سرمایه‌ای که دیگر نمی‌سوزد؛

تاملی در جمع‌آوری گازهای مشعل تاسیسات نفتی کشور

خاطره میرزا
بیان خدمات دولت به مردم همیشه به سادگی میسر نیست و گاهی موانعی بر سر راه است که مانع از ارتباط آگاهانه و مستقیم مردم با مجموعه خدمات رسانی‌ها می‌شود. یکی از این موانع تخصصی بودن موضوعاتی است که دولت در راه پیشرفت و توسعه کشور متحمل شده و بی ‌شک وظیفه رسانه‌هاست که با توضیحاتی این گونه موضوعات را برای مردم قابل لمس کند تا اهمیت فعالیت‌های خدمتگزاران و چگونگی آن برای عموم مردم روشن شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات و کوشش‌های وزارت نفت در طول عمر دولت یازدهم «جمع‌آوری گازهای مشعل تاسیسات نفتی کشور» بوده که نوعی پیش‌گیری از تلف شدن سرمایه‌ای ملی و استفاده بهینه از آن است، موضوعی که همواره آرزویی بزرگ برای دولت‌های مختلف بوده و در این دولت گام‌های بزرگ و بی‌سابقه‌ای در این زمینه برداشته شده است، اما متاسفانه به دلیل اینکه کمتر موضوع برای مردم شرح و بیان شده است، آشنایی چندانی با این خدمت بزرگ و ارزشمند دولت شکل نگرفته است.در همین راستاست که آشنایی با اصطلاحات «گازهای مشعل» و «مشعل سوزی» ضرورت دارد. شاید برای بسیاری از مردم ما این موضوع جالب باشد که بدانند در استخراج نفت، گاز نفتی مرتبط (APG) یا گاز همراهی هم وجود دارد که شکلی از گاز طبیعی است و با رسوبات نفتی یا به صورت محلول در نفت خام پیش از ورود به واحد بهره‌برداری یا به عنوان یک «کلاهک گازی» آزاد بالای نفت در مخزن نفتی یافت می‌شود. این گاز را می‌توان پس از فرآوری به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار داد؛ آن را به عنوان سوخت فروخت یا در شبکه‌های توزیع گاز طبیعی قرار داد، اما بیشتر گازهای همراه در دنیا به طور سنتی در واحدهای بهره‌برداری سوزانده می‌شود.احتمالا بسیاری مشعل‌های مشتعل در بالای مخازن نفت را دیده‌اند و شاید بدانند که این مشعل‌ها همان پدیدهٔ سوزاندن گازهای اضافه در مکان‌های استخراج نفت و گاز است. این کار به‌وسیلهٔ مشعل گازی یا فلر گازی (gas flare) انجام می‌شود و اصطلاحا به این کار «مشعل سوزی» می‌گویند. اگر روزگاری توان، ظرفیت یا تکنولوژی دیگری جز سوزاندن گاز همراه وجود نداشت، اما به مرور این موانع رفع شده و استفاده از این گاز در چرخه سوخت ممکن شده است. با این همه برنامه ریزی و تغییر این شیوه چندان ساده نبوده است. ناگفته پیداست که مشعل سوزی تا چه اندازه بحث‌برانگیز است؛ زیرا یک آلاینده محیط زیست و یک منبع گرمایش جهانی است و ضمنا هدر دادن یک منبع سوخت ارزشمند محسوب می‌شود که در صورت استفاده از آن، درآمدی بسیار ارزشمند برای کشورهای نفتی ایجاد می‌کند.طبق تخمین بانک جهانی سالانه بیش از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی شعله‌ور یا تخلیه می‌شود. ارزش گاز طبیعی شعله‌ور شده تقریباً ۳۰٫۶ میلیارد دلار و معادل ۲۵ درصد از کل مصرف گاز سالانه آمریکا یا ۳۰ درصد از کل مصرف سالانه گاز اتحادیه اروپا است.شاید همین توضیح کوتاه، بازگو کننده اهمیت موضوعی باشد که در وزارت نفت به شدت مورد توجه قرار گرفت و باعث شد که جمع‌آوری گازهای مشعل در دولت مردمی 10 برابر افزایش یابد؛ موضوعی که اگر روزگاری آرزویی دور و دراز می‌نمود اما به همت، پیگیری و تخصص مسئولان فعلی این وزارت ممکن شد. دسترسی به این موفقیت حول چهار محور یا طرح مهم صورت گرفت.محور اول طرح  جمع‌آوری گازهای مشعل غرب کارون با بهره‌برداری از طرح پالایش گاز هویزه خلیج فارس (فاز اول NGL3200) با سرمایه گذاری 4/1 میلیارد دلاری با ظرفیت جمع‌آوری 7 میلیون مترمکعب در روز بود.محور دوم جمع‌آوری گازهای مشعل غرب کشور با تکمیل طرح NGL3100 با سرمایه‌گذاری 1 میلیارد دلار و با ظرفیت جمع‌آوری 7 میلیون مترمکعب در روز است.محور سوم تنفیذ قرارداد جمع‌آوری گازهای مشعل میدان مسجد سلیمان در قالب 4 بسته کاری و میدان خشت و نهایتاً محور چهارم نیز عقد قراردادهای جمع‌آوری گازهای مشعل پارس جنوبی و پیشرفت 40 درصدی اجرای این طرح‌ها است.در کنار این طرح‌ها باید به این نکته ارزشمند و مهم اشاره کرد که در سال جاری، جریمه شرکت ها در صورت عدم جمع آوری گازهای مشعل مطابق جزء 1 بند(ج) تبصره (4) قانون بودجه 1403 اجرایی شده است.بدین ترتیب شاید بتوان اطمینان بیشتری داشت که این روند سرعتی به مراتب بیشتر پیدا خواهد کرد. به این ترتیب سرمایه‌ای که متاسفانه تا چند سال پیش سوزانده می‌شده در طول این سالها به یکی از منابع درآمدی کشور تبدیل شده و به عنوان بخشی از ثروت ملی مورد استفاده قرار گرفته است.