ناترازی انرژی و کنشگری یا واکنشگری؟!

✍ سیدحسین قوامی 
در یکی از روزهای گرم و آفتابی مرداد سال 1401، سیل ویرانگری نقاط مختلف کشور را فرا گرفت و خسارات جانی و مالی بسیاری بر جا گذاشت. در شهرستان استهبان استان فارس یکی از اولین نفراتی که از وقوع سیل مطلع شد، جوانی 30 ساله و اهل روستای باغشاد، به نام «رضا علیپور» بود که هنگام فعالیت در مزرعه پرورش ماهی متوجه وقوع سیل شده و به اتفاق دوستان خود با موتور در بستر رودخانه راه افتاده و به سرنشیان خودروهایی که در کنار رودخانه اتراق کرده بودند هشدار داد و از آنها خواست که از رودخانه فاصله بگیرند؛ اما با توجه به آفتابی بودن هوا کسی حرفش را قبول نکرد! بنابراین او ایده خلاقانه ای به ذهنش رسید و با سنگ به شیشه ماشین ها زد، تا راننده‌ها به بهانه تعقیب او از رودخانه فاصله بگیرند! در این میان حتی شیشه برخی از ماشین ها شکست، اما جانشان نجات پیدا کرد. اندکی این جوان فداکار و داستان جذابش را رها کنید تا متن برخی از اخبار در خصوص ناترازی انرژی را مرور کنیم! طبق آمار رسمی شرکت پالایش و پخش که ۲۷ دی اعلام شد، تولید بنزین روزانه ۱۰۷ میلیون لیتر است، در حالیکه میانگین مصرف بنزین بر اساس اعلام جدید مدیرعامل آن شرکت، ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون لیتر است. یعنی با حدود ۲۰ میلیون لیتر کمبود بنزین مواجه هستیم.آمار مصرف گاز در کشور به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در روز ۲۰ بهمن، ۸۸۰ میلیون مترمکعب اعلام شد که بنا به اعلام برخی منابع با ناترازی بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب مواجه است.بر اساس اعلام دبیر انجمن انرژی های تجدیدپذیر در تابستان امسال، ظرفیت تولید برق کشور حدود ۷۰ هزار مگاوات است و حدود ۱۸ هزار مگاوات ناترازی برق در کشور وجود دارد.نمونه های اشاره شده به همراه سایر کمبودها و ناترازی های موجود، محصول مشترک دو جریان است؛ در یک سمت «رکود توسعه و تولید» و در سوی دیگر «مصرف بی رویه و غیر استاندارد» قرار دارد که فرزند نامشروع آن، عدم توسعه یافتگی و بی‌برنامگی و یلگی در مدیریت ناترازی است. (البته عدد و ارقام مربوط به میزان ناترازی بسته به تعداد گویندگان و سطح مسئولان متفاوت و ضد و نقیض است که این هم یکی از مشکلات موجود برای حل مسائل است! ولی اصل و نفس وجود ناترازی تنها موضوعی است که استثنائا بر سر آن «وفاق» وجود دارد!) اکنون سئوالی که مطرح می شود این است که «نقش روابط عمومی در مدیریت بحران ناترازی ها و توسعه صنعتی» چیست؟! 
 
پاسخ به این سوال را در دو سطح می توان بررسی کرد،نخست سطح «کنش گرا» است که با نگاهی تحلیلی و تحقیقی،بر چرایی موضوع تمرکز دارد و بر اساس مدل هارولد لاسول به سئوالات «چرا؟» و«چگونه؟» می پردازد.طبیعتا این سطح بسیارعمیق و زیربنایی است و به جای پرداختن به معلول ها به علت ها می پردازد. روابط عمومی‌ها در سطح کنش گرا می‌توانند به ریشه‌های بروز چنین مسائلی پرداخته و با پاسخ به سئوالاتی مانند اینکه «چرا دومین دارنده ذخایر گازی و سومین دارنده ذخایر نفتی جهان با ناترازی انرژی مواجه است؟»، «چرا صادرکننده بنزین در سال 1401 به وارد کننده بنزین در سال 1403 تبدیل شده است؟» و... به علل وقوع چنین نقصان هایی پرداخته و با ارائه پاسخ های تحلیلی، به اصلاح ریل گذاری و بهبود سیاست گذاری کمک نمایند.اما درسطح واکنشگرا، روابط عمومی‌ها منتظرمی مانند تا رویدادی رخ داده و در مقابل آن اقدامات واکنشی مختلفی را برنامه ریزی و اجرا نمایند.مثلا پس از وقوع ناترازی های انرژی،می توانند اقداماتی مانند«آگاهی‌بخشی،اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی وضعیت بحران»، «آموزش مصرف بهینه جهت مدیریت مصرف»، «مدیریت افکار عمومی و جلب مشارکت جامعه»، «تعامل با رسانه‌ها و مدیریت شایعات»، «تقویت هماهنگی بین سازمانی» و «آماده‌سازی جامعه برای تغییرات بلندمدت» را در دستور کار قرار دهند و راهکارهای کوتاه مدت و موقتی برای کنترل ناترازی را دنبال کنند. اینکه روابط عمومی ها فعالیت در سطح کنشگرا را انتخاب نمایند یا واکنشگرا را، گاهی یک «انتخاب» و گاهی یک «جبر تاریخی»است،اما هنگامی که زمان فعالیت درسطح کنشگری گذشته است و بحرانی چون سیل واقع شده باشد،تنها و مهمترین اقدامی که روابط عمومی ها می‌توانند انجام دهند آن است که همچون آن جوان فداکار،با تمام ابزارهای دراختیار،هشدار و آماده باش بدهند و مسئولان و مردم را از وقوع سیل ویرانگری که به راه افتاده،آگاه نموده و خواب زدگان را بیدار نمایند.