مهاجرت پزشکان مسئله مصنوعی نظام سلامت
مریم حسنی سعدی-پژوهشگر حوزه سلامت
چند صباحی می‌شود که موضوع مهاجرت پزشکان بر سر زبان‌ها افتاده است. موضوعی که معلوم نیست تا چه حد به واقعیت نزدیک است. آيا این موضوع واقعا پیش درآمدی بر یک بحران است یا صرفا یک مسئله مصنوعی که توسط رسانه‌های صنفی پررنگ می‌شود.
***
با روی کار آمدن دولت چهاردهم بار دیگر موضوع مهاجرت پزشکان داغ شد و مسئولان هرازگاهی در این مورد مصاحبه می‌کنند و از طرح‌هایی در راستای کاهش این روند سخن گفته‌اند. چندی پیش محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت در پاسخ به این پرسش که آیا در دولت چهاردهم آمار مهاجرت پزشکان به صفر خواهد رسید یا خیر گفت: «مهاجرت پزشکان در هیچ کشور و در هیچ زمانی صفر نبوده است.» وی همچنین هدف دولت را کاهش آمار مهاجرت از طریق ایجاد انگیزه، شرایط خوب کاری و امید اجتماعی دانست.
گواهی حسن سابقه به معنای مهاجرت نیست
تاکنون آمار رسمی از میزان مهاجرت پزشکان از سوی نهاد‌های مربوطه اعلام نشده است. تا جایی که معاون درمان وزارت بهداشت در دولت سیزدهم، به طور رسمی اعلام کرد آماری ندارد و گفت: «شاید وزارت خارجه آماری داشته باشد.» عده‌ای اما معتقدند تنها منبعی که می‌توان به آن استناد کرد، تعداد پزشکانی است که برای خروج از کشور، از سازمان نظام پزشکی گواهی حسن سابقه (گود استندینگ) گرفته‌اند و آن را معادل آمار مهاجرت می‌دانند.
«رضا لاری‌پور» سخنگوی سازمان نظام پزشکی دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد: «در سال‌های ۹۵ و ۹۶، ماهانه ۵۰ نفر از جامعه پزشکی به دنبال دریافت گواهی حُسن سابقه برای مهاجرت بودند اما در دو سال اخیر، درخواست برای مهاجرت بیش از ۱۲۰درصد افزایش یافته است.» این درحالی است که با توجه به کارکردهای مختلف این گواهی، نمی‌توان آن را برابر با مهاجرت دانست. علی سالاریان، عضو شورای عالی نظام پزشکی در تایید این موضوع اعلام کرد: «آمار دریافت گواهی حسن سابقه سازمان نظام پزشکی معادل آمار مهاجرت جامعه پزشکی نیست، زیرا بسیاری از افرادی که این گواهی را می‌گیرند، مهاجرت نمی‌کنند؛ افرادی نیز هستند که چند بار این گواهی را درخواست و دریافت می‌کنند، حتی برخی پزشکانی که به خارج رفته‌اند چون در جاهای مختلف درخواست کار می‌دهند، ممکن است چند بار گواهی گوداستندینگ بگیرند.»
آمار واقعی مهاجرت پزشکان
اگرچه در کشور آمار رسمی در این خصوص وجود ندارد، اما اکثر کشورهای مهاجرپذیر دنیا آمار رسمی حوزه مهاجرت کشور خود را سالانه اعلام می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مقصد بسیاری از مهاجرت پزشکان، کشورهای حوزه OECD است. این سازمان متشکل از کشورهای آمریکا، کانادا، انگلیس، آلمان و سایر کشورهای اروپایی است و پایگاه داده‌ای دارد که با بررسی آن می‌توان به آماری درخصوص میزان مهاجرت اقشار گوناگون، از جمله پزشکان، در کشورهای متفاوت دست پیدا کرد. آماری که نشان می‌دهد سالانه چه تعداد پزشک به این کشورها مهاجرت کرده‌اند یا این کشورها را به مقصد کشور دیگری ترک نموده‌اند.
طبق گزارشی که توسط این سازمان در سال 2021 منتشر شد، در این سال تعداد 400 پزشک فرانسوی از کشور خود مهاجرت کردند. همچنین در همین سال 750 پزشک انگلیسی، 350 پزشک استرالیایی، 1100 پزشک ایتالیایی و نزدیک به 1300 پزشک آلمانی نیز کشور خود را ترک کرده و به مقاصد مختلف مهاجرت کردند. در همین حال طبق داده‌های این پایگاه، تعداد کل پزشکان ایرانی که در 10 سال گذشته به کشورهای حوزه OECD مهاجرت کرده‌اند سالانه نزدیک به 250 تا 300 نفر بوده است. یعنی درواقع این تعداد پزشک ایرانی سالانه کشور را ترک کرده‌اند.
مهاجرت هیچ گاه صفر نبوده است
بررسی آمارکشورهای عضو OECD به عنوان مهاجرپذیرترین کشورهای جهان و مقایسه آن با آمار مهاجرت پزشکان ایرانی نشان می‌دهد آمار مهاجرت پزشکان ایرانی بسیار کمتر از این کشورها است. کشورهایی که اتفاقا شرایط اقتصادی بهتری نسبت به ایران دارند اما با این حال باز هم مهاجرت در این کشورها اتفاق می‌افتد. این واقعیت نشان می‌دهد که مهاجرت پزشکان در ایران آنچنان که در رسانه‌ها گفته می‌شود نیست و علاوه بر اینکه آمار آن بسیار پایین‌تر از رقم‌های اعلام شده است، به نظر می‌رسد این تعداد آنقدری نیست که از آن به عنوان یک بحران یاد کرد و این فرآیند جزئی از جریان طبیعی گردش جمعیتی در دنیا است. همانطور که وزیر بهداشت هم اعلام کرد، مهاجرت در هیچ کجای دنیا و در هیچ زمانی صفر نیست و نخواهد بود. هر شخصی حق دارد محل زندگی خود را انتخاب کند و مهاجرت حق طبیعی افراد است. هرچند می‌توان با ایجاد یک سری مشوق‌ها، روند آن را کاهش داد.
چند صباحی می‌شود که موضوع مهاجرت پزشکان بر سر زبان‌ها افتاده است. موضوعی که معلوم نیست تا چه حد به واقعیت نزدیک است. آيا این موضوع واقعا پیش درآمدی بر یک بحران است یا صرفا یک مسئله مصنوعی که توسط رسانه‌های صنفی پررنگ می‌شود.
***
با روی کار آمدن دولت چهاردهم بار دیگر موضوع مهاجرت پزشکان داغ شد و مسئولان هرازگاهی در این مورد مصاحبه می‌کنند و از طرح‌هایی در راستای کاهش این روند سخن گفته‌اند. چندی پیش محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت در پاسخ به این پرسش که آیا در دولت چهاردهم آمار مهاجرت پزشکان به صفر خواهد رسید یا خیر گفت: «مهاجرت پزشکان در هیچ کشور و در هیچ زمانی صفر نبوده است.» وی همچنین هدف دولت را کاهش آمار مهاجرت از طریق ایجاد انگیزه، شرایط خوب کاری و امید اجتماعی دانست.
گواهی حسن سابقه به معنای مهاجرت نیست
تاکنون آمار رسمی از میزان مهاجرت پزشکان از سوی نهاد‌های مربوطه اعلام نشده است. تا جایی که معاون درمان وزارت بهداشت در دولت سیزدهم، به طور رسمی اعلام کرد آماری ندارد و گفت: «شاید وزارت خارجه آماری داشته باشد.» عده‌ای اما معتقدند تنها منبعی که می‌توان به آن استناد کرد، تعداد پزشکانی است که برای خروج از کشور، از سازمان نظام پزشکی گواهی حسن سابقه (گود استندینگ) گرفته‌اند و آن را معادل آمار مهاجرت می‌دانند.
«رضا لاری‌پور» سخنگوی سازمان نظام پزشکی دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرد: «در سال‌های ۹۵ و ۹۶، ماهانه ۵۰ نفر از جامعه پزشکی به دنبال دریافت گواهی حُسن سابقه برای مهاجرت بودند اما در دو سال اخیر، درخواست برای مهاجرت بیش از ۱۲۰درصد افزایش یافته است.» این درحالی است که با توجه به کارکردهای مختلف این گواهی، نمی‌توان آن را برابر با مهاجرت دانست. علی سالاریان، عضو شورای عالی نظام پزشکی در تایید این موضوع اعلام کرد: «آمار دریافت گواهی حسن سابقه سازمان نظام پزشکی معادل آمار مهاجرت جامعه پزشکی نیست، زیرا بسیاری از افرادی که این گواهی را می‌گیرند، مهاجرت نمی‌کنند؛ افرادی نیز هستند که چند بار این گواهی را درخواست و دریافت می‌کنند، حتی برخی پزشکانی که به خارج رفته‌اند چون در جاهای مختلف درخواست کار می‌دهند، ممکن است چند بار گواهی گوداستندینگ بگیرند.»
آمار واقعی مهاجرت پزشکان
اگرچه در کشور آمار رسمی در این خصوص وجود ندارد، اما اکثر کشورهای مهاجرپذیر دنیا آمار رسمی حوزه مهاجرت کشور خود را سالانه اعلام می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مقصد بسیاری از مهاجرت پزشکان، کشورهای حوزه OECD است. این سازمان متشکل از کشورهای آمریکا، کانادا، انگلیس، آلمان و سایر کشورهای اروپایی است و پایگاه داده‌ای دارد که با بررسی آن می‌توان به آماری درخصوص میزان مهاجرت اقشار گوناگون، از جمله پزشکان، در کشورهای متفاوت دست پیدا کرد. آماری که نشان می‌دهد سالانه چه تعداد پزشک به این کشورها مهاجرت کرده‌اند یا این کشورها را به مقصد کشور دیگری ترک نموده‌اند.
طبق گزارشی که توسط این سازمان در سال 2021 منتشر شد، در این سال تعداد 400 پزشک فرانسوی از کشور خود مهاجرت کردند. همچنین در همین سال 750 پزشک انگلیسی، 350 پزشک استرالیایی، 1100 پزشک ایتالیایی و نزدیک به 1300 پزشک آلمانی نیز کشور خود را ترک کرده و به مقاصد مختلف مهاجرت کردند. در همین حال طبق داده‌های این پایگاه، تعداد کل پزشکان ایرانی که در 10 سال گذشته به کشورهای حوزه OECD مهاجرت کرده‌اند سالانه نزدیک به 250 تا 300 نفر بوده است. یعنی درواقع این تعداد پزشک ایرانی سالانه کشور را ترک کرده‌اند.
مهاجرت هیچ گاه صفر نبوده است
بررسی آمارکشورهای عضو OECD به عنوان مهاجرپذیرترین کشورهای جهان و مقایسه آن با آمار مهاجرت پزشکان ایرانی نشان می‌دهد آمار مهاجرت پزشکان ایرانی بسیار کمتر از این کشورها است. کشورهایی که اتفاقا شرایط اقتصادی بهتری نسبت به ایران دارند اما با این حال باز هم مهاجرت در این کشورها اتفاق می‌افتد. این واقعیت نشان می‌دهد که مهاجرت پزشکان در ایران آنچنان که در رسانه‌ها گفته می‌شود نیست و علاوه بر اینکه آمار آن بسیار پایین‌تر از رقم‌های اعلام شده است، به نظر می‌رسد این تعداد آنقدری نیست که از آن به عنوان یک بحران یاد کرد و این فرآیند جزئی از جریان طبیعی گردش جمعیتی در دنیا است. همانطور که وزیر بهداشت هم اعلام کرد، مهاجرت در هیچ کجای دنیا و در هیچ زمانی صفر نیست و نخواهد بود. هر شخصی حق دارد محل زندگی خود را انتخاب کند و مهاجرت حق طبیعی افراد است. هرچند می‌توان با ایجاد یک سری مشوق‌ها، روند آن را کاهش داد.
