تحول در شهر و مدیریت شهر تهران
علیرضا زاکانی - شهردار تهران
مدیریت جدید شهری در«برنامه چهارم تحول و پیشرفت شهر تهران بر مبنای تحقق عدالت شهری»،خود را موظف کرده به‌منظور دستیابی به چشم‌انداز شهرتهران و حرکت به‌سوی تحقق عدالت شهری،راهبردهایی را در چارچوب ۵موضوع کلیدی«حمل‌ونقل و ترافیک»،«محیط‌زیست و آلودگی هوا»،«ایمنی شهری وبافت فرسوده»،«ارتقای فرهنگی و اجتماعی» و«هوشمندسازی و بهبود مدیریت»دنبال کند.
۱-در سال‌های اخیر پیچیدگی‌های شهرنشینی در جهان و طرح مباحثی مانند توسعه پایدار شهری،توسعه انسانی،تقویت اقتصاد شهر،تأکید برعدالت اجتماعی، حفظ محیط‌زیست،هوشمندسازی و مانند اینها،موضوع مدیریت شهری را بیش‌ازپیش با مباحث پیچیده و همه‌جانبه‌ای مواجه کرده‌است. شهر ما درست همانند زندگی روزمره‌مان همواره دستخوش تحول و تغییر است. درک صحیح این پویایی که بخشی از زندگی نوین و امروزی همه ماست، لازمه هر نوع فکر بلندمدت، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای تحول در شهر است. با چنین رویکردی به تحول می‌توان مسائل و مشکلات گذشته را به‌شکلی مستمر و دائمی، شناسایی و اصلاح کرد و کیفیت زندگی در شهر و زیست نوین شهری را در اولویت قرار داد. این کار البته به ۲ویژگی مهم نیاز دارد:راده برای نوآوری و شجاعت برای عمل و اقدام؛هم از سوی مردم و شهروندان و هم از سوی مدیریت شهری.درادامه مسیر تحول هم نیاز است عوامل،فرآیندها وپویایی‌های متنوعی که سبب‌ساز بروز تغییرات درشهرها هستند شناسایی شوند.
۲-حقیقت آن است که مدیریت جدید شهری در «برنامه چهارم تحول و پیشرفت شهر تهران بر مبنای تحقق عدالت شهری» (پیشنهادی شهرداری و مصوب اسفندماه۱۴۰۱ شورای شهر تهران) خود را موظف کرده به‌منظور دستیابی به چشم‌انداز شهر تهران و حرکت به‌سوی تحقق عدالت شهری، راهبردهایی را در چارچوب ۵موضوع کلیدی «حمل‌ونقل و ترافیک»، «محیط‌زیست و آلودگی هوا»، «ایمنی شهری و بافت فرسوده»، «ارتقای فرهنگی و اجتماعی» و «هوشمندسازی و بهبود مدیریت» دنبال کند و با تعریف برنامه‌های عملیاتی با شاخص‌های سنجش‌پذیر، ملاک عمل شهرداری قرار دهد.
۳-چشم‌انداز برنامه چهارم تحول شهر تهران هم عبارت است از: تهران، شهری با اصالت و هویت ایرانی اسلامی؛ شهری دانش‌پایه، هوشمند و جهانی؛ شهری سرسبز و زیبا، شاداب و سرزنده با فضاهای عمومی متنوع و گسترده؛ شهری امن و مقاوم در برابر انواع آسیب‌ها، مخاطرات و سوانح؛ شهری پایدار و منسجم با ساختاری مناسب برای سکونت، فعالیت و فراغت؛ شهری روان با رفاه عمومی و زیرساخت‌های مناسب همراه با تعدیل نابرابری‌ها و تأمین عادلانه تمامی حقوق شهروندی؛ و کلانشهری با عملکردهای ملی و جهانی، دارای اقتصادی نوین و حداقل یکی از ۳شهر مهم و برتر منطقه آسیای جنوب‌غربی.
۴-از نظر مدیریت شهری، مهم بوده که در مرحله اجرای برنامه تحول و پیشرفت شهر تهران (همانند زمان تدوین آن) ویژگی‌هایی مانند نگاه مسئله‌محور، انطباق برنامه‌ها با دوره تصدی مدیریت شهری (۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴)، واقع‌گرایی، تعریف شاخص‌های کمّی و سنجش‌پذیر، توجه به خروجی‌ها و پیامدهای برنامه، انسجام درونی ارکان برنامه و مهم‌تر از همه، «حاکمیت نگاه مدیریتی مشارکت‌محور و تکیه بر توانمندی‌های ذینفعان شهر تهران، به‌ویژه شهروندان تهرانی» مورد توجه باشد و باور قلبی مدیریت شهری، همین اصول را بر سرتاسر برنامه از تدوین تا اجرا حاکم کرده است.
۵-خوانندگان این سطور به‌خوبی می‌دانند که لازم است زمینه تبدیل این اندیشه‌ها به کارکردهای واقعی، ملموس و عینی در مدیریت شهری فراهم شود. مدیریت شهری کلانشهر تهران بر این باور است که «تحقق عدالت شهری» مؤلفه کلیدی و دالّ مرکزی این برنامه است که با نیروی عمیق خود می‌تواند زمینه‌های لازم را برای اجراپذیری تفکرات، اندیشه‌ها و برنامه‌های پیش‌گفته فراهم کند.عدالت شهری مورد نظرما یک منشورچندوجهی است به‌مثابه«ترجیح حقوق عمومی شهروندان برمنافع خصوصی افراد و مدیران»،«حفظ کرامت انسانی و ارائه خدمات بی‌منت به شهروندان»،«دسترسی برابرشهروندان به فرصت‌ها وامکانات شهری»، «توجه ویژه به بازآفرینی وتأمین سرانه‌های شهری درمناطق و محله‌های کم‌برخوردار شهر»،«توجه ویژه به اقشار کم‌توان و نیازمند حمایت درمسیر رشد وبالندگی» ودرنهایت عدالت شهری به‌مثابه «پاسداشت ومراقبت ازمحیط‌زیست وحفظ حقوق آیندگان».
۶-چشم‌انداز، اصول، راهبردها و برنامه‌های پیش‌گفته با ایجاد ۴تحول «درون‌زا، نرم‌افزاری و روحی، سخت‌افزاری و کالبدی و فناورانه و دانش‌بنیان» و با بهره‌گیری از گستره امکانات مدیریت شهری تهران و بر بستری از تمامی توان ساختاری شهرداری و سازمان‌های وابسته، زمینه دستیابی به «مدیریت شهری الگو، شهروند الگو، شهر الگو و شهر هوشمند» را فراهم می‌کنند. شکل زیر این تحول کلان را در قالب ۴تحول همگرا و بر محور عدالت شهری نمایش می‌دهد:
۷-همانطور که از برنامه و چشم‌انداز پیش‌گفته کاملا مشخص است، شهر تهران، افقی بلند و البته متناسب با داشته‌ها، منابع و توانمندی‌های خود پیشِ روی مدیریت شهری و شهروندان تهرانی دارد و همه ما امیدواریم که با همراهی و مشارکت همه‌جانبه شهروندان و همه ذینفعان دیگر ازجمله دستگاه‌های مرتبط با شهر تهران (اعم از دولتی، عمومی و حاکمیتی) بتوان در همین مسیر گام‌هایی محکم و استوار برداشت. شهرداری تهران تلاش کرده است از سال۱۴۰۱ به این برنامه تحول جامه عمل بپوشاند. باور عمیق خادمان مردم در مدیریت شهر تهران به ارزش‌هایی مانند شفافیت و پاسخگویی، امکان و زمینه پایش و نظارت دائمی و مستمر بر پیشبرد برنامه‌ها و سنجش میزان پیشرفت آنها را برای نهادهای سیاستگذار و نظارتی فراهم کرده و همین رویکرد، ارتقای سرمایه اجتماعی شهرداری و تقویت اعتماد عمومی شهروندان تهرانی را نیز در پی داشته است.
«خداوندا، تو کن تبدیل
که خود، کار تو تبدیل است...»
