اثرات توافقات تجاری و منطقه‌گرایی بر رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی بررسی شد؛

سیاست‌های منطقه‌گرایی و رشد تولید داخلی

گروه اقتصادی
حضور بخش خصوصی در صنعت حمل‌ونقل در دنیای امروز که جهانی‌شدن و تعاملات اقتصادی بین‌المللی به سرعت در حال گسترش است، توافقات تجاری بین‌المللی به یکی از ابزارهای اصلی برای توسعه اقتصادی و تقویت توان رقابتی کشورها تبدیل شده‌اند. این توافقات می‌توانند به کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای پیشرفته فرصتی برای بهبود شرایط اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش صادرات و توسعه صنایع داخلی فراهم کنند. از سوی دیگر، تأثیرات این توافقات می‌تواند دوگانه باشد؛ در حالی که می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کنند، در عین حال ممکن است فشارهایی را بر این صنایع وارد آورند که برای رقابت در سطح جهانی باید از نوآوری و ارتقای کیفیت تولیدات خود بهره بگیرند. یکی از ابعاد مهم این توافقات تجاری، سیاست‌های منطقه‌گرایی است که کشورها در قالب پیمان‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای به آن پرداخته‌اند. سیاست‌های منطقه‌ای به‌ویژه در قالب سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO)، می‌توانند برای کشورهای عضو فرصت‌های ویژه‌ای برای توسعه اقتصادی، کاهش موانع تجاری و گسترش بازارها فراهم کنند. این سازمان‌ها و توافقات منطقه‌ای می‌توانند به‌عنوان ابزارهایی برای تسهیل تجارت، گسترش روابط اقتصادی و افزایش دسترسی به بازارهای جدید عمل کنند. برای تولیدکنندگان داخلی کشور نیز عضویت در چنین پیمان‌هایی می‌تواند مزایای فراوانی داشته باشد. به‌ویژه در شرایطی که اقتصاد کشور با مشکلاتی چون تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های تجاری و نوسانات قیمت‌های جهانی مواجه است، چنین توافقاتی می‌توانند بازارهای جدید و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را فراهم آورند. به‌عنوان مثال، همکاری‌های تجاری در قالب سازمان همکاری شانگهای می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی این امکان را بدهد که کالاهای خود را به بازارهای آسیای مرکزی، چین و حتی روسیه وارد کنند و از این طریق، حضور خود را در بازارهای منطقه‌ای تقویت نمایند. در عین حال، چنین توافقاتی می‌توانند چالش‌هایی نیز به همراه داشته باشند. برای مثال، باز شدن بازارهای جدید و کاهش موانع تجاری می‌تواند به معنای افزایش رقابت از سوی تولیدکنندگان خارجی باشد و تولیدکنندگان داخلی باید برای رقابت در این بازارهای گسترده‌تر با کالاهای خارجی، به بهبود کیفیت، نوآوری و افزایش بهره‌وری تولیدات خود توجه ویژه‌ای داشته باشند. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌و‌گو با یحیی آل اسحاق، کارشناس مسائل اقتصادی و رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق ‌و سعید اشتیاقی، کارشناس مسائل اقتصادی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید. 

سعید اشتیاقی، کارشناس مسائل اقتصادی: 
دولت فضای بهره‌گیری از ظرفیت توافقات تجاری را تسهیل کند
سعید اشتیاقی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌و‌گو با خبرنگار «رسالت» به تشریح اثرات توافقات تجاری و منطقه‌گرایی بر رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی پرداخت و در این باره با تاکید بر اینکه توافقات تجاری و منطقه‌گرایی زمینه‌ساز بستری برای تقویت اقتصاد و رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی عنوان کرد: کلیت این گونه تفاهم‌نامه‌ها و پیمان‌های اقتصادی کمک کننده است و سبب خواهد شد تا اقتصاد کشور بهبود پیدا کند اما اینکه در شرایط حال حاضر تا چه اندازه از ظرفیت این‌گونه پیمان‌ها بهره می‌بریم، نکته‌ای حائزاهمیت‌تر در مقایسه با بررسی کلیت بررسی پیمان‌های اقتصادی است. وی افزود: به طورحتم توافقات تجاری و منطقه‌گرایی زمینه‌ساز بستری برای تقویت اقتصاد و رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی است اما می‌بایست سایر بسترهای تحقق این مهم را نیز فراهم نمود. با بررسی تجارت گذشته مشاهده می‌شود که نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های موجود به خوبی بهره‌برداری کسب کنیم تا تعرفه‌ ترجیحی ایجاد کنیم و از دو طرف تجارت در بحث واردات و صادرات بهره‌بگیریم. درحقیقت با بررسی عملکرد گذشته مبرهن می‌گردد که در این حوزه‌ها ضعیف عمل کرده‌ایم‌. اکنون نیز با بررسی ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای و کشورهای عضو درمی‌یابیم که از ظرفیت‌های این فضا بهره مطلوب نبرده‌ایم و نمی‌توانیم نمره خوبی به خودمان بدهیم‌. کارشناس مسائل اقتصادی با تاکید بر بهره‌گیری بیش‌تر از ظرفیت توافقات تجاری تصریح کرد: به نظر می‌رسد که باید طرحی نو در دستورکار قرارگیرد و روشی جدید ایجاد شود تا از ظرفیت‌های موجود به ویژه در موضوع توافقات تجاری و منطقه‌گرایی بهره مطلوب کسب شود. اشتیاقی همچنین خاطرنشان کرد: ضرورت دارد تا در موضوع توافقات تجاری و منطقه‌گرایی، مزیت رقابتی ایجاد شده برای فعالان اقتصادی تشریح گردد تا در جریان امور اقتصادی و نتايج این توافق‌نامه‌ها قرار گیرند. متاسفانه اکنون این مزیت‌ها برای فعالان اقتصادی کشور تبیین نشده و چنانچه از آن‌ها بپرسیم که تأثیر سیاست‌های منطقه‌گرایی مانند سازمان همکاری شانگهای بر تولیدکنندگان ایرانی چیست و این سازمان چه مزایا و چه جنس فعالیتی دارند، بسیاری شان قادر به پاسخ دقیق نخواهند بود و این امر بی‌شک ضعف اتاق‌های بازرگانی کشور است. درحقیقت اتاق‌های بازرگانی در این حوزه به خوبی عمل نکرده‌اند و این سبب شده تا فعالان اقتصادی فضا را به خوبی نشناسند و نتوانند از این فضا بهره ببرند. او ضمن بیان اینکه باید مزیت‌های رقابتی توافق‌نامه‌های اقتصادی را برای فعالان این حوزه تشریح کرد، متذکر شد: بخش خصوصی در فضای تشریح مزیت‌ها نقشی ندارند و بسیاری‌شان از مزایای این روند اطلاع دقیقی ندارند. براین اساس ضرورت دارد تا اتاق‌های بازرگانی به تشریح این فضا بپردازند و مزیت‌ها را تبیین کنند. وی یادآور شد: دولت نیز توأمان با اتاق‌های بازرگانی می‌بایست در پی تسهیل‌گری باشد. اینکه دولت تنها توافق‌نامه‌ها را به سرانجام برساند، کافی نیست و ضرورت دارد تا روند کار نیز پیگیری شود. نمی‌توان تنها راه را باز کرد و سپس عنوان داشت که خود به این راه بروید.اشتیاقی با تاکید بر تسهیل‌گری دولت و کاهش زمان صدور مجوزها همچنین ادامه داد: دولت برای رفتن تولیدکنندگان داخلی به کشورهای طرف قرارداد و پیمان‌های اقتصادی تسهیل‌گری بدارد تا دفاتر تجاری کشور در آنجا به سهولت ایجاد شوند. اکنون نقدی عنوان می‌گردد که فعالان اقتصادی و اتاق‌های بازرگانی برای رفتن و ایجاد دفاتر در کشورهای طرف قرارداد کم‌کاری می‌کنند اما واقعیت این است که ایجاد دفاتر خود نیازمند بسترهای موردنیاز است و هچنین می‌بایست مجوزهای لازم دریافت گردد‌. بنابراین تحقق این مهم نیازمند تسهیل‌گری و کاهش زمان صدور مجوزها است. گاه فرآیند صدور مجوزها آنچنان به طول می انجامد که فعالان اقتصادی ناامید می‌شوند و از اقدام خود منصرف می‌گردند. کارشناس مسائل اقتصادی در پایان این گفت‌وگو با تاکید بر لزوم رفع موانع برای فعالان اقتصادی بیان داشت: تسهیل‌گری از سوی دولت اهمیت فراوانی دارد. سازمان توسعه تجارت نیز می‌بایست همکاری لازم را بدارد تا مسیر پیش‌رو برای فعالان اقتصادی هموار گردد‌‌‌‌. شایان ذکر است تا بگوییم که در این فضا رفع موانع و تسهیلات نیز اهمیت فراوانی دارد و می‌بایست با اولویت در دستورکار قرار گیرد.  

یحیی آل اسحاق، کارشناس مسائل اقتصادی:
توسعه و رشد واحدهای تولیدی در گرو افزایش ارتباط با منطقه و جهان است
یحیی آل اسحاق، کارشناس مسائل اقتصادی و رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق در گفت‌و‌گو با خبرنگار «رسالت» به تشریح اثرات توافقات تجاری و منطقه‌گرایی بر رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی پرداخت و در این باره گفت: هرگونه توسعه روابط تجاری موجب رونق اقتصادی در تمامی حوزه‌ها از جمله در بخش تولید و خدمات می‌گردد. به میزانی که روابط تجاری‌‌مان را در سطح منطقه و بین‌المللی توسعه بخشیده‌ایم، به همان اندازه‌ می‌توانیم تولید داخلی را توسعه دهیم. شایان ذکر است تا بگوییم که هرچقدر بتوانیم روابط‌مان را با  همسایگان و کشورهای دوست افزایش دهیم، به همان میزان امنیت را نیز افزایش خواهیم داد.
وی افزود: رابطه مستقیمی میان امنیت کشور، توسعه کشور و روابط اقتصادی و تجاری وجود دارد‌. دراین میان تولید نیز اهمیت فراوانی دارد و از زوایای مختلف احتیاج به تعاملات جهانی دارد. نخستین اهمیت تعاملات جهانی در حوزه تولید، بحث دانش فنی و تکنولوژی‌ است. استفاده بروز از تکنولوژی‌ و دانش فنی اهمیت فراوانی دارد و چنانچه فعالان و تولیدکنندگان داخلی از این چرخه جا بمانند، از چرخه رقابت جهانی حذف خواهند شد و در سطح داخلی نیز قادر به رقابت نخواهند بود. آل اسحاق تصریح کرد: دیگر اهمیت تعاملات جهانی در حوزه اقتصادی مرتبط با حوزه تامین مواد اولیه و قطعات، تامین نیروی انسانی ماهر، دانش فنی و خدمات، روابط پولی و بانکی است‌. درحقیقت توسعه روابط بین‌المللی می‌‌تواند یکایک موارد مذکور را تحقق ببخشد و دسترسی به بازارها را افزایش دهد. کارشناس مسائل اقتصادی همچنین خاطرنشان کرد: اگر تولیدکننده‌ای نتواند محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کند، دیگر قادر به رقابت و تامین ارز نخواهد بود. همچنین در بازارهای داخلی نیز تحت تاثیرقرار خواهد گرفت و از چرخه رقابت و تعاملات داخلی نیز عقب خواهد افتاد. براین اساس می‌توان عنوان داشت که اگر واحدی صادرات محور نباشد، در مدت کوتاهی از دور رقابت داخلی نیز حذف خواهد شد. 
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق یادآور شد: به طورکل شرکت‌هایی که برون‌نگر هستند، وضعیت مطلوب‌تری را در مقایسه با شرکت‌های درون‌نگر تجربه می‌کنند‌. شرکت‌های برون نگر همواره خود را در سطح استانداردهای جهانی نگه می‌دارند و رشدیافته و پیشران می‌باشند اما شرکت‌های درون‌نگر با بازارهای محدود سنتی، به مرور بازار خود را از دست خواهند داد. گاه انسان از یک مواد اولیه استفاده سطحی می‌دارد و گاه با همان مواد اولیه تنها با افزایش کیفیت، تنوع‌بخشی و رقابت جهانی بهترین استفاده را می‌کند و محصول خود را تا 10 برابر گران‌تر به فروش می‌رساند. اینجاست که حیات تولیدکنندگان به چگونگی ارتباط و استفاده از بازارهای بین‌المللی و تعاملات تجاری گره می‌خورد. 
وی در پایان این گفت‌وگو همچنین ادامه داد: بدون توسعه ارتباطات با منطقه و جهان نمی‌توان انتظار رشد واحدهای تولیدی را داشت و در حقیقت توسعه و رشد واحدهای تولیدی در گرو افزایش ارتباط با منطقه و جهان است. 
سیاست‌های منطقه‌گرایی  و رشد تولید داخلی