چگونه صنایع تبدیلی ارزش‌افزوده کشاورزی را افزایش می‌دهند؟
صنایع تبدیلی، موتور رونق کشاورزی
گروه اقتصادی
بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد ملی، علاوه بر تأمین امنیت غذایی، نقشی اساسی در اشتغال‌زایی و توسعه پایدار ایفا می‌کند. بااین‌حال تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که صرف تولید محصول خام، به‌تنهایی نمی‌تواند موتور رشد اقتصادی را به حرکت درآورد. بخش بزرگی از محصولات کشاورزی کشور، به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی برای فرآوری و صنایع تبدیلی، یا به‌صورت خام صادر می‌شود یا در بازار داخلی با ضایعات قابل‌توجهی روبه‌رو است. این روند نه‌تنها مانع بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود می‌شود بلکه موجب هدررفت منابع طبیعی، کاهش درآمد کشاورزان و خروج بخش قابل‌توجهی از ارزش‌افزوده از چرخه اقتصادی کشور خواهد شد. صنایع تبدیلی کشاورزی، حلقه‌ای مکمل و حیاتی برای زنجیره تولید در این حوزه است. درواقع، فرآوری محصولات کشاورزی و دامی به کالاهای باارزش افزوده بالاتر، یکی از راهکارهای اصلی برای ارتقای بهره‌وری و افزایش درآمد ملی محسوب می‌شود. به‌عنوان‌مثال، صادرات خام گندم یا ذرت، سود چندانی برای کشور ندارد اما تبدیل این محصولات به آرد، نشاسته یا فرآورده‌های غذایی و صنعتی می‌تواند ارزآوری چند برابری به همراه داشته باشد. همین منطق در مورد محصولات باغی و زراعی نیز صادق است؛ محصولاتی که گاه به علت نبود صنایع بسته‌بندی و فرآوری، پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده، بخش زیادی از آن‌ها به ضایعات تبدیل می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی کشور به ضایعات تبدیل می‌شود. این حجم عظیم از هدررفت، در شرایطی که کشور با محدودیت منابع آبی مواجه است، به‌هیچ‌وجه قابل‌چشم‌پوشی نیست. توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌تواند بخش عمده‌ای از این ضایعات را کاهش دهد و با تبدیل محصولات فصلی و مازاد به کالاهای ماندگار و قابل صادرات، سهم کشاورزان را در بازارهای داخلی و خارجی افزایش دهد. این مسئله به‌ویژه برای مناطق محروم و روستایی که بخش عمده اقتصادشان بر کشاورزی استوار است، اهمیتی دوچندان دارد. از منظر اقتصادی نیز صنایع تبدیلی نقش کلیدی در ایجاد ارزش‌افزوده ایفا می‌کنند. ارزش‌افزوده ناشی از فرآوری محصولات کشاورزی می‌تواند چند برابر بیشتر از فروش خام همان محصول باشد. این یعنی هر واحد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی، بازدهی بالاتری نسبت به‌صرف تولید خام خواهد داشت. افزون بر این، توسعه این صنایع می‌تواند زنجیره‌های جدیدی از اشتغال را در حوزه‌های حمل‌ونقل، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات ایجاد کند. به‌بیان‌دیگر، صنایع تبدیلی نه‌تنها کشاورزی را تقویت می‌کند بلکه به‌مثابه پیشران توسعه در سایر بخش‌های اقتصادی عمل می‌کند. همچنین در این فرآیند نباید از ابعاد صادراتی این موضوع نیز غافل شد. در شرایطی که اقتصاد کشور به ارزآوری پایدار نیاز دارد، نمی‌توان به صادرات مواد خام بسنده کرد. بسیاری از کشورهای منطقه، بازار مصرف گسترده‌ای برای فرآورده‌های کشاورزی دارند و کشورمان با توجه به ظرفیت‌های بالای تولید و موقعیت جغرافیایی ممتاز، می‌تواند با توسعه صنایع تبدیلی سهم خود را در این بازارها افزایش دهد. صادرات رب گوجه، خشکبار بسته‌بندی‌شده، آبمیوه‌های صنعتی و کنسانتره‌های میوه تنها نمونه‌ای از ظرفیت‌های بالفعل کشور در این زمینه است. تجربه جهانی نیز نشان می‌دهد کشورهایی که به سمت فرآوری محصولات کشاورزی حرکت کرده‌اند، توانسته‌اند بخش کشاورزی را از یک فعالیت سنتی کم‌سود، به صنعتی مدرن و ارزآور تبدیل کنند. بااین‌حال، تحقق این هدف نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، حمایت جدی دولت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. تأمین مالی صنایع کوچک و متوسط در حوزه فرآوری، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی، آموزش نیروی انسانی متخصص و تسهیل صادرات محصولات فرآوری شده، ازجمله پیش‌شرط‌های توسعه این صنعت است. در غیر این صورت، همچنان شاهد ادامه خام‌فروشی و هدررفت منابع در کشاورزی خواهیم بود. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که صنایع تبدیلی کشاورزی، حلقه‌ای استراتژیک در مسیر تحقق امنیت غذایی، جلوگیری از خام‌فروشی، کاهش ضایعات و ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی است و امروز بیش از هر زمان دیگر، توجه به این حوزه به‌ضرورت تبدیل شده است؛ ضرورتی که می‌تواند آینده کشاورزی را تضمین کرده و کشور را در جایگاهی بالاتر از جایگاه کنونی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی قرار دهد. در بررسی بیشتر این موضوع به گفت‌وگو با غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
غلامرضا میرزایی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس:
صنایع تبدیلی ،سهم اشتغال کشاورزی را افزایش می‌دهد
غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» درخصوص ضرورت توسعه صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی با اشاره به اثرات این روند در ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی بیشتر عنوان کرد: هم‌اکنون بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد از اشتغال را در دست دارد و بی‌شک اگر در این حوزه اقدامات توسعه‌ای، همچون تقویت صنایع تبدیلی در دستورکار قرارگیرد، این سهم افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد و تا حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. وی افزود که با توسعه صنایع تبدیلی می‌توان سهم کشاورزی در اشتغال کشور را تا ۵۰ درصد افزایش داد و سپس تصریح کرد: هیچ‌گاه نباید از ظرفیت‌های حوزه کشاورزی غافل بود چراکه تمام این بخش متکی به توان داخلی کشور است و نیازی به ارز و بازار واردات ندارد و در صورت رونق هرچه‌تمام‌تر هم می‌تواند بازار صادرات و ارز آوری را به دست بگیرد. عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر آمایش سرزمین همچنین خاطرنشان کرد: درحوزه کشاورزی باید فعال‌تر از پیش عمل کنیم تا این حوزه به کارآمدی مطلوب و شایسته خود برسد. متأسفانه طی سالیان اخیر، فعالان این حوزه و حوزه صنعت، آمایش درستی نسبت به مسائل موجود در بخش کشاورزی نداشته‌اند. چنانچه آمایش درستی در این بخش‌ها شکل گیرد و مبرهن شود که کدام یک از صنایع در کدام یک از استان‌ها می‌بایست مستقر شود، نتیجه تولیدات کشاورزی دوچندان مطلوب خواهد شد. او متذکر شد: روشن است که تولیدات هر استان می‌بایست بر اساس ظرفیت‌های موجود و شرایط جوی آن استان باشد. مادامی‌که این ظرفیت‌ها به‌درستی شناخته شود، امکان توسعه صنایع تبدیلی نیز بیش‌ازپیش خواهد بود. وی در پایان این گفت‌وگو
بیان کرد: توجه به صنایع تبدیلی به‌ویژه براساس ظرفیت‌های موجود فرصتی بسیار ارزشمند است و می‌تواند اقتصاد مقاومتی را که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است، عملیاتی سازد.
بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد ملی، علاوه بر تأمین امنیت غذایی، نقشی اساسی در اشتغال‌زایی و توسعه پایدار ایفا می‌کند. بااین‌حال تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که صرف تولید محصول خام، به‌تنهایی نمی‌تواند موتور رشد اقتصادی را به حرکت درآورد. بخش بزرگی از محصولات کشاورزی کشور، به دلیل نبود زیرساخت‌های کافی برای فرآوری و صنایع تبدیلی، یا به‌صورت خام صادر می‌شود یا در بازار داخلی با ضایعات قابل‌توجهی روبه‌رو است. این روند نه‌تنها مانع بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود می‌شود بلکه موجب هدررفت منابع طبیعی، کاهش درآمد کشاورزان و خروج بخش قابل‌توجهی از ارزش‌افزوده از چرخه اقتصادی کشور خواهد شد. صنایع تبدیلی کشاورزی، حلقه‌ای مکمل و حیاتی برای زنجیره تولید در این حوزه است. درواقع، فرآوری محصولات کشاورزی و دامی به کالاهای باارزش افزوده بالاتر، یکی از راهکارهای اصلی برای ارتقای بهره‌وری و افزایش درآمد ملی محسوب می‌شود. به‌عنوان‌مثال، صادرات خام گندم یا ذرت، سود چندانی برای کشور ندارد اما تبدیل این محصولات به آرد، نشاسته یا فرآورده‌های غذایی و صنعتی می‌تواند ارزآوری چند برابری به همراه داشته باشد. همین منطق در مورد محصولات باغی و زراعی نیز صادق است؛ محصولاتی که گاه به علت نبود صنایع بسته‌بندی و فرآوری، پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده، بخش زیادی از آن‌ها به ضایعات تبدیل می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات کشاورزی کشور به ضایعات تبدیل می‌شود. این حجم عظیم از هدررفت، در شرایطی که کشور با محدودیت منابع آبی مواجه است، به‌هیچ‌وجه قابل‌چشم‌پوشی نیست. توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌تواند بخش عمده‌ای از این ضایعات را کاهش دهد و با تبدیل محصولات فصلی و مازاد به کالاهای ماندگار و قابل صادرات، سهم کشاورزان را در بازارهای داخلی و خارجی افزایش دهد. این مسئله به‌ویژه برای مناطق محروم و روستایی که بخش عمده اقتصادشان بر کشاورزی استوار است، اهمیتی دوچندان دارد. از منظر اقتصادی نیز صنایع تبدیلی نقش کلیدی در ایجاد ارزش‌افزوده ایفا می‌کنند. ارزش‌افزوده ناشی از فرآوری محصولات کشاورزی می‌تواند چند برابر بیشتر از فروش خام همان محصول باشد. این یعنی هر واحد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی، بازدهی بالاتری نسبت به‌صرف تولید خام خواهد داشت. افزون بر این، توسعه این صنایع می‌تواند زنجیره‌های جدیدی از اشتغال را در حوزه‌های حمل‌ونقل، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات ایجاد کند. به‌بیان‌دیگر، صنایع تبدیلی نه‌تنها کشاورزی را تقویت می‌کند بلکه به‌مثابه پیشران توسعه در سایر بخش‌های اقتصادی عمل می‌کند. همچنین در این فرآیند نباید از ابعاد صادراتی این موضوع نیز غافل شد. در شرایطی که اقتصاد کشور به ارزآوری پایدار نیاز دارد، نمی‌توان به صادرات مواد خام بسنده کرد. بسیاری از کشورهای منطقه، بازار مصرف گسترده‌ای برای فرآورده‌های کشاورزی دارند و کشورمان با توجه به ظرفیت‌های بالای تولید و موقعیت جغرافیایی ممتاز، می‌تواند با توسعه صنایع تبدیلی سهم خود را در این بازارها افزایش دهد. صادرات رب گوجه، خشکبار بسته‌بندی‌شده، آبمیوه‌های صنعتی و کنسانتره‌های میوه تنها نمونه‌ای از ظرفیت‌های بالفعل کشور در این زمینه است. تجربه جهانی نیز نشان می‌دهد کشورهایی که به سمت فرآوری محصولات کشاورزی حرکت کرده‌اند، توانسته‌اند بخش کشاورزی را از یک فعالیت سنتی کم‌سود، به صنعتی مدرن و ارزآور تبدیل کنند. بااین‌حال، تحقق این هدف نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، حمایت جدی دولت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است. تأمین مالی صنایع کوچک و متوسط در حوزه فرآوری، بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی، آموزش نیروی انسانی متخصص و تسهیل صادرات محصولات فرآوری شده، ازجمله پیش‌شرط‌های توسعه این صنعت است. در غیر این صورت، همچنان شاهد ادامه خام‌فروشی و هدررفت منابع در کشاورزی خواهیم بود. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که صنایع تبدیلی کشاورزی، حلقه‌ای استراتژیک در مسیر تحقق امنیت غذایی، جلوگیری از خام‌فروشی، کاهش ضایعات و ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی است و امروز بیش از هر زمان دیگر، توجه به این حوزه به‌ضرورت تبدیل شده است؛ ضرورتی که می‌تواند آینده کشاورزی را تضمین کرده و کشور را در جایگاهی بالاتر از جایگاه کنونی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی قرار دهد. در بررسی بیشتر این موضوع به گفت‌وگو با غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
غلامرضا میرزایی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس:
صنایع تبدیلی ،سهم اشتغال کشاورزی را افزایش می‌دهد
غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» درخصوص ضرورت توسعه صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی با اشاره به اثرات این روند در ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی بیشتر عنوان کرد: هم‌اکنون بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد از اشتغال را در دست دارد و بی‌شک اگر در این حوزه اقدامات توسعه‌ای، همچون تقویت صنایع تبدیلی در دستورکار قرارگیرد، این سهم افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد و تا حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد. وی افزود که با توسعه صنایع تبدیلی می‌توان سهم کشاورزی در اشتغال کشور را تا ۵۰ درصد افزایش داد و سپس تصریح کرد: هیچ‌گاه نباید از ظرفیت‌های حوزه کشاورزی غافل بود چراکه تمام این بخش متکی به توان داخلی کشور است و نیازی به ارز و بازار واردات ندارد و در صورت رونق هرچه‌تمام‌تر هم می‌تواند بازار صادرات و ارز آوری را به دست بگیرد. عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر آمایش سرزمین همچنین خاطرنشان کرد: درحوزه کشاورزی باید فعال‌تر از پیش عمل کنیم تا این حوزه به کارآمدی مطلوب و شایسته خود برسد. متأسفانه طی سالیان اخیر، فعالان این حوزه و حوزه صنعت، آمایش درستی نسبت به مسائل موجود در بخش کشاورزی نداشته‌اند. چنانچه آمایش درستی در این بخش‌ها شکل گیرد و مبرهن شود که کدام یک از صنایع در کدام یک از استان‌ها می‌بایست مستقر شود، نتیجه تولیدات کشاورزی دوچندان مطلوب خواهد شد. او متذکر شد: روشن است که تولیدات هر استان می‌بایست بر اساس ظرفیت‌های موجود و شرایط جوی آن استان باشد. مادامی‌که این ظرفیت‌ها به‌درستی شناخته شود، امکان توسعه صنایع تبدیلی نیز بیش‌ازپیش خواهد بود. وی در پایان این گفت‌وگو
بیان کرد: توجه به صنایع تبدیلی به‌ویژه براساس ظرفیت‌های موجود فرصتی بسیار ارزشمند است و می‌تواند اقتصاد مقاومتی را که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است، عملیاتی سازد.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
