چه بسترهایی کشاورزی را به صادرات پایدار متصل می‌کنند؟
تحول کشاورزی با صادرات هدفمند
گروه اقتصادی
کشاورزی، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی و صادرات غیرنفتی، نقش بنیادینی در توسعه اقتصادی کشور دارد. جمهوری اسلامی ایران با تنوع اقلیمی، منابع طبیعی ارزشمند و ظرفیت بالای تولید محصولات متنوع کشاورزی، می‌تواند در زمره کشورهای پیشرو در صادرات محصولات کشاورزی قرار گیرد. با این حال، یکی از موانع جدی پیش روی بخش کشاورزی، نبود زیرساخت‌های لازم برای فرآوری، بسته‌بندی، نگهداری و صادرات مطلوب محصولات است. در این میان، ایجاد پایانه‌های صادراتی محصولات کشاورزی به‌عنوان گامی راهبردی در تسهیل این مسیر، جایگاه ویژه‌ای دارد. در بسیاری از استان‌های کشور، کشاورزان با تلاش بسیار موفق به تولید محصولات باکیفیت می‌شوند، اما گاه به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب صادراتی، بخشی از این محصولات یا با قیمت پایین در بازار داخلی عرضه می‌شود یا به علت فسادپذیری بالا، پیش از رسیدن به بازار مصرف از بین می‌روند. درحقیقت می‌توان گفت که نبود شبکه‌های منسجم برای حمل‌ونقل، سردخانه، فرآوری و صادرات، زنجیره ارزش کشاورزی را ناقص می‌گذارد. از سوی دیگر تولید در بخش کشاورزی به‌صورت خرد و پراکنده است و برهمین اساس نبود مراکز تجمیع و پایانه‌های صادراتی باعث می‌شود محصولات برای ورود به بازارهای جهانی از انسجام، کیفیت یکنواخت و بسته‌بندی استاندارد برخوردار نباشند. کارشناسان و آگاهان این حوزه براین با‌‌ورند که ایجاد پایانه‌های صادراتی به عنوان مراکزی برای یکپارچه‌سازی، بسته‌بندی، کنترل کیفی و ارسال به بازارهای هدف، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. به عبارت دیگر پایانه‌های صادراتی به‌عنوان حلقه اتصال تولید و بازارهای بین‌المللی، با فراهم کردن امکانات مدرن بسته‌بندی، کنترل کیفی، فرآوری و استانداردسازی، امکان صادرات موفق و رقابت‌پذیر را فراهم می‌کنند. این مراکز با رعایت استانداردهای بین‌المللی، موجب ارتقاء ارزش افزوده محصولات کشاورزی می‌شوند. در استان‌هایی که پایانه‌های صادراتی فعال دارند، میزان ضایعات محصولات کشاورزی به‌طرز چشم‌گیری کاهش یافته و کشاورزان با دسترسی به بازارهای خارجی، می‌توانند درآمد بیشتری کسب کنند. این موضوع همچنین انگیزه بیشتری برای افزایش کیفیت و کمیت تولید فراهم می‌کند. از سوی دیگر پایانه‌های صادراتی با ایجاد فرآیندهای هماهنگ‌شده برای صدور گواهی‌ها، کنترل استانداردها، ارتباط با تجار بین‌المللی و لجستیک تخصصی، روند صادرات را تسریع می‌بخشند و نقش مهمی در افزایش سهم کشور در بازارهای جهانی ایفا می‌کنند. توامان با این روند تسهیل‌گری در بخش کشاورزی و تمرکز بر مناطق با مزیت تولیدی اهمیت فراوانی دارد.به عقیده آگاهان این عرصه ایجاد پایانه‌های صادراتی، رونق حجم تولید و تنوع محصولات می‌تواند موجب تسریع در صادرات و تسهیل مدیریت زنجیره تأمین می‌شود و دراین مسیر ضرورت دارد تا سرمایه‌گذاری مشترک دولت و بخش خصوصی بیش از پیش شکل گیرد. درحقیقت باید مشوق‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم شود و مشارکت دولت در فرآیندهای زیرساخت‌سازی و تأمین زمین عملیاتی گردد. همچنین فعالیت بخش خصوصی در مدیریت، بهره‌برداری و تأمین مالی، می‌تواند الگوی مناسبی نیز باشد. علاوه بر موارد مذکور، باید سیاست‌های حمایتی مانند تسهیلات کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی و آموزش‌های تخصصی برای فعالان این حوزه تدوین و اجرا شود.
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره گشت؛ بخش مهمی از محصولات کشاورزی فسادپذیر هستند؛ بنابراین ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل با زنجیره سرد، خطوط ریلی و هوایی تخصصی و پایانه‌های لجستیکی مدرن، نقش حیاتی در موفقیت دوچندان این حوزه دارد. با توجه به ظرفیت‌های بالای بخش کشاورزی در کشور، تسهیل مسیر توسعه و صادرات محصولات کشاورزی یک ضرورت راهبردی است. دراین مسیر راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی در استان‌های دارای ظرفیت، نه‌تنها موجب افزایش کیفیت و ارزش‌افزوده محصولات می‌شود، بلکه با کاهش ضایعات، افزایش بهرهوری و ایجاد بازارهای پایدار برای کشاورزان، به توسعه پایدار اقتصاد کشاورزی کمک می‌کند. این پایانه‌ها، حلقه مفقوده اتصال تولید به بازارهای بین‌المللی هستند؛ بنابراین، باید باحمایت های همه‌جانبه از آن‌ها بهره‌برداری کرد. در نهایت، توسعه چنین زیرساخت‌هایی توامان با تسهیل‌گری جهت‌دار و برنامه ریزی شده به معنای حرکت از کشاورزی سنتی به کشاورزی هوشمند، مدرن و مبتنی بر بازار خواهد بود که مسیر آینده اقتصادی کشور را نیز روشن‌تر خواهد کرد. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌وگو با حجت‌الإسلام احد آزادیخواه، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی و حامد یزدیان، عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
حجت‌الاسلام احد آزادیخواه، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس عنوان داشت:
ضرورت به کارگیری مدل‌های نوین تجارت کشاورزمحور
حجت‌الإسلام احد آزادیخواه، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» با تاکید بر تقویت پایانه صادرات محصولات کشاورزی بیان داشت: درحوزه صادرات محصولات کشاورزی به‌جز ملاحظه مدیریت منابع آبی، محدودیت دیگری نداریم. درحقیقت نباید به صادرکننده مجازی آب تبدیل شویم و ضرورت دارد تا به جد شرکت منابع آب ایران و وزارت جهادکشاورزی و دستگاه‌های موثر در صادرات این موضوع را مدنظر قرار دهند. همانطور که اشاره گشت ملاحظه دیگری جز مسئله آب درحوزه صادرات محصولات کشاورزی نداریم و خوشبختانه روند صادرات‌مان در حوزه محصولات کشاورزی رو به رشد و مثبت است. درحقیقت روند امروز بهترین نوید برای آینده کشور و استقلال از صادرات غیرنفتی است.
وی با تاکید بر ارزآوری از بستر تسهیل‌گری در حوزه کشاورزی افزود: رونق صادرات کشاورزی می‌تواند بستر ارز آوری را رقم بزند و خوشبختانه در حوزه صیفی‌جات و سبزیجات این ظرفیت دوچندان است و کشوری همچون روسیه خریدار اصلی است. وی باتاکید بر ترویج و آموزش در حوزه اصلاح الگوی کشت ادامه داد: به منظور رونق و تسهیل‌گری هرچه‌تمام‌تر در بخش کشاورزی ضرورت دارد تا ترویج و آموزش در حوزه اصلاح الگوی کشت توجه ویژه بداریم. متولیان می‌بایست دراین بخش ورود جدی بدارند تا بهره‌بردار کشاورزی آموزش کافی ببیند و دانش‌افزایی شکل‌گیرد. نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس تصریح کرد: جای صنایع تبدیلی در کشور بسیار خالی‌ست و بی‌شک با ظرفیت فراوانی که داریم، می‌توانیم تبدیل به قطب صادراتی صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی باشیم. او در پایان این گفت‌وگوهمچنین متذکر شد: به‌طورحتم می‌توانیم در حوزه مدل‌های نوین از تجارت کشاورزمحور گام بداریم. کشت فراسرزمینی از جمله مدل نوین تجارت کشاورزمحور است و این موضوع در ارتباط با کشورهایی که آمادگی همکاری دارند، بسیارحائزاهمیت است و می‌تواند دردستورکار قرارگیرد.
حامد یزدیان، عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس مطرح کرد:
لزوم افزایش ضریب دانش بخش کشاورزی
حامد یزدیان، نماینده مردم اصفهان و عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» به تشریح ضرورت تسهیل مسیر توسعه بخش کشاورزی و تقویت بسترهای این حوزه پرداخت و دراین خصوص بیان کرد: به طورحتم تسهیل‌گری در حوزه کشاورزی امری مهم و اساسی است اما آنچه که در این مسیر اهمیت دوچندان دارد، جهت‌گیری است. درحقیقت اگر تنها بخواهیم در حوزه نقدینگی ورود کنیم، به ضرر بخش کشاورزی تمام خواهد شد.
وی با تاکید بر افزایش ضریب دانش بخش کشاورزی و بهرهوری ادامه داد: بخش کشاورزی امروز به افزایش ضریب دانش نیاز دارد. براین اساس دولت موظف است تا حمایت‌های خود را در راستای افزایش ضریب دانش و رونق بهرهوری اعمال سازد. بی‌شک تحقق چنین مهمی منجر به رشد قابل توجه بخش کشاورزی خواهد شد.
وی با تاکید بر تحقق امنیت غذایی و توسعه صادرات محصولات افزود: افزایش ضریب دانش و رونق بهرهوری می‌تواند زمینه‌ساز توسعه بخش کشاورزی، تحقق امنیت غذایی کشور و توسعه صادرات محصولات شود.
نماینده مردم اصفهان در مجلس دوازدهم با اشاره به حمایت‌های گذشته از حوزه کشاورزی و تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی صحیح و مدون مطرح کرد: متاسفانه طی ادوار گذشته حمایت‌های بخش‌کشاورزی جهت‌دار و توامان با برنامه‌ریزی نبوده و بی‌شک اگر جهت گیری لازم صورت گیرد، اتفاقات مثمرثمری رقم خواهد خورد. به عنوان مثال توجه در حوزه کیفیت بذر، کیفیت کود، آموزش لازم به کشاورزان و حمایت‌های بخش دولتی می‌تواند بستر رشد و شکوفایی کشاورزی را فراهم سازد.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی درپایان این گفت‌وگو همچنین با اشاره به ظرفیت استان‌های مختلف خاطرنشان کرد: ظرفیت استان‌ها متفاوت است و به‌طورحتم می‌بایست ظرفیت و توانایی هراستان به درستی دیده شود و متناسب با آن برنامه‌ریزی صورت گیرد. بی‌شک نیروی استانی، شرایط اقلیمی، امکانات آبی و زمین درهر استان متفاوت است و برهمین اساس باید نگاه متفاوت اما عدالت محور داشت. درحقیقت میزان رشدی که برای استان‌ها درنظرگرفته می‌شود، می‌بایست متعادل باشد اما به طورکل برای رشد متعادل، امکانات و تسهیلات مساوی پاسخگو نیست.