آمریکا چه اهدافی را در تقابل با امنیت سوریه در سرمی پروراند
نقشه‌های کاخ سفید درآشفته بازار شام
فرزان شهیدی
تحلیلگر حوزه روابط بین‌الملل
طبق تجربه، مواضع آمریکا نسبت به سوریه تابعی از منافع و اهداف خاص واشنگتن در این کشور می‌باشد؛ لذا به حمایت مشروط از حاکمان جدید سوریه اقدام نموده‌اند؛ به‌ویژه اگر مواضع آن‌ها نسبت به ایران و اسرائیل در منظومه سیاست‌های غرب قرار بگیرد. هرچند وضعیت نهایی حاکمیت جدید سوریه هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، بااین‌حال اعلام دولت موقت به نخست‌وزیری «محمد البشیر» حاکی از تمایل هیئت تحریرالشام برای ساماندهی به روند نوین سوریه در مرحله پس از فروپاشی نظام پیشین و آماده‌سازی شرایط برای دوره انتقالی و برگزاری انتخابات مطابق قطعنامه ۲۲۵۴ می‌باشد.
گام نخست آمریکا
در این میان، ایالات‌متحده آمریکا که از دیرباز برای پرونده سوریه اهمیت خاصی قائل بود، وارد ماجرا شده و پس از طراحی سرنگونی حاکمیت بشار اسد با کمک اطراف منطقه‌ای به‌ویژه ترکیه، به دخالت در روند کنونی سوریه پرداخته است.در نخستین گام، آمریکا پاداش ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری ابومحمد الجولانی، رهبر تحریر الشام را لغو کرد و در مرحله بعد یک هیئت آمریکایی به ریاست باربارا لیو، دستیار وزیر امور خارجه این کشور با الجولانی در دمشق دیدار کرد. این در حالی است که تحریر الشام یا جبهه النصره سابق به عنوان شاخه‌ای از سازمان القاعده همچنان در لیست تروریسم آمریکا و اروپا قرار دارد. دیدار هیئت آمریکایی و الجولانی شامل موضوعات بسیاری بود ازجمله تشکیل دولت فراگیر، موضع در مورد اقلیت‌ها و قومیت‌ها، قانون سزار، شروط مربوط به حذف هیئت تحریرالشام از فهرست سازمان‌های تروریستی، موضع در قبال اسرائیل و ایران و نیز سرنوشت آستین تایس، روزنامه‌نگار آمریکایی که از سال ۲۰۱۲ در داخل سوریه ناپدیدشده است.
نگرانی‌های آمریکا در دمشق
ایالات‌متحده آمریکا علاقه ویژه‌ای به رصد تأثیرات اتفاقات رخ داده بر حضور ایران در سوریه نشان می‌دهد، زیرا معتقد است سقوط رژیم بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه و پیش از آن تضعیف توانایی‌های نظامی سوریه، حزب‌الله لبنان و همچنین جنبش حماس، نقش ایران را در منطقه تضعیف کرده و نفوذ ایران اکنون به عراق و یمن محدود شده است.
باوجوداین، واشنگتن بعید نمی‌داند که ایران بار دیگر از طریق مکانیسم‌های مختلف که طبق تجارب سالیان طولانی در آن ید طولایی دارد، تلاش خواهد کرد تا نفوذ خود را در داخل سوریه تقویت کند و محور مقاومت را بار دیگر در منطقه شامات بازسازی و تقویت کند. این نگرانی تا حدی است که اسرائیل به‌عنوان متحد اصلی منطقه‌ای آمریکا در عملیات گسترده و سنگین نظامی خود در دوره پس از سقوط رژیم سوریه، حدود ۸۰ درصد از زیرساخت‌های نظامی این کشور را نابود کرد. در مقابل به نظر می‌رسد الجولانی و نیرو‌های جدیدی که در دمشق به قدرت رسیده‌اند از اهمیت پرونده سوریه برای کشور‌های غربی به‌ویژه ایالات‌متحده آمریکا آگاه هستند. بر این اساس، الجولانی پیام‌های مستقیم ارسال کرد که نشان می‌دهد مشتاق است با سیاست‌ها و روند‌های اتخاذ شده توسط کشور‌های غربی در این زمینه آشنا شده و بلکه با آن همسویی نشان داده است.
مدارای جولانی با صهیونیست‌ها
این پیام‌ها را الجولانی در مصاحبه‌های اخیر خود با رسانه‌های غربی و عربی و دیدارهایش با مقامات غربی ارسال کرد، برای مثال وی در مصاحبه‌اش با روزنامه الشرق الاوسط در ۱۹ دسامبر گفت: آنچه که جناح‌های مخالف انجام دادند با کمترین خسارت ممکن، پروژه ایران در منطقه را به ۴۰ سال پیش باز می‌گرداند.
از طرفی، الجولانی در خطبه‌ای که در ۸ دسامبر در مسجد اموی دمشق ایراد کرد، گفت: بشار اسد سوریه را تبدیل به حیاط‌خلوت جاه‌طلبی‌های ایران کرد و در این کشور فرقه‌گرایی را گسترش داد.
همچنین پیام‌های الجولانی به اسرائیل محتاطانه بود. درازای اعلام بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل مبنی بر لغو توافقنامه جدایی که در سال ۱۹۷۴ با سوریه امضا شد، الجولانی در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی تایمز در ۱۷ دسامبر گفت که سوریه به‌عنوان پایگاهی برای حملات علیه اسرائیل یا هر کشور دیگری، استفاده نخواهد شد و درعین‌حال بر پایبندی دمشق به توافق ۱۹۷۴ تأکید کرد.
الجولانی از طریق این پیام‌ها به دنبال دستیابی به اهداف بسیاری است، ازجمله کسب مشروعیت بین‌المللی و اینکه کشور‌های غربی را وادار به حذف هیئت تحریر الشام از فهرست سازمان‌های تروریستی و در نتیجه تقویت حضور خود به‌عنوان یک شخصیت مهم در صحنه سوریه در مرحله جدید نماید.
تحریرالشام با تشکیل دولت موقت تلاش کرده است واکنش‌های کشور‌های غربی را محک بزند که آیا با آن مخالفت می‌کنند یا نه؟ همچنین پیام‌های ارسالی الجولانی در خصوص مخالفت بانفوذ ایران و چشم‌پوشی از مداخله اسرائیل نیز به‌منزله چراغ سبز به غرب و جلب حمایت آمریکا ارزیابی می‌شود.
جولانی بر چه مبنایی عمل می‌کند؟
هدف دیگر الجولانی افزایش فرصت‌های مشارکت کشور‌های غربی و برخی کشور‌های منطقه در عملیات بازسازی سوریه است. در این راستا، تحریرالشام قبلا از آوارگان سوری خواسته بود تا دوباره به سوریه بازگردند که به‌نوبه خود تلاشی است برای جلب حمایت کشور‌های میزبان پناهندگان، ازجمله کشور‌های اروپایی. همچنین الجولانی سعی دارد سازمان خود را از داعش و القاعده متمایز کند و حتی وعده انحلال تحریر الشام را داده و در یک سخنرانی اعلام کرد اینجا سوریه است نه افغانستان. درمجموع سوریه همچنان در مرحله تبادل پیام میان غرب و سازمان‌ها و جناح‌هایی است که به قدرت رسیده‌اند و کشور‌های غربی تحولات سوریه را به‌دقت رصد می‌کنند، زیرا نسبت به عواقب احتمالی شرایط جدید این کشور به‌ویژه باوجود گرایش‌های افراطی که غیرقابل‌کنترل آن‌ها باشد نگران هستند. در این راستا فارین پالسی نشریه تحلیلی آمریکا گزارش کرده است که تغییر مواضع تحریر الشام در شرایط جدید ممکن است تاکتیکی باشد. به همین دلیل غرب و آمریکا همچنان با حاکمان جدید سوریه محتاطانه برخورد می‌کنند و درعین‌حال سعی می‌کنند برای تحقق خواسته‌های خود از کارت‌های فشار مختلفی که در اختیار دارند علیه ساختار جدید دمشق استفاده کنند. طبق تجربه، مواضع آمریکا نسبت به سوریه تابعی از منافع و اهداف خاص واشنگتن در این کشور می‌باشد و همان‌طور که با حاکمیت طالبان در افغانستان مخالفتی نکردند، احتمال حمایت مشروط از حاکمان جدید سوریه وجود خواهد داشت، به‌ویژه اگر مواضع حکومت نوین سوریه نسبت به ایران و اسرائیل در منظومه سیاست‌های غرب قرار گیرد.