سیدمحمد بحرینیان
نظام آموزشی هر کشور، زیربنای توسعه و پیشرفت آن به‌شمار می‌رود و معلمان، ستون‌های اصلی این نظام هستند. با این حال، در ایران، چالش‌های متعددی فراروی معلمان قرار دارد که نه‌تنها جایگاه آن‌ها را تضعیف کرده، بلکه بر کیفیت آموزش نیز تأثیرگذار بوده است. در شرایطی که توسعه آموزش بدون معلم ممکن نیست، بی‌توجهی به نیازها، منزلت و مشارکت آنان، آینده آموزشی کشور را در معرض آسیب قرار می‌دهد.
نخستین و شاید مهم‌ترین چالش، مسئله معیشت معلمان است. در سال‌های اخیر، با افزایش نرخ تورم و فشارهای اقتصادی، حقوق معلمان نتوانسته پاسخگوی نیازهای زندگی روزمره آن‌ها باشد. این موضوع سبب شده بسیاری از فرهنگیان ناگزیر به اشتغال دوم روی آورند؛ امری که نه‌تنها بر کیفیت تدریس آنان تأثیر می‌گذارد بلکه موجب فرسودگی جسمی و روحی می‌شود.
از سوی دیگر، ساختار نظام آموزشی ایران بیشتر بر اساس برنامه‌ریزی‌های متمرکز و دستوری بنا شده است؛ تصمیماتی که اغلب بدون مشارکت فعال معلمان اتخاذ می‌شوند.
درحالی‌که معلم، خط مقدم آموزش است و می‌تواند نقش مؤثری در سیاست‌گذاری ایفا کند، متأسفانه در بسیاری از موارد صدای او شنیده نمی‌شود. نتیجه آن، ناهماهنگی میان برنامه‌های درسی و واقعیت‌های کلاس درس است.
نبود حمایت تخصصی و حرفه‌ای نیز چالش دیگری است.
بسیاری از معلمان از عدم برگزاری دوره‌های مؤثر ضمن خدمت و بی‌توجهی به نیازهای آموزشی خود گلایه‌مندند. درحالی‌که فناوری‌های نوین آموزشی و روش‌های تدریس مدام در حال تغییرند، نظام آموزشی ما گاه سال‌ها از این تحولات عقب می‌ماند. این فاصله، فشار بیشتری بر دوش معلمان می‌گذارد، چراکه آن‌ها باید با امکانات محدود، توقعات رو به افزایش را پاسخ دهند.
افزون بر این‌ها، مسئله منزلت اجتماعی معلمان نیز مطرح است. زمانی، معلم در جامعه ایرانی جایگاهی رفیع داشت؛ اما امروز بسیاری از معلمان احساس می‌کنند شأن اجتماعی‌شان تضعیف شده است. کاهش اعتماد عمومی به نظام آموزشی، تضعیف نقش تربیتی مدرسه از سوی برخی خانواده‌ها و نبود سیاست‌های حمایتی از معلمان، همگی در شکل‌گیری این احساس مؤثر بوده‌اند.
مسئله دیگر، تلاش برای نیل به معلمی حرفه ای، حذف مسائلی چون سربازمعلمی و ارتقای استانداردهای شخصی، فنی، علمی و شخصیتی معلمی است. مسیرهایی همچون تقویت دانشگاه فرهنگیان و تصحیح و تاکید بر نظام
رتبه بندی می تواند چاره مسائل این حوزه باشد.
در نهایت باید گفت که اگر به‌دنبال ارتقای کیفیت آموزش در ایران هستیم، نقطه آغاز آن معلمان هستند. معلم‌محوری نه‌تنها به‌معنای توجه به معیشت آنان است، بلکه مستلزم مشارکت‌دادن آن‌ها در سیاست‌گذاری، فراهم‌کردن زمینه‌های رشد حرفه‌ای و ارتقای جایگاه اجتماعی‌شان نیز هست. نظام آموزشی‌ای که معلم را نادیده بگیرد، در مسیر توسعه واقعی قرار نخواهد گرفت.