سرگردانی کی‌یف در گرداب وعده‌های واشنگتن

ترامپ چگونه زلنسکی را بازی می‌دهد؟

فخرالدین اسدی
تحلیلگر حوزه روابط بین‌الملل 
 رئیس‌جمهور اوکراین شدیدا از ترامپ خشمگین است! اظهارات تازه رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، درباره احتمال لغو فروش موشک‌های دوربرد تاماهاک (Tomahawk) به اوکراین بار دیگر محاسبات میدانی و فرامتنی کی یف در مواجهه با مسکو را بر هم ریخته است. این نوسانات در سیاست خارجی آمریکا، که مستقیماً بر سرنوشت جنگ در شرق اروپا سایه افکنده، نشان‌دهنده عمق بازی‌های پیچیده و چندوجهی است که دولت ترامپ درصحنه بین‌الملل به نمایش می‌گذارد.ترامپ در دیدار اخیر خود با ولودیمیر زلنسکی، در واشنگتن، وعده‌ای را مطرح کرد که به‌سرعت تبدیل به شریان حیاتی امید برای فرماندهان نظامی اوکراین شد: احتمال ارسال موشک‌های تاماهاک به کی‌یف. اما تنها چند هفته پس‌ازاین وعده، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که ممکن است از ارسال این موشک‌ها صرف‌نظر کند. این تغییر ناگهانی، زلنسکی و ارتش اوکراین را در موقعیتی بسیار دشوار قرار داد؛ موقعیتی که در آن امیدواری‌ها به‌سرعت جای خود را به خشم و سردرگمی داده است.
 اهمیت راهبردی موشک‌های تاماهاک برای اوکراین
موشک‌های تاماهاک، به دلیل برد بلند (بیش از ۱۵۰۰ کیلومتر) و قابلیت‌های دقیق هدف‌گیری، می‌توانستند یک متغیر تعیین‌کننده (Game Changer) در موازنه قدرت در جبهه نبرد با روسیه باشند. این موشک‌ها می‌توانستند عمق استراتژیک عملیات روسیه را به چالش بکشند و زیرساخت‌های حیاتی پشتیبانی و فرماندهی آن‌ها در مناطق اشغالی و حتی در داخل مرزهای روسیه را هدف قرار دهند.زلنسکی و فرماندهان ارتش اوکراین، ارسال موشک‌های تاماهاک را عاملی برای تغییر موازنه نبرد در برابر روس‌ها قلمداد نموده و مانور تبلیغاتی و خبری زیادی بر روی آن داده بودند. این امر نه تنها برای افزایش روحیه داخلی اوکراین حیاتی بود، بلکه سیگنالی قوی به متحدان غربی مبنی بر لزوم تجهیزات پیشرفته‌تر نیز محسوب می‌شد.رومن وینیچنکو، از نیروهای ارتش اوکراین، در واکنش به این وضعیت، عمق نیاز نظامی خود را این‌گونه بیان می‌کند:
«فکر می‌کردم همه‌چیز فقط یک بازی سیاسی است، اما ما واقعاً به این موشک‌ها نیاز داریم تا این جنگ تمام شود.»
این جمله، تضاد میان درک کی‌یف از یک نیاز حیاتی نظامی و تلقی واشنگتن از آن به‌عنوان یک ابزار چانه‌زنی سیاسی را به‌خوبی نشان می‌دهد.
توجیه ترامپ و بازی دوگانه
اما توجیه ترامپ برای عدم ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین در نوع خود قابل‌توجه و مضحکانه است. رئیس‌جمهور آمریکا ادعا می‌کند که واشنگتن خودش به این موشک‌ها و بسیاری از سلاح‌هایی که به اوکراین می‌فرستد نیاز دارد.سؤال اساسی که ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده این است: اگر چنین نیازی وجود دارد، چرا ترامپ حدود دو هفته قبل وعده ارسال این موشک‌ها را به اوکراین داد؟این تناقض، فرضیه هدف ترامپ را تقویت می‌کند: آیا هدف رئیس‌جمهور آمریکا، ایجاد یک فضای تبلیغاتی باهدف تسریع مذاکرات کاخ سفید و کاخ کرملین بوده است؟ به نظر می‌رسد پاسخ این سؤال مثبت است.
ترامپ، که همواره به دنبال نمایش قدرت و توانایی خود در مدیریت بحران‌های بین‌المللی از طریق مذاکره مستقیم است، ظاهراً به دنبال ایجاد یک "شوک تاکتیکی" در محاسبات مسکو بوده است. پس از شکست مذاکرات قبلی (مانند آنچه در آلاسکا رخ داده بود)، ترامپ درصدد ایجاد یک شوک به مقامات روسی باهدف چینش میز مذاکرات دوباره و رسیدن به یک راهکار مشترک در خصوص منطقه راهبردی "دونباس" بوده است.
سازوکار معامله و عقب‌نشینی
جزئیات ارائه شده از مذاکرات کاخ سفید حاکی از یک تبادل پیچیده بوده است: زلنسکی در آغاز گفت‌وگوهای خود در کاخ سفید، پیشنهادی ارائه کرده بود که در آن اوکراین درازای خرید موشک‌های تاماهاک از آمریکا، پهپادهای پیشرفته خود را در اختیار واشنگتن قرار دهد. این معامله می‌توانست هم نیاز اوکراین به قدرت آتش دوربرد را تأمین کند و هم دسترسی آمریکا به فناوری‌های نظامی پیشرفته اوکراینی را میسر سازد.اما ترامپ در ادامه از فروش این موشک‌ها عقب نشست. این تغییر لحن دقیقاً پس از تماس تلفنی طولانی او با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در روز پنج‌شنبه گذشته  رخ داد. این هم‌زمانی نشان می‌دهد که تماس با پوتین، عاملی تعیین‌کننده در تغییر استراتژی ترامپ بوده است. ترامپ اعلام کرده است که قصد دارد طی هفته‌های آینده با پوتین در بوداپست، مجارستان دیدار کند.
هشدار کرملین: ضربه به روابط دوجانبه
از سوی مسکو، یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی پوتین، موضع روسیه را در قبال ارسال تاماهاک‌ها به‌وضوح اعلام کرده است. اوشاکوف می‌گوید رئیس‌جمهور روسیه در این تماس تلفنی هشدار داده است که ارسال تاماهاک‌ها به اوکراین، شرایط میدان جنگ را تغییر نخواهد داد، اما به روابط واشنگتن -مسکو آسیب جدی وارد می‌کند.این هشدار درواقع یک "کارت قرمز" دیپلماتیک بود. پوتین به ترامپ این پیام را مخابره کرده است که هرچند ترامپ ممکن است به دنبال امتیازگیری از اوکراین باشد، اما فراتر رفتن از یک خط قرمز مشخص (مانند ارسال سلاح‌های استراتژیک دوربرد)، می‌تواند به تلاش‌های ترامپ برای بهبود روابط با روسیه و دستیابی به توافق دوجانبه آسیب بزند. ترامپ که علاقه‌مند به تصویر یک میانجی موفق بین شرق و غرب است، از این اخطار استقبال کرده و موضع خود را تعدیل نموده است.
نتیجه این بازی پیچیده، قرار گرفتن رئیس‌جمهور اوکراین در موضع ضعف و سردرگمی است.زلنسکی باید این حقیقت را بپذیرد که بار دیگر از ترامپ بازی‌خورده است!مواضع متناقض ترامپ در خصوص ارسال موشک‌های تاماهاوک به اوکراین نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور اوکراین بار دیگر قربانی نگاه ابزارگرایانه کاخ سفید نسبت به مهره‌های بازی خود در کی‌یف شده است. زلنسکی، که با امید به پشتیبانی قاطع نظامی وارد مذاکره شده بود، اکنون باید بپذیرد که کمک‌های نظامی آمریکا به‌طور مستقیم با محاسبات سیاسی داخلی ترامپ و اهداف کلان‌تر او در رابطه با روسیه گره‌خورده است.
خودشمولی در بازی قدرت
البته بهتر است رئیس‌جمهور متوهم اوکراین کسی جز خود را در این روند مورد شماتت قرار ندهد! زلنسکی در دام این تصور افتاده بود که می‌تواند با ارائه امتیازات فناورانه (پهپادها) یا با فشار تبلیغاتی، خطوط قرمز آمریکا را جابه جا
 کند. اما در واقعیت ژئوپلیتیک، اوکراین در قاموس سیاست خارجی آمریکا دارای تاریخ‌مصرف معینی بوده که لحظه‌به‌لحظه به پایان آن نزدیک‌تر می‌شویم.ترامپ، که منافع بلندمدت را فدای نتایج کوتاه‌مدت و نمایش شخصی می‌کند، از تعهدات خود صرف‌نظر می‌کند تا فضا را برای ملاقات آتی با پوتین آماده سازد. در چنین شرایطی، زلنسکی نه یک شریک استراتژیک، بلکه یک اهرم فشار موقت محسوب می‌شود. او فقط یک "قربانی" خواهد بود و دیگر هیچ!
ترامپ چگونه زلنسکی را بازی می‌دهد؟