در انتظار انتشار ترجمه رمان «خار و میخک» اثری که فرمانده سنوار آن را در سال‌های زندان نوشت
نوشتن با طعم شکنجه
هانیه کمری با اشاره به اینکه شهید یحیی سنوار بیش از ۲۲ سال در زندان‌های اسرائیل به اسارت گرفته شده بود، توضیح داد: این مبارز در این سال‌ها بیکار ننشست، زبان عبری را به شکل کاملا روان یاد گرفت و با بازجویانش به زبان عبری حرف می‌زد. همچنین او در زندان چند کتاب از زبان عبری به عربی ترجمه کرد، که یکی از آن‌ها درباره شاباک سازمان امنیت داخلی اسرائیل (موساد سازمان امنیت خارجی اسرائیل) است.این نویسنده در گفت‌وگو با ایرنا، مترجم کتاب «خار و میخک» با بیان اینکه سنوار در اسارت همراه دیگر زندانی‌ها حرکت‌هایی اعتراضی انجام می‌داد که آن‌ها هم در کتاب نوشته شده است، ادامه داد: بخشی از کتاب «خار و میخک» از زبان یکی از زندانی‌ها که اعتصاب‌های زندان را رهبری می‌کرد، نوشته شده است.او با تاکید بر اینکه «خار و میخک» را می‌توان تاریخچه‌ای از مقاومت در نظر گرفت، افزود: این رمان شاید از بدو مقاومت نوشته نشده باشد، اما از نخستین گام‌های شکل‌گیری در سال ۱۹۶۷ تا مراحل رشد و بالندگی در نخستین انتفاضه فلسطین یا انقلاب سنگ در سال ۱۹۸۷ را روایت می‌کند. سنوار در هر صفحه از این کتاب تاریخچه اتفاق‌هایی را که در فلسطین افتاده است، توضیح می‌دهد.
«خار و میخک» در فضای مقاومت نوشته شده است
کمری با اشاره به اینکه رمان «خار و میخک» از دل زندگی خانواده‌ای که در «مخیم الشاطئ» یک اردوگاه پناهندگان فلسطینی واقع درشمال نوار غزه ساکن هستند، روایت می‌شود، گفت: «احمد» راوی و شخصیت اول داستان، فرزند کوچک‌تر یک خانواده است. هر کدام از برادران، پدر، پسرعموها و عمو، پدربزرگ، مادر و خواهرانش، نماینده یک گروه از مردم فلسطین هستند. برای مثال مادرش و خواهرانش نماینده زن فلسطینی است. البته رمان «خار و میخک» بیشتر در فضای مقاومت نوشته شده است، به همین دلیل مسائل از دیدگاه زنان پرداخته نشده است، از طرفی با اینکه این رمان کاملا مردانه است اما نویسنده عنایتی هم به داخل خانه دارد.
به گفته مترجم کتاب «خار و میخک» برادر بزرگِ احمد، نماد سازمان‌های آزادی‌بخش، برادر دیگر نماد سازمان فتح، دیگری جنبش حماس و هر کدام نماینده یک طیف از مقاومت هستند و بحثها و جدل‌هایی که میان این افراد شکل می‌گیرد، دقیقا همان تعارض گفتمانی است که در دل جامعه فلسطینی وجود دارد. مخاطب کتاب در بند روایات تاریخی نیست، کتاب رمان است و سنوار از دل این رمان، تاریخچه مقاومت را توضیح می‌دهد.
او با بیان اینکه کتاب «خار و میخک» علاوه بر اتفاق‌های تاریخی و سیاسی به یک سری معضلات اجتماعی و فرهنگی هم پرداخته است، گفت: برخی از معضلات اجتماعی و فرهنگی خودبه‌خود بعد از اشغال ایجاد شد و برخی از مسائل با توطئه و دسیسه صهیونیست‌ها به دل جامعه آن‌ها نفوذ کرد. همچنین سنوار در این کتاب رابطه‌هایی را که میان عرب‌ها و یهودیان شکل گرفته بود کاملا توضیح می‌دهد. کتاب «خار و میخک» از نخستین آثاری است که مقاومت را با جزئیات از دل روزمره یک خانواده توصیف می‌کند.
امیدوارم شهیدمان از من ناراحت نشود
کمری با اشاره به اینکه کتاب «خار و میخک» از همه سکوهای (پلتفرم) فضای مجازی جمع‌آوری شده است، ادامه داد: اسرائیل این کتاب را ابزار رسانه حماس خواند و از کلیه سکوها حذف کرد. متن کتاب را در یکی از کانال‌های کتاب‌های عربی پیدا کردم و فکر نمی‌کنم مالکیت فکری برای شهید سنوار اهمیت داشته باشد، او می‌خواست که صدایش شنیده شود.
این مترجم افزود: نباید انتظار شاهکار فرمی ادبی از این کتاب داشته باشیم؛ این کتاب در دل زندان نوشته شده است. گاهی مشخص است شهید سنوار بعد از شکنجه کتاب را نوشته و حتی گاهی اسم شخصیت‌ها را اشتباه کرده است. حتی جاهایی اشتباه‌هایی در روند داستان دارد. این‌ها نشان می‌دهد که کتاب در شرایط بدی نوشته شده است و ما نباید انتظار داشته باشیم که با نجیب محفوظ که یکی از بهترین نویسندگان جهان عرب است مواجه شویم.او با اعلام اینکه «خار و میخک» از نظر ادبی کتاب متوسطی است؛ ادامه داد: امیدوارم شهیدمان از من ناراحت نشود، به نظرم مسئله‌ای که برای خودش هم موضوعیت داشت، تاریخچه مقاومت بود. قرار بود درباره مقاومت در کتاب صحبت کند، و هدف خلق شاهکار ادبی نبود. باید توجه داشت که داستان‌پردازی کتاب اصلا ابتدایی نیست، حرفه‌ای هم نیست در سطح متوسط است و محتوا بر آن غلبه دارد؛ اما چیزی نیست که مخاطب با شخصیت‌های کتاب همراه نشود بیشتر مانند ادبیات خاطره‌نگاری نوشته شده است.به گفته مترجم، سنوار در بخش‌هایی از کتاب «خار و میخک» شکنجه‌ها را با ریز جزئیات نشان می‌دهد، مدرسه، دانشگاه، مسجد همه را با ریز جزئیات به تصویر می‌کشد و تبدیل کردن این اطلاعات به فیلم مانند لقمه حاضر و آماده است.