شمشیر دو لبه گروه‌های افراطی
استفاده آمریکا از گروه‌های نیابتی: اتحاد غیرمنتظره میان افراط‌گرایان سوری و اوکراینی
سید فؤاد علوی
درگیری‌های ژئوپلیتیکی میان ایالات‌متحده و روسیه همواره با استفاده از ابزارهای مختلف برای تضعیف طرف مقابل در جریان بوده است. یکی از استراتژی‌های نه‌چندان جدید آمریکا، حمایت از گروه‌های نیابتی در مناطق بحرانی است. وظیفه این گروه‌ها که به‌عنوان نیروهای نیابتی عمل می‌کنند، ایجاد درگیری بین غرب و روسیه به‌طور غیرمستقیم و کاهش هزینه‌های نظامی ارتش ایالات‌متحده در مناطقی مانند اوکراین و سوریه است.
اهداف استراتژیک ایالات‌متحده در اوکراین و سوریه
ایالات‌متحده از زمان آغاز جنگ اوکراین تلاش کرده است تا روسیه را از طرق مختلف تضعیف کند. این جنگ که پس از الحاق کریمه به روسیه در سال 2014 شدت گرفت، اوکراین را به یکی از مهم‌ترین جبهه‌های درگیری میان غرب و روسیه تبدیل کرد. در این میان، واشنگتن با حمایت از گروه‌های ملی‌گرای اوکراینی که دارای دیدگاه‌های افراطی هستند، سعی کرده است تا تهاجم نظامی روسیه را محدود کند. علاوه بر کمک به اوکراین، آمریکا از طریق ایجاد ارتباط بین گروه‌های افراطی سوری و ارتش اوکراین بر روسیه فشار وارد کرده تا منابع نظامی و اقتصادی روسیه را در چندین جبهه پراکنده کند و مانع از تمرکز کامل مسکو بر درگیری‌های اوکراین شود.دومین دلیل ایجاد این ارتباط، افزایش فشار بر بشار اسد و نیروهای حامی او است. آمریکا تلاش دارد تا با تقویت نیروهای افراطی سوری، علاوه بر روسیه، ایران را نیز که از حامیان اصلی حکومت اسد است، تحت‌فشار قرار دهد. این تاکتیک می‌تواند به تضعیف ارتباطات میان تهران و مسکو و همچنین ایجاد تنش در جبهه‌های مختلف کمک کند.
اسرائیل نیز در این اتحاد نیابتی نقشی کلیدی بازی می‌کند و به دنبال بهره‌برداری از این وضعیت به نفع خود است. درحالی‌که رژیم صهیونیستی همواره در تلاش بوده تا نفوذ ایران و نیروهای محور مقاومت مانند حزب‌الله را در سوریه مهار کند، ضعف احتمالی نیروهای دولتی سوریه و متحدانش، می‌تواند فرصت مناسبی برای اسرائیل ایجاد کند تا حملات خود را علیه مواضع ایران و حزب‌الله در سوریه افزایش دهد. تضعیف بشار اسد و حامیانش می‌تواند به کاهش نفوذ ایران در نزدیکی مرزهای اسرائیل منجر شود و درنتیجه، امنیت اسرائیل را در بلندمدت تقویت کند. از طرف دیگر، اسرائیل ممکن است از این فرصت برای گسترش عملیات اطلاعاتی و نظامی خود در سوریه استفاده کند و نفوذ بیشتری در منطقه به دست آورد.
همچنین باتوجه‌به اینکه ترکیه به‌تدریج به سمت آشتی با سوریه و حکومت اسد حرکت می‌کند، نیروهای افراطی در سوریه به دلیل کاهش حمایت‌های منطقه‌ای، در موقعیت آسیب‌پذیری قرارگرفته‌اند. به همین دلیل، اتحاد با اوکراین و ناتو برای این گروه‌ها یک فرصت حیاتی برای زنده‌ماندن و ادامه فعالیت‌های نظامی است. از طریق این اتحاد، آن‌ها به منابع مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی جدیدی دسترسی پیدا می‌کنند که امکان مقابله مؤثرتر با نیروهای دولتی سوریه و حامیان آن‌ها، به‌ویژه روسیه و ایران، را برایشان فراهم می‌سازد.
از دیگر مزایای این اتحاد برای گروه‌های افراطی سوریه، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته نظامی، به‌ویژه در حوزه پهپادها است. پهپادها به‌عنوان ابزاری حیاتی در جنگ‌های مدرن مورداستفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند تحرکات دشمن را شناسایی و حملات دقیقی را انجام دهند. این فناوری در جنگ علیه نیروهای دولتی سوریه و همچنین نیروهای روسی مستقر در این کشور، به‌شدت تأثیرگذار است. به کمک این فناوری، نیروهای افراطی می‌توانند حملات پیچیده‌تری علیه مواضع حساس انجام دهند و جنگ در سوریه را به مراحل پیچیده‌تری برسانند.ایالات‌متحده در این میان نقش حیاتی در تسهیل همکاری میان نیروهای اوکراینی و شبه‌نظامیان سوری ایفا می‌کند. واشنگتن علاوه بر پشتیبانی لجستیکی، تسلیحات پیشرفته‌ای را به گروه‌های نیابتی ارائه می‌دهد و تلاش می‌کند تا هماهنگی لازم میان نیروهای اوکراینی و شبه‌نظامیان سوری ایجاد شود. آمریکا از این طریق نه‌تنها به دنبال تضعیف روسیه است، بلکه سعی می‌کند نقش خود را به‌عنوان یکی از عوامل بی‌ثباتی در مناطق حساس خاورمیانه و اوکراین تثبیت کند.
پیامدهای بلندمدت این اتحاد نیابتی
استفاده از گروه‌های افراطی به‌عنوان نیروی نیابتی برای مقابله با دشمنان ژئوپلیتیکی، هرچند در کوتاه‌مدت برای آمریکا و متحدانش ممکن است مزایای تاکتیکی داشته باشد، اما در بلندمدت پیامدهای پیچیده‌ای به همراه دارد. یکی از این پیامدها، تقویت نیروهای افراطی است که در صورت تقویت بیش‌ازحد، ممکن است به تهدیدی بزرگ‌تر برای ثبات منطقه و حتی منافع آمریکا تبدیل شوند. تجربه‌های مشابه درگذشته، مانند حمایت آمریکا از طالبان و القاعده در افغانستان در دهه 1980، نشان داده است که این نیروها پس از دستیابی به قدرت، به تهدیدهای بزرگی برای کشورهای حامی خود تبدیل می‌شوند.از سوی دیگر، ادامه این جنگ‌های نیابتی منجر به طولانی‌تر شدن درگیری‌ها در سوریه و اوکراین خواهد شد. با تقویت گروه‌های افراطی و ورود منابع جدید به این درگیری‌ها، چشم‌انداز پایان جنگ‌ها مبهم‌تر و رسیدن به صلح دشوارتر خواهد شد. این مسئله نه‌تنها بر اوکراین و سوریه، بلکه بر تمام مناطق اطراف نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.