فرصتی برای کلید زدن کریدور شمال-جنوب

فرصتی برای کلید زدن کریدور شمال-جنوب

با سفر پزشکیان به جمهوری آذربایجان، فرصتی قابل توجه برای آغاز به‌کار فوری کریدور ریلی شمال-جنوب، حتی پیش از تکمیل پروژه‌های ریلی رشت-آستارا و چابهار-زاهدان پیش روی کشور است که با به‌کارگیری دیپلماسی فعال قابل تحقق است. حدود دو دهه است که مسئله اتصال ریلی ایران با روسیه تحت عنوان «کریدور شمال-جنوب» در فضای کارشناسی و سیاسی-اقتصادی کشور مطرح است.
در سال‌های اخیر این ایده با توافقات چندجانبه و تلاش برای تکمیل مسیر ریلی به واقعیت نزدیک‌تر شده است. با این‌حال این پروژه ناقص مانده و فقدان خط ریلی در مسیر رشت-آستارا سال‌هاست که بهانه عدم راه‌اندازی این کریدور راهبردی شده است؛ پروژه‌ای که در بهترین حالت 4 سال برای بهره‌برداری از آن زمان لازم است. این درحالی است که ارتباط ریلی ایران به روسیه اکنون نیز می‌تواند بدون ایجاد زیرساخت جدید و با خطوط موجود ریلی برقرار شود.در شرایطی که جنگ اوکراین روابط روسیه و اروپا را به‌طرز عمیقی تحت تأثیر قرار داده و مسیرهای ترانزیتی روس‌ها را محدودتر از همیشه کرده است، راه‌اندازی سریع این کریدور می‌تواند راه تنفسی مهم برای مسکو باشد و از قبل آن، ایران به‌عنوان مهم‌ترین جزء کریدور، به منافع اقتصادی قابل‌توجهی دست یابد. در کنار منافع اقتصادی، تثبیت موقعیت کریدوری ایران در شرایط رقابتی منطقه اهمیت فراوانی داشته و غفلت و تعلل در این امر، خسارات جبران‌ناپذیری برای آینده کشور خواهد داشت.در حال حاضر شبکه ریلی ایران از شهر مرزی جلفا به شبکه ریلی شوروی سابق در نخجوان متصل می‌شود. این خط آهن از نخجوان به‌ سمت شمال حرکت کرده و وارد خاک ارمنستان می‌شود و از طریق راه‌آهن ارمنستان، به راه‌آهن گرجستان اتصال می‌یابد. راه‌آهن گرجستان نیز به شبکه ریلی روسیه متصل است و بدین طریق ایران درحال حاضر به‌صورت بالقوه امکان راه‌اندازی فوری کریدور شمال-جنوب را دارد.بااین‌حال مسیر ریلی در محل ورود از نخجوان به خاک ارمنستان سال‌هاست که به‌ علت بروز مناقشه قره‌باغ میان دو کشور همسایه قفقاز جنوبی مسدود و بازگشایی آن منوط به امضای توافق صلح شده است. فرآیندی که پیچیدگی‌های سیاسی فراوانی به‌همراه داشته و زمان دستیابی به آن نیز نامعلوم است. علی‌رغم این وضعیت، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از روابط خود با باکو و ایروان و همچنین روابط حسنه روسیه با دوطرف مناقشه بهره گرفته و با دیپلماسی فعال، این مسیر را به‌روی ترانزیت تجاری مستقیم ایران و روسیه بگشاید. در این میان، روی کار آمدن دولتی ملی‌گرا در گرجستان که دنباله‌رو سیاست‌های اروپا و غرب نیست، امکان تحقق این طرح را افزایش می‌دهد.با سفر رئیس‌جمهور به باکو، نکات زیادی برای طرح در این سفر و پیگیری سطح بالا در رسانه‌ها مطرح می‌شود، اما شاید نقدترین و در دسترس ترین ایده برای طرح در سطح بالا، راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب از مسیر نخجوان باشد.