستند برای معرفی محصولات ایرانی، ایجاد ارتباط مستقیم میان تولیدکننده و مصرف‌کننده، جذب سرمایه‌گذاران خارجی و چه‌بسا آغاز همکاری‌های بین‌المللی. تجربه نشان داده است که حضور فعال دراین فضا می‌تواند دروازه ورود به بازارهای منطقه‌ای باشد و سهم برندهای ایرانی را از بازار جهانی افزایش دهد. خوشبختانه هم‌اینک بستر این مهم فراهم گشته و یازدهمین نمایشگاه نوشت‌افزار ایرانی با طراحی خلاقانه و با حضور شخصیت‌های محبوب انیمیشنی و محصولات متنوع فرهنگی به مدت ۱۱ روز در مصلای امام خمینی (ره) هر روز از ساعت ۱۴ تا ۲۱ میزبان دانش‌آموزان، دانشجویان و سایر علاقه‌مندان خواهد بود. دراین خصوص قاسم نوده‌فراهانی روز شنبه در بازدید از نمایشگاه ایران‌نوشت که از ۱۸ شهریورماه در مصلی تهران و هم‌زمان با نمایشگاه بوی ماه مهر در فرهنگسرای خاوران و اشراق در تهران برگزار شد، گفت: هدف از برپایی این نمایشگاه‌ها، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و عرضه کالای باکیفیت ایرانی باقیمت مناسب است. وی افزود: عرضه مستقیم و بدون واسطه از تولیدکننده به مصرف‌کننده و ارائه تخفیف‌های واقعی، علاوه بر اینکه منجر به حمایت از تولید داخل می‌شود، سبب می‌شود تا مصرف‌کننده نیز باقیمت مناسب بتواند اقلام موردنیاز خود را خریداری کند. کارشناسان و آگاهان این حوزه نیز براین باورند که برگزاری نمایشگاه فرصتی مطلوب برای ارائه توانمندی‌های داخلی است و موجب حمایت هرچه بیش‌تر از تولیدکنندگان داخلی در مقام عملیاتی می‌شود.
ضرورت حمایت دولت و بخش خصوصی
فعالان حوزه نوشت‌افزار معتقدند که این صنعت به دلیل پیوند نزدیک با حوزه آموزش، فرهنگ و خانواده، تنها یک صنعت اقتصادی نیست بلکه ظرفیتی فرهنگی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود. بنابراین بی‌توجهی به آن، نوعی غفلت از هویت فرهنگی و اقتصادی کشور است. دولت باید باسیاست‌های حمایتی مانند تخصیص ارز پایدار، کاهش هزینه‌های تولید، ارائه تسهیلات بانکی، حمایت از برندسازی و فراهم‌کردن بسترهای صادراتی نقش خود را ایفا کند. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز باید در طراحی محصولات، استفاده از کاراکترهای بومی و متناسب با ذائقه منطقه‌ای و ایجاد شبکه‌های توزیع نوین فعالانه‌تر عمل کند. تلفیق نوآوری در طراحی باکیفیت بالا و قیمت رقابتی، همان کلیدی است که می‌تواند صنعت نوشت‌افزار داخلی را از مرزها فراتر ببرد.
سخن پایانی
صنعت نوشت‌افزار ایرانی امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه، حمایت و برنامه‌ریزی دقیق است. این صنعت که در نگاه نخست شاید ساده و کم‌اهمیت جلوه کند، در حقیقت پیوندی عمیق بافرهنگ، اقتصاد و هویت ملی دارد. هر قلم و دفتری که در دست دانش‌آموز ایرانی قرار می‌گیرد، تنها یک ابزار آموزشی نیست؛ بلکه نمادی از خودکفایی، اشتغال‌زایی و جلوگیری از خروج ارز از کشور است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که تولیدکنندگان داخلی باوجود محدودیت‌های متعدد توانسته‌اند سهم بازار را از محصولات وارداتی بگیرند و چه‌بسا در اندیشه حضور قدرتمند در بازارهای منطقه‌ای و جهانی باشند. این موفقیت‌ها مرهون عزم جهادی تولیدکنندگان، استقبال خانواده‌ها و اعتماد مصرف‌کنندگان است. بااین‌حال، موانعی همچون نوسانات ارزی، کمبود حمایت‌های مالی، مشکلات در تأمین مواد اولیه، ضعف شبکه توزیع و عدم توجه کافی مسئولان به ظرفیت‌های این صنعت، همچنان پابرجاست و می‌تواند این حرکت روبه‌جلو را کند کند. اکنون بیش از هر زمان دیگر ضرورت دارد که مسئولان امر، این صنعت را نه‌تنها به‌عنوان بازاری محدود، بلکه به‌عنوان صنعتی راهبردی در حوزه فرهنگ و اقتصاد ببینند. توسعه صنعت نوشت‌افزار ایرانی می‌تواند به اشتغال پایدار هزاران نفر منجر شود، ظرفیت صادرات غیرنفتی را افزایش دهد. گفتنی است که در این مسیر نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های تخصصی نیز باید بیش از گذشته موردحمایت قرار گیرند؛ چراکه این رویدادها بستری برای معرفی توان داخلی، آشنایی مصرف‌کنندگان با برندهای ایرانی و چه‌بسا جلب سرمایه‌گذاران خارجی است. چنین فرصت‌هایی می‌تواند سکوی پرتابی برای برندهای ایرانی باشد تا جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت کنند. بی‌تردید آینده صنعت نوشت‌افزار ایرانی در گروی تصمیمات امروز ماست. اگر حمایت‌های واقعی و نه مقطعی، سیاست‌گذاری‌های شفاف و برنامه‌های منسجم در دستور کار قرار گیرد، این صنعت می‌تواند نه تنها نیازهای داخلی را به‌طور کامل تأمین کند، بلکه به یکی از صنایع پیشرو در صادرات غیرنفتی کشور تبدیل شود. در این مسیر، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، باور به توان داخلی و حمایت عملی از تولیدکنندگان داخلی است؛ چراکه قلم ایرانی تنها وسیله‌ای برای نوشتن نیست، بلکه روایتگر داستانی بزرگ از استقلال اقتصادی و توانمندی‌های کم‌نظیر داخلی است.