خودتحریمی سخت‌تر از تحریم خارجی
حسن نفیسی - کارشناس اقتصادی
باتوجه به‌اینکه از سال ۲۰۱۱ تا کنون، ایران به‌طور گستره وارد تحریم‌های بین‌المللی و اقتصادی شد و برای مقابله با این تحریم‌هاآمادگی لازم وجود نداشت، درکشور شاهد روندهای نزولی و تشدید عقب‌ماندگی اقتصادی و فناوری، برخلاف اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ساله بودیم اما این مسئله تمام ماجرا نبود و بحران مشکلات اقتصادی در‌داخل کشور و عدم برنامه‌ریزی دقیق، موجب شد تا این تحریم‌ها به‌جای آنکه تبدیل به‌فرصت شود، چرخه تولید و اقتصاد ایران را تهدید کند .از سوی دیگر، تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده علیه ایران، سبب شد تا کشور در‌حوزه واردات نهاده‌های تولید دچار بحران شود و درزمینه صادرات نفتی و غیرنفتی باکاهش چشمگیری مواجه شود، همین امر موجب شد جریان ورود ارز به‌کشور کند شده و پاسخ‌گوی نیاز داخلی نباشد. در نهایت بحران کمبود ارز منتج به‌گرانی ارز، تورم و سایر مشکلات اقتصادی شد هرچند برخی بر این باورند که تورم در کشور ما اساسا ساختاری است و ریشه پولی دارد.درهمین خصوص حسن نفیسی یکی از اقتصادانان و فعالان اقتصادی کشور درمصاحبه با«رسالت» گفت: جمهوری‌اسلامی‌ایران ازابتدای انقلاب تاکنون چهار دوره تحریم را به‌خود دیده است؛ اولین تحریم بعد از تسخیر سفارت آمریکا توسط تعدادی از دانشجویان انقلابی صورت گرفت که آمریکا قطعات هواپیمایی ایران را تحریم و قطع رابطه دیپلماتیک کرد و به دلیل شرایط جنگی حاکم در کشور، مسئولین توانستند به‌طرق مختلف این تحریم را دور زده و قعطات هواپیما را وارد کنند.وی ادامه داد: پس از آن در دوران ریاست‌جمهوری هفتم و هشتم ( سید محمد خاتمی)، بحث انرژی هسته‌ای مطرح شد و آمریکا و اروپا ازترس ساخت بمب اتم توسط ایران، خواستند تا فعالیت هسته‌ای کشور را تحت کنترل خود قرار دهند. در آن زمان ما پذیرفتیم که عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) شویم و براساس ضوابط این سازمان عمل کنیم. این مسئله تازمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد ادامه پیدا کرد اما با روی کارآمدن دولت نهم و مباحث مطرح شده توسط او ازجمله ماجرای هولوکاست و سایر موارد ، سبب شد تا تحریم‌های سازمان‌ملل علیه کشور شکل بگیرد.نفیسی اظهار کرد: در مرحله آخر نیز تحریم یک‌طرفه آمریکا پس ازخروج آمریکا از برجام اتفاق افتاد و ایران باوجود این چهار دوره تحریم درطی 40 سال، مدام درگیر تلاطم‌های اقتصادی بود و همین موضوع، روند توسعه ایران را کند و کندتر کرد.
ایران تا قبل از خوداتکایی زیرساختی نباید زیر بار تحریم می‌رفت
حسن نفیسی بیان کرد: درطی ادوار مختلف نوع تحریم اعمال شده توسط کشورها تغییر کرده است به‌صورتی که درابتدا تحریم‌ها به‌شکل نظامی و ادوات‌نظامی بود و بعد از آن به‌تجهیزات فنی، علم و فناوی، بانک ها، بیمه و سایر بخش‌های اقتصادی کشیده شد و اکنون سخت‌ترین نوع تحریم، تحریم کامل اقتصادی است.
وی افزود: تاثیر تحریم براقتصاد ایران این بود که مانع از ورود ارز و تکنولوژی جدید به کشور شد که نتیجه این کمبود، کاهش درآمد مردم شد و این مسئله سبب کسری بودجه سالیانه ، چاپ پول و نهایتا به استقراض از منابع داخلی و خارجی کشیده شد که خود منشا اصلی تورم طی این سالها بود.
اوباما شدیدترین تحریم را به ایران تحمیل کرد
حسن نفیسی گفت: مهم‌ترین و سخت‌ترین تحریمی که علیه ایران اعمال شده است در دوران اوباما اتفاق افتاد زیرا تا قبل از آن زمان، سابقه نداشته که نفت و گاز ایران تحریم شود که در آن زمان این اتفاق رخ داد. در پی این اتفاق، به مرور و تاکنون درآمد نفتی کشور از 80 تا 100 میلیارد درلار به 15 میلیارد دلار کاهش پیدا کرد و همین مسئله موجب شد تا بسیاری از پروژه های نفتی، پتروشیمی و صنایع بزرگ دچار اختلال شود. ادامه این روند با روی کار آمدن ترامپ و شروع کرونا بیشتر شد و فشار تحریم ها بر ایران دوچندان شد.
کوچک شدن سفره مردم، دستاورد تحریم
نفیسی تصریح کرد: تحریم‌ها موجب کاهش کارایی اقتصادی کشور در زمینه‌های مختلف شده است که در نهایت به توسعه ایران ضربه وارد کرد و همه این مسائل اثر مستقیم خود را بر روی کوچک‌تر شدن سفره مردم گذاشته است. نباید از این موضوع غافل شد که مشکلات اقتصادی آثار سو فرهنگی را نیز به‌دنبال خواهد داشت و آمار جرم و جنایت را افزایش خواهد داد وی ادامه داد: عده ای از مسئولان بیان می‌کنند که تحریم ها برای ایران یک فرصت برای خودکفایی و پیشرفت است. این سخن در شرایطی قابل پذیرش است که ما در کشور برنامه مدون و تخصصی برای اقتصاد و توسعه داشته باشیم درحالی که چنین چیزی در کشور وجود ندارد و همه عملکردها در این زمینه شعارگونه و نهایتا برگزاری سمینارها بوده است.
خودتحریمی مهلک‌تر از تحریم خارجی
حسن نفیسی افزود: آنچه نیاز امروز جامعه ماست اقدامات فنی و تخصصی دولتمردان در بخش‌های مختلف اقتصادی است اما مشاهدات حاکی ا زآن است که در ادوار پیشین، بیش از آنکه اقدام و عمل در دستورکار مسئولین باشد، شعار است.وی بیان کرد: ایران کشوری است که از نظر منابع و مواد اولیه بسیار غنی است اما به دلیل تحریم های فناوری، از لحاظ تکنولوژی سالها از سایر کشور ها
عقب مانده است به طوری که اگر همین امروز نیز اقدام به ورود تکنولوژی در کشور کند باز هم 10 سال از روند جهانی عقب مانده است به همین سبب مجبور به خام‌فروشی مواد اولیه شده که همه اینها به‌ضرر اقتصاد کشور است.این اقتصاددان ابراز کرد: امروزه بسیاری از کشورهایی که کمبود منابع دارند با استفاده از تکنولوژی های جدید مشکلات خود را حل کرده‌اند در حالی که ایران به خاطر عدم استفاده از این تکنولوژی‌ها به کشورهایی که فقر منابع و مواد اولیه دارند نزدیک شده است.وی تاکید کرد: کشورهای همسایه ایران به دلیل اینکه کشور ما با وجود تمامی امکانات و منابعی که دارد تحت فشار تحریم و خودتحریمی است، توانسته‌اند تا رشد چشمگیری در زمینه های مختلف داشته باشند این درحالی است که اگر ایران با این موانع و مشکلات مواجه نبود، اکنون بهترین مرکز گردشگری، ترانزیت و تجارت در منطقه بود. اینجاست که متوجه می شویم تحریم‌ها برای کشور تهدید و برای همسایگان ما فرصت‌سازی کرده است.
آیا تحریم خارجی در بودجه‌های عمومی دولت‌ها اثر گذاشته است؟
حسن نفیسی تصریح کرد: سوالی که مطرح است این است که ازسال 1360 تا کنون آیا دولتمردان ما در تنظیم بودجه وازرتخانه‌ها و فعالیت‌های خود، تحریم ها را در نظر می‌گیرند یا تحریم فقط برای مردم و بخش خصوصی است؟
وی ادامه داد: جواب این سوال واضح است زیرا فقط مردم هستند که تحت فشار تحریم‌ها قرار گرفته‌اند و اینجاست که میبینیم مردم از دولت جدا شده‌اند که این خلاف قواعد حگومت‌داری است زیرا پیشوایان دینی بر این باور بودند که؛ هرگاه حکومت برای مردم بود حاکمان موفق اند و وای به حال شما اگر حکومتتان بر مردم باشد.
دوران حمل پول با چمدان به سرآمده است
نفیسی تاکید کرد: بی برنامگی‌های دولت‌ها برای مقابله با تحریم و دور شدن از توسعه کشور موجب تشدید خود تحریمی در داخل شده است در حالی که ما برای نجات از تحریم چاره‌ای نداریم جز اینکه خودتحریمی را کنار بگذاریم وبا کشورهای همسایه به تعاملات خوبی برسیم، همچنین به واسطه سیاستگذاریهای درست به رونق تولید کمک کنیم و دست تجار را در تجارت باز بگذاریم و عملکردی نداشته باشیم که هر روز بدتر از دیروز شود.وی افزود: ما باید زیر ساخت مبارزه با تحریم‌های خارجی راداشته باشیم و بتوانیم وارد چرخه پولی مالی دنیا بشویم زیرا دوران حمل پول با چمدان به سرآمده است به نظر می رسد برخی سیاست های شفافیت مالی از جمله FATFو پالرمو می‌توانند مورد بررسی بیشتر در کشور واقع شوند.و وارد چرخه سیاسی بازی ارکان تصمیم، نشود.
خودتحریمی را باید اصلاح کرد و آن را نمی توان دور زد
حسن نفیسی خاطرنشان کرد: درجنگ اقتصادی باید تمام قوانین براساس شرایط موجود بانگری و بازنویسی شود اما آنچه امروز درکشور شاهد آن هستیم علاوه بر تحمیل تحریم‌های ظالمانه، کنترل‌های بی‌قاعده دولتی در بخش ارز است که سبب شده تا مقررات متناقض و پی‌درپی به‌وجود آید و موجب سردرگمی بخش‌های اقتصادی کشور شود این در حالی است که متاسفانه خودتحریمی را برخلاف تحریم خارجی، نمی توان دور زد.نفیسی بیان کرد: امروز گمرک و برخی وزارتخانه‌ها با ایجادب بخشنامه‌ها و سیاستگذاریهای اشتباه به‌نوعی خودتحریمی را به کشور تحمیل می‌کنند برای مثال، امروز درشرایطی که مشکلات اقتصادی به‌مردم به شدت فشار آورده است قواعد وزارت دارایی در بخش اخذ مالیات شدت گرفته است و این به معنای فشار مضاعف بر سفره مردم است.وی متذکر شد : تنها راه برون رفت از این مشکلات نگاه واقع‌بینانه به‌تحریم و اصلاح قوانین و زیرساخت‌های اقتصادی کشور است. در این شرایط حساس، بیش از حرف‌درمانی، راه‌حل‌های واقعی و علمی اقتصاد را نیاز داریم.