مقابله ایالات‌متحده با فراگیری روزافزون سکوی چینی تیک‌تاک در این کشور وارد مرحله تازه‌ای شده است
تیر خلاص به تیک‌تاک
گروه فرهنگی
تیک‌تاک در سال 2023 در آمریکا 150 میلیون کاربر داشت. فراگیری بی‌نظیر یک سکوی چینی در آمریکا که سلطان بلامنازع عرصه شبکه‌های اجتماعی بود، یک شکست سایبری تمام‌عیار به شمار می‌رود. از همین رو ایالات‌متحده از ابتدای ظهور انقلاب‌گونه این پلتفرم به مقابله با انواع روش‌های مختلف با این سکو پرداخت. این مقابله در ابتدا به‌صورت ایجاد جایگزین‌هایی درون شبکه‌های اجتماعی آمریکایی بود. یوتیوب، اینستاگرام و فیسبوک ازجمله پلتفرم‌هایی بود که قابلیت‌هایی شبیه الگوی ویدئوهای تیک‌تاکی ایجاد کردند: همچون یوتیوب شورتز و اینستاگرام ریلز. اما به‌جز این روش‌ها، اقدامات قانونی و سخت‌تر نیز توسط آمریکا و اتحادیه اروپا علیه تیک‌تاک انجام شد که استفاده اقشار متعددی را از تیک‌تاک غیرممکن می‌ساخت. حال با پیشنهاد کنگره مبنی بر واگذاری تیک‌تاک توسط بایت‌دنس و مسدودیت این سکو در صورت امتناع بایت‌دنس، جدال سایبری آمریکا و چین را وارد مرحله تازه‌ای کرده است.
رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا، با الزام شرکت مادر تیک‌تاک به واگذاری این پلتفرم اجتماعی موافقت کرد. جو بایدن روز جمعه اعلام کرد با قانونی که به شرکت چینی بایت‌دنس 6 ماه برای واگذاری تیک‌تاک فرصت می‌دهد موافق است و آن را امضا خواهد کرد. این در حالی است که دونالد ترامپ، رقیب انتخاباتی او، در خصوص ممنوعیت استفاده از این سرویس توسط ۱۷۰ میلیون آمریکایی ابراز نگرانی کرده است. مجلس نمایندگان این کشور قصد دارد روز سه‌شنبه یا چهارشنبه هفته آینده لایحه مذکور را به رأی گذاشته و تصویب کند. بر اساس قوانین آمریکا، تأیید و تصویب لوایح به آراء موافق دوسوم اعضای نهاد این قانون‌گذار نیاز دارد.
به گزارش زاویه به نقل از Reuters از سوی دیگر، مایک پنس که در دوران ترامپ معاون رئیس‌جمهور بود، قانون پیشنهادی مجلس نمایندگان درباره تیک‌تاک را تأیید کرد. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «چین ذهن کودکان آمریکایی را مسموم می‌کند، دیگر بس است.» این لایحه به بایت‌دنس ۱۶۵ روز فرصت می‌دهد تا رسانه اجتماعی تیک‌تاک را واگذار کند و در صورت عدم پیروی این شرکت، فروشگاه‌های اپلیکیشن ازجمله گوگل پلی استور و اپ استور آن را از بستر خود حذف می‌کنند. سناتور جمهوری‌خواه، رند پل که پیش‌تر مانع تلاش‌ها برای پیگیری سریع ممنوعیت تیک‌تاک در کنگره شده بود، در این خصوص گفت: «اگر کنگره تیک‌تاک را ممنوع کند، درست مانند حزب کمونیست چین عمل کرده است. چرا فقط از متمم اول قانون اساسی دفاع نکنیم؟»
هفته گذشته کنگره آمریکا خبر داد اگر شرکت بایت‌دنس پلتفرم محبوب خود، تیک‌تاک را واگذاری نکند این برنامه در آمریکا از دسترس ۱۷۰ میلیون کاربر خارج خواهد شد. در مقابل تیک‌تاک پیامی به کاربران آمریکایی فرستاد و از آن‌ها خواست در مقابل تصمیم کنگره اعتراض خود را بیان کنند. در این پیام آمده است: «همین حالا صحبت کنید. قبل از اینکه دولت شما حق آزادی بیان را از ۱۷۰ میلیون آمریکایی سلب کند. این کار به میلیون‌ها کسب‌وکار آسیب می‌زند، معیشت سازندگان بی‌شماری را در سراسر کشور از بین می‌برد و هنرمندان را از دسترسی تماشاگران محروم می‌کند».
تاریخچه این جدال
در قلمرو پرسرعت فناوری جهانی، از برخورد نوآوری و قانون، جرقه یک تقابل قانونی بین ایالات‌متحده، اتحادیه اروپا و غول رسانه‌های اجتماعی چین یعنی TikTok، شده است. بخشی از این برخورد بی‌سابقه ریشه در نگرانی‌ها در مورد حفظ حریم خصوصی داده‌ها، امنیت ملی، و نفوذ روزافزون غول‌های فناوری درصحنه جهانی دارد. آمریکا باوجود تیک‌تاک، هژمون سایبری خود را هم در معرض تهدید می‌بیند.
درام حقوقی TikTok با افزایش نگرانی‌ها در مورد حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها آغاز شد. همان‌طور که این پلتفرم محبوبیت نجومی به دست می‌آورد، به‌ویژه در میان جوان‌ترها، سؤالاتی در مورد ایمنی داده‌های کاربران ظاهر شد. منتقدان استدلال کردند که TikTok، متعلق به شرکت فناوری چینی ByteDance، می‌تواند اطلاعات حساسی را با دولت چین به اشتراک بگذارد و در مورد سوءاستفاده احتمالی از داده‌های شخصی پرچم‌های قرمز را برافراشته است. در سال 2019، ایالات‌متحده اولین گام را در یک نبرد حقوقی طولانی برداشت. کمیته سرمایه‌گذاری خارجی در ایالات‌متحده (CFIUS) تحقیقاتی را در مورد خرید اپلیکیشن آمریکایی Musical.ly توسط TikTok با اشاره به نگرانی‌های امنیت ملی آغاز کرد. این معامله درنهایت به‌صورت ماسبق موردبازنگری قرار گرفت و منجر به بحث در مورد واگذاری و تجدید ساختار شد.
تشدید تیک‌تاک‌ستیزی در دوران ترامپ
تقابل حقوقی در دوران دولت ترامپ تشدید شد و یک سری دستورات اجرایی باهدف قرار دادن TikTok صادر شد. در آگوست 2020، رئیس‌جمهور وقت دونالد ترامپ فرمانی اجرایی را امضا کرد که عملاً TikTok را ممنوع می‌کرد؛ مگر اینکه ظرف 45 روز به یک شرکت مستقر در ایالات‌متحده فروخته شود. این فرمان با استناد به قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین‌المللی و قانون شرایط اضطراری ملی، پاسخی به خطرات امنیت ملی ادعایی ناشی از فراگیری TikTok قلمداد شد.
به‌طور هم‌زمان، دولت ترامپ محدودیت‌های مشابهی را بر وی چت، یکی دیگر از اپلیکیشن‌های متعلق به چین، اعمال کرد که تنش‌های تکنولوژیک بین ایالات‌متحده و چین را بیشتر کرد. دستورات اجرایی زمینه را برای یک نبرد حقوقی پیچیده فراهم می‌کند و TikTok تحریم‌ها را به چالش می‌کشد و ادعا می‌کند که آن‌ها فاقد شایستگی قانونی هستند.
با پایان ضرب‌الاجل تعیین‌شده توسط ترامپ، مذاکرات برای خرید احتمالی TikTok توسط شرکت‌های آمریکایی آغاز شد. اوراکل و والمارت در معامله‌ای که به دنبال رفع نگرانی‌های امنیتی مطرح‌شده توسط دولت ایالات‌متحده بود، به‌عنوان پیشتازان ظاهر شدند. توافق پیشنهادی شامل تبدیل‌شدن اوراکل به «شریک فناوری قابل‌اعتماد» TikTok و گرفتن سهام اقلیت در شرکت والمارت بود.
بااین‌حال، این معامله با موانع متعددی ازجمله اظهارات متناقض طرف‌های درگیر و چشم‌اندازهای نظارتی در حال تحول روبه رو شد. بلاتکلیفی پیرامون خرید، TikTok را در بلاتکلیفی قانونی قرارداد و دادگاه‌ها به میدان نبرد برای تعیین سرنوشت برنامه محبوب در ایالات‌متحده تبدیل شدند.
رویکرد دولت بایدن: تداوم یا تغییر؟
با ریاست جمهوری بایدن چشم‌انداز قانونی اطراف TikTok تغییر فوری نکرد. دولت بایدن بررسی جامعی از سیاست‌های دولت قبلی، ازجمله سیاست‌های مربوط به TikTok انجام داد. ازآنجایی‌که وزارت بازرگانی بررسی گسترده‌تری از نگرانی‌های امنیتی مرتبط با برنامه‌های مختلف متعلق به چین را آغاز کرد، TikTok در وضعیت عدم قطعیت باقی ماند.
در ژوئن سال 2021، دولت بایدن دستورات اجرایی دوران ترامپ را که در تلاش برای ممنوعیت TikTok بود پس گرفت. که این نشان‌دهنده انحراف از رویکرد تهاجمی سلف خود بود. در عوض، تمرکز به سمت ارزیابی خطرات امنیتی ناشی از برنامه‌های مختلف متعلق به چین، با پتانسیل اقدامات هدفمندتر و مبتنی بر شواهد تغییر کرد.
اتحادیه اروپا به مبارزه می‌پیوندد
درحالی‌که ایالات‌متحده با نبردهای حقوقی داخلی خود دست‌وپنجه نرم می‌کرد، اتحادیه اروپا وارد معرکه شد و نگرانی‌های خود را در مورد اقدامات محافظت از داده‌های TikTok ابراز کرد. چارچوب مقررات حفاظت از داده‌های عمومی اتحادیه اروپا (GDPR) که به دلیل استانداردهای سخت‌گیرانه حفاظت از داده شناخته‌شده است، به یک نقطه اصلی اختلاف تبدیل شد. مقامات اروپایی نگرانی‌های خود را در مورد مدیریت TikTok با داده‌های کاربران، به‌ویژه در رابطه با افراد کم سن و سال، ابراز کردند که باعث تحقیقات و درخواست برای افزایش شفافیت شد. مشارکت اتحادیه اروپا ابعاد بین‌المللی را به تقابل حقوقی اضافه کرد و ماهیت جهانی حریم خصوصی داده‌ها و چالش‌های ناشی از تنظیم مقررات شرکت‌های فناوری چندملیتی را برجسته کرد.
جلوه‌ای از نبرد شرق و غرب در جهان سایبر
در حال حاضر، حماسه حقوقی TikTok همچنان در چندین جبهه آشکار می‌شود. در ایالات‌متحده، بحث‌ها در مورد دامنه و ماهیت خطرات امنیتی ناشی از برنامه‌های متعلق به چین ادامه دارد. دولت بایدن با وظیفه پیچیده‌ای مواجه است که نگرانی‌های امنیت ملی را با اصول رقابت منصفانه و روند مناسب متعادل کند.