اقتصاد دیجیتال و فرصت‌های صادراتی آن بررسی شد:
ظرفیت‌های فناوری نوین و توسعه صادرات غیرنفتی
گروه اقتصادی
اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین محرک‌های رشد و توسعه اقتصادی در جهان، نقشی کلیدی در دگرگونی‌های اقتصادی ایفا می‌کند. این مفهوم که به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دیجیتال در تولید، توزیع، و مصرف کالاها و خدمات اشاره دارد، باعث شده تا کشورها از فرصت‌های جدید در تجارت جهانی بهره‌مند شوند. اقتصاد دیجیتال نه‌تنها باعث افزایش بهره‌وری شده، بلکه هزینه‌های تجارت را نیز کاهش داده و مرزهای جغرافیایی را کمرنگ کرده است. جمهوری اسلامی ایران با توجه به جمعیت جوان و تحصیل‌کرده، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، و پیشرفت در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و تجارت الکترونیک، ظرفیت بالایی برای بهره‌گیری از اقتصاد دیجیتال دارد. بر اساس گزارش‌های جهانی، ارزش اقتصاد دیجیتال در سال‌های اخیر به طور پیوسته رشد کرده و کشورهایی که توانسته‌اند از این فرصت‌ها به خوبی بهره‌برداری کنند، سهم بیشتری از بازار جهانی را به دست آورده‌اند. گفتنی است که اقتصاد دیجیتال فرصت‌های متعددی برای صادرات خدمات و محصولات ایجاد کرده است که برخی از مهم‌ترین این فرصت‌ها عبارت‌اند از:
توسعه صادرات نرم‌افزار و خدمات دیجیتال: جمهوری اسلامی ایران در زمینه تولید نرم‌افزار و خدمات فناوری اطلاعات پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. با توجه به تقاضای بالای جهانی برای نرم‌افزارهای سفارشی، سیستم‌های مدیریت داده، و خدمات مبتنی بر ابر، شرکت‌های ایرانی می‌توانند این خدمات را به بازارهای بین‌المللی ارائه کنند.
فروش محصولات دیجیتال در بازارهای جهانی: محصولاتی نظیر بازی‌های رایانه‌ای، اپلیکیشن‌های موبایل، و کتاب‌های الکترونیکی دارای بازار گسترده‌ای در سطح جهانی هستند. شرکت‌های ایرانی می‌توانند با تولید محتوای خلاقانه و ارائه آن از طریق پلتفرم‌های بین‌المللی به بازارهای صادراتی دست یابند.
توسعه خدمات برون‌سپاری (Outsourcing): بسیاری از شرکت‌های خارجی به دنبال کاهش هزینه‌ها، خدمات خود را به کشورهای دیگر برون‌سپاری می‌کنند. دراین راستا می‌توان با تکیه بر نیروی انسانی ماهر و رقابتی داخل، خدماتی نظیر توسعه نرم‌افزار، پشتیبانی فنی، و طراحی گرافیک را به بازارهای جهانی ارائه کرد. شایان ذکر است تا بگوییم که فناوری‌های مبتنی برخدمات مالی نوآورانه از دیگر فرصت‌های صادراتی هستند. توسعه کیف پول‌های دیجیتال، پلتفرم‌های مالی مبتنی بر این فضا و سیستم‌های پرداخت بین‌المللی می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی را برای کشور به ارمغان آورد اگرچه که با وجود این فرصت‌ها، اقتصاد دیجیتال در ایران با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است، از جمله این چالش‌ها، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی است. این محدودیت‌ها می‌تواند دسترسی شرکت‌های ایرانی به بازارهای جهانی را محدود کند. افزون براین کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال امری ضروری است و نیاز است که سرمایه‌گذاری بیشتر در فناوری اطلاعات و ارتباطات برای رقابت در بازار جهانی رقم بخورد. لازم ذکر است که برای غلبه بر این چالش‌ها، ضروری است که دولت و بخش خصوصی با همکاری یکدیگر سیاست‌های حمایتی مناسبی را تدوین و اجرا کنند چراکه همکاری بخش خصوصی در توسعه اقتصاد دیجیتال و رونق صادرات غیرنفتی از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش به‌عنوان موتور محرک اقتصاد، می‌تواند با نوآوری و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، بسترهای لازم برای رشد اقتصادی پایدار را فراهم کند. از طرفی دیگر بخش خصوصی با دسترسی به منابع مالی و تخصصی، می‌تواند فناوری‌های نوین را سریع‌تر از دولت به کار گیرد و زیرساخت‌های دیجیتال را تقویت کند. همچنین استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناورانه با ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و کاهش هزینه‌های تولید، بهره‌وری را افزایش داده و می‌توانند شرایط رقابت‌پذیری محصولات را بهبود دهند. بخش خصوصی همچنین از توانایی‌های بالایی در شناسایی بازارهای جهانی و تطبیق با نیازهای بین‌المللی برخوردار است که می‌تواند صادرات غیرنفتی را گسترش دهد. براین اساس می‌توان بیان داشت که همکاری میان بخش خصوصی و دولت، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کرده و موجب ورود سرمایه‌های جدید به اقتصاد کشور می‌شود. تعامل میان دولت و بخش خصوصی و رفع موانع قانونی، کلید بهره‌برداری از ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال و تقویت صادرات غیرنفتی است و به عقیده کارشناسان و آگاهان این حوزه مهم‌ترین سیاست‌های این همکاری شامل تقویت زیرساخت‌های ارتباطی، تسهیل قوانین صادراتی، و ارائه حمایت مالی به استارتاپ‌های فعال در حوزه دیجیتال می‌باشد.
نقش فناوری‌های نوین در رشد صادرات غیرنفتی
اقتصاد دیجیتال فرصت بی‌نظیری برای توسعه صادرات و افزایش سهم ایران در بازار جهانی فراهم می‌کند. با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود و غلبه بر چالش‌ها، کشور می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی در اقتصاد دیجیتال جهانی تبدیل شود. توجه به این حوزه نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه باعث اشتغال‌زایی و افزایش درآمدهای ارزی نیز خواهد شد. درحقیقت فناوری‌های نوین با تغییرات گسترده‌ای که در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، و صنعتی ایجاد کرده‌اند، می‌توانند موتور محرک توسعه صادرات غیرنفتی باشند و بستر کاهش وابستگی به صادرات نفتی را بیش از پیش فراهم سازند.
افزایش بهره‌وری تولید
فناوری‌های نوین نظیر رباتیک، اتوماسیون صنعتی، و هوش مصنوعی، باعث بهینه‌سازی فرآیندهای تولید می‌شوند. این فناوری‌ها می‌توانند هزینه‌های تولید را کاهش دهند و رقابت‌پذیری محصولات در بازارهای جهانی را افزایش دهند.همچنین به موجب این امر کیفیت محصولات بهبود پیدا خواهند کرد و استانداردهای لازم برای صادرات به بازارهای بین‌المللی نیز بیش از پیش تامین خواهد شد. دسترسی به بازارهای جهانی از طریق تجارت الکترونیک از دیگر اثرات توسعه فناوری نوین و بسترسازی برای رونق صادرات غیرنفتی است و پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و بازارهای آنلاین امکان عرضه مستقیم کالاها و خدمات ایرانی به مشتریان بین‌المللی را فراهم کرده‌اند. گفتنی است که از طریق این پلتفرم‌ها، شرکت‌ها قادرند با سرمایه‌گذاری کمتر به بازارهای گسترده‌تری دست یابند. بنابراین پرداخت‌های بین‌المللی آسان از دیگر مزایای اقتصاد دیجیتال می‌باشد و با استفاده از فناوری‌های نوین و ارزهای دیجیتال می‌توان معاملات صادراتی را تسهیل کرد.
نوآوری در طراحی محصولات و جذب بازارهای بین المللی
فناوری‌های پیشرفته مانند چاپ سه‌بعدی و واقعیت افزوده، شرکت‌ها را قادر می‌سازد محصولات نوآورانه‌ای طراحی کنند که نیازهای خاص بازارهای هدف را برآورده کند. این نوآوری‌ها به افزایش ارزش افزوده محصولات کمک کرده و آن‌ها را برای مشتریان بین‌المللی جذاب‌تر می‌کند. مطلوب است تا عنوان بداریم که خدمات مبتنی بر فناوری مانند توسعه نرم‌افزار، طراحی گرافیکی، مشاوره فنی و خدمات فناوری اطلاعات (IT) به راحتی قابل صادرات هستند و نیازی به حمل‌ونقل فیزیکی ندارند. براین اساس می‌توانیم از نیروی انسانی متخصص و رقابتی کشور برای ارائه این خدمات در بازارهای جهانی بهره بگیریم.
استفاده از فناوری‌های کشاورزی و صنایع غذایی
فناوری‌های نوین کشاورزی (مانند کشاورزی هوشمند و استفاده از سنسورها) می‌توانند بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی را افزایش دهند و استانداردهای بین‌المللی را رعایت کنند. این فناوری‌ها همچنین مدیریت زنجیره تأمین را بهبود بخشیده و محصولات باکیفیت‌تری برای صادرات فراهم می‌کنند. گفتنی است که موجب فناوری‌های نوین فرآیندهای گمرکی نیز شفاف‌تر و سریع‌ترمی‌شود.
پیگیری کالاها در زنجیره تأمین
پیگیری کالاها در زنجیره تأمین یکی از مزایای قابل اهمیت توسعه فناوری‌های نوین در رونق صادرات محصولات غیرنفتی می‌باشد. به موجب این موضوع، امر مهم پیگیری کالاها در زنجیره تأمین امکان‌پذیر می‌شود که این مسئله سبب افزایش اعتماد مشتریان بین‌المللی به شرکت‌های ایرانی می‌گردد.
بازاریابی هوشمند و داده‌محور
فناوری‌هایی مانند کلان‌داده (Big Data) و هوش مصنوعی به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا تحلیل دقیق‌تری از بازارهای هدف داشته باشند و استراتژی‌های بازاریابی خود را بهینه کنند. این امر سبب می‌شود تا فضای بازارهای بین‌المللی به سهولت شناخته شود و برآوردی دقیق از نیازهای کشور مقصد ارزیابی گردد. درحقیقت به کمک بازاریابی هوشمند ترجیح‌های مشتریان در کشورهای مختلف شناسایی می‌شود تا محصولات یا خدمات متناسب با نیاز آن‌ها ارائه شود. افزون براین فناوری‌های مالی نوین می‌توانند از طریق ارائه راهکارهای پرداخت بین‌المللی و تأمین مالی صادرات، چالش‌های مربوط به محدودیت‌های بانکی و تحریم‌ها را کاهش دهند. پلتفرم‌های فناورانه همچنین امکان شبکه‌سازی و مشارکت‌های بین‌المللی را برای شرکت‌های ایرانی فراهم می‌کنند. این همکاری‌ها می‌توانند به توسعه مشترک محصولات، انتقال دانش فنی، و دسترسی به بازارهای جدید کمک کنند. به طورکل باید عنوان داشت که فناوری‌های نوین به‌طور مستقیم و غیرمستقیم ظرفیت‌های صادرات غیرنفتی را تقویت می‌کنند. از بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌ها گرفته تا دسترسی به بازارهای جدید، این فناوری‌ها فرصت‌های بی‌نظیری را در اختیار شرکت‌های ایرانی قرار می‌دهند. سرمایه‌گذاری در توسعه و استفاده از این فناوری‌ها، نه‌تنها رشد اقتصادی را تسریع می‌کند، بلکه باعث کاهش وابستگی به صادرات نفتی و تنوع‌بخشی به درآمدهای کشور می‌شود.
توسعه صادرات غیرنفتی برای ایجاد اقتصاد پایدار
کاهش وابستگی به صادرات نفتی و توسعه صادرات غیرنفتی برای ایجاد اقتصادی پایدار، متنوع و مقاوم در برابر نوسانات جهانی بسیار حیاتی است چراکه اتکا به درآمدهای نفتی اقتصاد را در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت آسیب‌پذیر می‌کند اما تنوع‌بخشی به صادرات، این ریسک را کاهش داده و اقتصاد را در برابر شوک‌های خارجی مقاوم‌تر می‌کند. همچنین صادرات غیرنفتی، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند کشاورزی، صنعت و خدمات، فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد کرده و به توزیع عادلانه‌تر ثروت کمک می‌کند. افزون براین تمرکز بر صادرات غیرنفتی موجب بهبود کیفیت محصولات و خدمات، بهره‌وری بیشتر و استفاده بهینه از ظرفیت‌های داخلی می‌شود. برهمین اساس است که همواره بر رونق صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به صادرات محصولات نفتی تاکید می‌گردد. درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی، منابع مالی متنوع و پایداری را برای کشور فراهم می‌کند و وابستگی به نوسانات بازار نفت را کاهش می‌دهد. علاوه براین موارد صادرات غیرنفتی تعاملات بین‌المللی را گسترش داده و نقش کشور در زنجیره ارزش جهانی را تقویت می‌کند. درحقیقت کاهش وابستگی به نفت و سرمایه‌گذاری در صادرات غیرنفتی، راهی کلیدی برای ایجاد اقتصادی متعادل و پویا است که چنانچه با ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال ترکیب گردد، اثرات مثبت دوچندانی را اعمال خواهد ساخت.