تعارض مطلق نقشه راه روسیه و اوکراین در مذاکرات آتش‌بس
مسکو دست ناتو را خوانده است
فخرالدین اسدی
تحلیلگر حوزه روابط بین‌الملل
رسانه‌های غربی می‌گویند شرایط پوتین برای پایان جنگ در اوکراین اعلام شده است.بر این اساس روسیه خواستار شناسایی بین‌المللی الحاق شبه‌جزیره کریمه و چهار منطقه اشغالی در اوکراین به خاک خود شد. در مقابل،اوکراین با حاکمیت روسیه بر بخش‌هایی از خاک خود مخالفت کرده است.بااین‌حال رسانه‌های آمریکایی و اروپایی تلاش می‌کنند اشاره‌ای به‌شرط پنهان و اصلی رئیس‌جمهور روسیه جهت انعقاد پیمان آتش‌بس در جنگ اوکراین که همان"توقف گسترش ناتو به شرق"است ننمایند! به عبارتی گویاتر،رسانه‌های غربی کماکان در صد پنهان‌سازی نقش اصلی‌ترین مولد بحران یعنی ناتو هستند. اصرار سران پیمان آتلانتیک شمالی مبنی بر گسترش ناتو به شرق منجر به وقوع جنگ میان روسیه و اوکراین شد. این سناریو می‌تواند حتی در صورت تضمین دهی اوکراینی‌ها مبنی بر عدم عضویت در پیمان ناتو، درخصوص دو کشور گرجستان و مولداوی نیز تکرار شود. ازاین‌رو مقامات روسی درصدد اخذ تضمین‌هایی هستند که مانع از بلندپروازی‌های ناتو طی سال‌ها و حتی دهه‌های آتی گردد. در مقابل ترامپ اصرار دارد به هر نحو ممکن به جنگ اوکراین پایان دهد تا بلکه برای خود دستاوردی در حوزه سیاست خارجی آمریکا دست‌وپا کند!
شروط مسکو برای آتش‌بس
نمایندگان روسیه در جریان برگزاری آخرین دور از مذاکرات استانبول اعلام کردند که مسکو تنها در صورتی با پایان جنگ موافقت خواهد کرد که اوکراین مناطق بیشتری را واگذار کرده و کوچک شدن ارتش خود را بپذیرد.خبرگزاری رویترز در گزارشی شروط پوتین برای پایان جنگ اوکراین را منتشر کرده و نوشته است که مسکو به‌هیچ‌وجه حاضر نیست در ارتباط با اهداف بلندمدت جنگی خود سازش کند.اوکراین پیش‌تر بارها شرایط روسیه را به‌مثابه "تسلیم شدن کامل کی‌یف" دانسته و این شرایط را رد کرده است.بااین‌حال روس‌ها علاوه بر الحاق رسمی کریمه به خاک خود ( که به نظر می‌رسد از سوی اوکراینی‌ها نیز موردپذیرش قرارگرفته است ) خواستار جدایی چهار منطقه دونتسک،لوهانسک،ژاپورژیا و خرسون از حاکمیت اوکراین هستند. اما اختلاف اصلی طرفین حول "تضمین‌های دوران پسا آتش‌بس" متمرکز کرد. مقامات آمریکایی و اوکراینی درصدد القای این گزاره به مخاطبان بین‌المللی هستند که کی یف و شخص رئیس‌جمهور کنونی این کشور ( زلنسکی) به‌تنهایی قادر به ارائه این تضمین‌هاست اما مقامات کاخ کرملین تأکید دارند که بخش مهمی از این تضمین‌ها باید توسط "ناتو" به مسکو ارائه شود. حتی بر همین اساس پوتین اعلام کرده که قصد دیدار با زلنسکی و مذاکره با او باهدف پایان دادن به جنگ اوکراین را ندارد.
مذاکراتی بدون پیشرفت واقعی
در جریان مذاکرات آتش‌بس اوکراین در استانبول ،توافقاتی میان طرفین در سطوح روبنایی و کلی نبرد صورت گرفته است. دو طرف توافق کردند که تبادل اسرا ازجمله مجروحان و افراد جوان ادامه یابد. در دومین نشست استانبول همچنین موافقت شده است تا اجساد ۶۰۰۰ سرباز روس کشته‌شده به کشورشان بازگردانده شود.بااین‌حال اما هیچ پیشرفتی درزمینهٔ آتش‌بس در جنگ اوکراین حاصل نشده است. مقامات اوکراینی مدعی هستند مسائل اصلی برای دستیابی به صلح تنها در سطح روسای جمهور قابل‌حل است اما مقامات روسی می‌گویند نبرد کنونی را نمی‌توان به لحاظ ماهوی مصداق "جنگ دو کشور"خواند بلکه در یک‌سوی آن منظومه‌ای به نام "ناتو"خودنمایی می‌کند.بر همگان مسجل است که اگر حمایت‌های ناتو از کی یف نبود،جنگ در عرض مدت‌زمانی بسیار اندک به پایان می‌رسید!
اردوغان؛واسطه‌گر یا عضوی از مجادله؟!
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ابراز امیدواری کرد که به‌زودی دیداری مستقیم میان پوتین و زلنسکی در ترکیه برگزار شود.بااین‌حال رسانه‌های غربی اذعان نموده‌اند که پوتین به‌واسطه عضویت ترکیه در پیمان آتلانتیک شمالی و تعهدات و مناسباتی که میان آنکارا و این منظومه جنگی -نظامی وجود دارد چندان رویکرد ایجابی و مثبتی نسبت به‌واسطه گری ترکیه در این معادله ندارد. بااین‌حال ترکیه نسبت به دیگر کشورهای عضو ناتو از مناسبات پایدارتری با روسیه برخوردار است. نکته مهم اینکه اردوغان نیز به‌واسطه دردسرهای ژئو پلیتیکی ناشی از جنگ اوکراین و در راستای دستاورد سازی در حوزه سیاست خارجی آنکارا،بر روی ریشه اصلی بحران در جنگ اوکراین که همان توسعه‌طلبی‌های ناتو می‌باشد تمرکز نکرده است.
یادداشت تفاهم پیشنهادی روسیه
ولادیمیر مدینسکی، رئیس هیئت روسی مذاکره‌کننده اعلام کرد که نمایندگان روسیه در جریان گفت‌وگو در استانبول، یادداشت تفاهم پیشنهادی خود شامل شرایط آتش‌بس کامل را به اوکراین ارائه دادند.خبرگزاری دولتی اینترفاکس متن این پیشنهاد را منتشر کرده است که مربوط به حل‌وفصل جنگی است که از فوریه ۲۰۲۲ با تهاجم روسیه به اوکراین آغاز شد.بر اساس این یادداشت، روسیه خواستار شناسایی بین‌المللی الحاق شبه‌جزیره کریمه و چهار منطقه دیگر در اوکراین است که مسکو ادعای مالکیت آن‌ها را دارد.روسیه از اوکراین خواسته است نیروهای خود را از این مناطق خارج کند و به "بی‌طرفی" متعهد شود و عضویت در ناتو را کنار بگذارد. یکی دیگر از خواست‌های روسیه این است که زبان روسی باید به‌عنوان زبان رسمی در اوکراین به رسمیت شناخته شود.
روسیه همچنین از اوکراین خواسته است "ستایش از نازیسم" باید به‌طور قانونی ممنوع شود. اوکراین این ادعای روسیه را که نازیسم در این کشور ترویج می‌شود، " انکار کرده است.
مغایرت نقشه راه اوکراین و روسیه
تعارض نقشه راه دو کشور اوکراین و روسیه در مذاکرات استانبول سبب شده تا امکان اتخاذ راهکارهای میانی در این معادله به حداقل برسد. روسیه علاوه بر کریمه، که در سال ۲۰۱۴ آن را ضمیمه خاک خود کرد، هم‌اکنون کنترل کامل استان لوهانسک و بیش از ۷۰ درصد دونتسک، زاپوریژیا و خرسون را در اختیار دارد.بر اساس نقشه راهی که از سوی اوکراین تهیه شده و رویترز نسخه‌ای از آن را مشاهده کرده، کی‌یف پس از توافق برای صلح با روسیه، با هرگونه محدودیت در توان نظامی خود مخالفت می‌کند.این مخالفت همچنین شامل شناسایی بین‌المللی حاکمیت روسیه بر بخش‌هایی از خاک اوکراین نیز می‌شود که توسط نیروهای روسی تصرف شده‌اند. در مقابل روس‌ها خواستار تضمین‌های واقعی درازای آتش‌بس دائمی و از همه مهم‌تر تحقق دو پیش‌شرط اساسی خود ( عدم عضویت اوکراین در ناتو و الحاق مناطق درگیر به روسیه) هستند. تاکنون اقدامات ترامپ برای تعریف یک نقطه مشترک در این معادله با شکست مواجه شده و این قاعده در خصوص ترکیه و اردوغان به‌عنوان میانجی مذاکرات نیز صادق است.