«رسالت »گزارش می‌دهد
«صنعت لاغری» شما را فریب می‌دهد!
گروه اجتماعی
آنچه امروز«صنعت» لاغری نام دارد، در تمام این سال‌ها کارش را باظرافت و از راه فروش میلیونی قرص‌ها، داروها، مکمل‌ها و دستگاه‌ها و دمنوش‌ها انجام داده و متقاضیان را از پیدا کردن روشی مؤثر و ارزان برای کاهش وزن منطقی و معقول، دور کرده است. این در حالیست که چاقی می‌تواند ناشی از یک مشکل داخلی باشد و قرار نیست برای همه نسخه‌ای واحد پیچید تا با مصرف دمنوش و داروی گیاهی، لاغری حاصل شود. بااین‌حال نه‌فقط دمنوش که تنوع گسترده‌ای از جراحی‌ها و دستگاه‌ها وجود دارند که همگی در جهت تجارت پرسود لاغری تولید می‌شوند. همچنین باید انواع و اقسام رژیم‌های لاغری با اسامی عجیب‌وغریب را هم به این فهرست افزود که هرازگاهی در شکل و شمایلی تازه و با نامی جدید ارائه می‌شوند و سود قابل‌ملاحظه‌ای را نصیب فعالان این حوزه می‌کنند.
پیش‌تر گروهی از متخصصان طب سنتی درباره تأثیرگذاری داروهای گیاهی و دمنوش‌ها بر کاهش وزن هشدار داده‌اند، ازجمله دکتر مینا موحد که در گفت وگو با «ایسنا» مطرح کرده است: «با توجه به این که چاقی می‌تواند علل بسیار زیادی داشته باشد، افرادی که مبتلا به این مشکل هستند حتما باید توسط پزشک ویزیت شده و علت آن تشخیص داده شود و بعد با کمک پزشک و رژیم غذایی، دارودرمانی و برخی اقدامات موضعی، گام‌به‌گام درصدد رفع مشکل خود برآیند؛ اما این که هر فردی بدون مشورت پزشک فقط به خاطر کاهش وزن یک نوع داروی گیاهی از پیش تعیین شده‌ای را مصرف کند، اصلا صحیح نیست. چه بسا یک دارویی که برای فردی بسیار مفید بوده برای فردی دیگر مضر باشد. نکته بسیار مهم و قابل‌توجه این است که داروهای گیاهی نیز همچون داروهای شیمیایی دارای عارضه هستند و می‌توانند تداخلاتی با داروهای شیمیایی که فرد استفاده می‌کند داشته باشند. بنابراین به‌هیچ‌عنوان نباید به‌صورت چشم‌بسته از داروهای گیاهی که در فضای مجازی تبلیغ می‌شود، استفاده کرد.»
عوامل اثرگذار روی چاقی
مبتنی بر آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی « ۷۰ درصد ایرانیان به چاقی و اضافه وزن (۴۷ درصد اضافه‌وزن و ۲۳ درصد چاقی) مبتلا هستند و افزون بر آن، ۴.۵ درصد جمعیت کشور نیز از چاقی مفرط رنج می‌برند. ایران در رتبه ششم فهرست کشورهای چاق دنیا قرار دارد؛ آمریکا، عربستان، ترکیه، مصر و لیبی به‌عنوان رتبه‌های اول تا پنجم کشورهای چاق دنیا هستند و بر اساس آمار‌های مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، چاقی از ۲۰ درصد در ۴۰ سال گذشته به
۷۰ درصد افزایش یافته است. اکنون اضافه‌وزن در بیش از ۲۰ درصد از جوانان شایع است و رتبه دختران و پسران ۱۹ ساله ایرانی در جدول اضافه‌وزن به ترتیب از ۹۶ و ۱۰۵ به رتبه‌های ۶۸ و ۸۱ رسیده است. همچنین میزان شیوع اضافه‌وزن در دختران از ۶ به بیش از ۲۶ درصد و در پسران از سه به ۲۴ درصد افزایش یافته است.»(1)
مطالعات نشان می‌دهد دلیل چاقی ترکیبی از عوامل مختلف است که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان تولید غذا، تأثیر اجتماع، مصرف غذا، بیولوژی، محیط‌زیست، فعالیت‌های فردی و وضعیت روحی و روانی فرد دانست. نادره پورمخبر، کارشناس تغذیه دراین زمینه می‌گوید: «زندگی شهری امروز مهم‌ترین عامل در چاقی و اضافه‌وزن است. با افزایش استفاده از تکنولوژی نیاز به فعالیت بدنی در دنیا کم و کمتر شده و این روش زندگی حتی برای کودکان هم می‌تواند آسیب‌رسان باشد. نتایج مطالعات نشان می‌دهد شهر‌نشینی باعث شده است مصرف روزانه انرژی توسط افراد 300 تا 400 کالری در روز تنزل یابد و سفر به محل کار با استفاده از خودروهای شخصی یا اتوبوس هم می‌تواند زمینه را برای مصرف 200 کالری انرژی کمتر فراهم کند. رابطه وضعیت روانی افراد در دنیای امروز با غذا و مواد غذایی تغییر کرده است و دیگر خوردن غذا به معنای استفاده از ابزاری برای تأمین نیاز غذایی بدن نیست بلکه ابزاری است برای کاهش استرس یا پاداشی است در برابر موفقیت‌هایی که به دست می‌آورند. همچنین رابطه مثبت و معنا‌داری بین شرایط خاص روانی افراد و چاقی وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان تأثیر افسردگی و بیماری‌های روانی روی چاقی را نام برد.»
این کارشناس تغذیه عنوان می‌کند: «رابطه افراد با دوستان و میزان مصرف غذا در خارج از خانه هم عامل دیگری است که می‌تواند روی چاقی اثر داشته باشد. یک مطالعه نشان می‌دهد افرادی که وعده‌های غذایی خود را با دوستانشان صرف می‌کنند
35 درصد بیشتر غذا می‌خورند و افرادی که سهم اعظم وعده‌های غذایی را خارج از منزل صرف می‌کنند 30 درصد بیشتر از دیگر افراد به بیماری چاقی مبتلا می‌شوند. نکته مهم‌تر این که افرادی که دوستان چاق دارند و وعده‌های غذایی خود را با آن‌ها صرف می‌کنند 57 درصد بیشتر احتمال ابتلا به بیماری چاقی را دارند. نکته دیگر این که در سال‌های اخیر تأمین هزینه‌های مواد غذایی ساده‌تر شده است و این روند سبب شده مردم بیشتر برای خرید مواد غذایی توانایی مالی داشته باشند.»
پورمخبر در ادامه با تأکید بر سهم مصرف غذاهای ارزان و سیرکننده در بروز بیماری چاقی می‌گوید: «نگرشی علمی در مورد دلایل بروز چاقی و اضافه‌وزن در کشورهای مختلف نشان می‌دهد، در کشورهایی که مدیریت اقتصادی قوی وجود ندارد و فقر گسترده شده، به دلیل نارسایی درآمدی، افراد صرفا به دنبال پر کردن شکم خود هستند، بنابراین مصرف غذا به سمت مواد ارزان و سیرکننده میل کرده و سفره مردم فقیر از ریزمغذی‌ها خالی شده و عمدتا به سمت مصرف کربوهیدرات‌ها رفته است. با افزایش چاقی و اضافه‌وزن در مردم یک جامعه، به‌خودی‌خود بیماری‌های جانبی رشد می‌کنند و افراد کیفیت و چالاکی خود را از دست می‌دهند. از سویی عمده درآمدهای حداقلی باید صرف تأمین دارو و حوزه سلامت شود.
در گذشته تصور بر این بود که اغنیا و ثروتمندان افرادی چاق و دارای اضافه‌وزن هستند و اساسا این تیپ ظاهری نمایشی از دارایی و ثروت افراد بود و از سویی ظاهر لاغر و فرد دچار سوءتغذیه گویی نماد مردم فقیر و ناتوان در تأمین مایحتاج زندگی محسوب می‌شد اما اکنون این نگرش تا حدود بسیار زیادی تغییر کرده است. افراد دیگر از روی ظاهر قابل‌شناسایی نیستند بلکه این سیاست دولت‌ها و ساختارهاست که می‌تواند سیمایی از صورت ظاهری مردم و برنامه‌ریزی مدیریتی آن‌ها را نشان دهد. سیاستگذاری‌ها اکنون به
سمت و سویی رفته که حتی سبک زندگی افراد را نیز دربر می‌گیرد. بنابراین با رویکردهایی که سیاستگذاران در پیش می‌گیرند می‌توانند کیفیت زندگی و سلامت افراد را ارتقا دهند و با این افزایش کیفیت، راندمان اقتصادی نیز افزایش یابد. اما در این میان بستر سودجویی نیز فراهم شده و گروهی با تبلیغات فریبکارانه در فضای مجازی، افراد را به خرید دمنوش‌های لاغری برای کاهش وزن چشمگیر در کوتاه‌مدت ترغیب می‌کنند که در بسیاری از مواقع برای مصرف‌کنندگان عوارض جدی و جبران‌ناپذیری به همراه دارد.»
این کارشناس تغذیه بابیان این که برای درمان چاقی‌های مفرط، وزن به‌یکباره کم نخواهد شد، بیان می‌کند: «از نکات عجیبی که در مزایای دمنوش‌ها تبلیغ می‌شود این است که بدون ورزش کاهش وزن خواهید داشت. اما این اظهارات درست نیست، چطور ممکن است از کالری‌های دریافتی شما کم نشود و لاغر شوید؟ درست مثل باورهای قدیمی مادربزرگ‌هایی می‌ماند که نمی‌توانستند از وسوسه چلوکباب زعفرانی در بروند و بعدازآن یک استکان آب‌غوره سر می‌کشیدند که چربی‌ها را بشوید! به شکل کلی، ورزش و تحرک بدنی یا همان چیزی که به آن افزایش کالری دریافتی می‌گویند، یکی از ارکان اصلی کاهش وزن به شمار می‌آید، به‌خصوص در مورد کاهش وزن‌های بالای 10 کیلوگرم که افتادگی عضلات و یا چین‌وچروک‌های پوستی عارض می‌شود. توجه به این نکات می‌تواند دست سودجویان را رو کند. فردی که می‌خواهد وزن کم کند، نمی‌تواند بدون هیچ رنجی به مقصود برسد و این کار مثل هر روش موفق دیگری سختی‌هایی دارد که با رسیدن به هدف هموار می‌شود بنابراین همین‌که خیال شما را راحت کنند و بگویند هیچ کاری نکنید، هیچ سختی هم نکشید و به‌یکباره به هدف برسید یعنی یک جای کار می‌لنگد. با تمام این تفاسیر نمی‌خواهم بگویم این تبلیغات سراسر دروغ و کلاهبرداری و شیادی است. همیشه نکته اینجاست که در کنار یک حقیقت، هزار دروغ هم به خورد ما می‌دهند.»
دروغی به نام لاغری با دستگاه
اما نه‌فقط دمنوش که تنوع گسترده‌ای از داروها، جراحی‌ها و دستگاه‌ها و همچنین رژیم‌های درمانی در همین جهت وجود دارند که تنها هدفشان کسب سود است.
سازمان غذا و دارو نیز در بیانیه‌ای نسبت به تبلیغات اغراق‌آمیز برخی مراکز غیرمجاز هشدار داده و تأکید کرده است که هرگونه استفاده از دستگاه‌های پزشکی باید تحت نظارت پزشک متخصص و در مراکز دارای مجوز انجام شود.
این درحالی است که هر روز بر تعداد تبلیغات دستگاه‌های لاغری افزوده شده و از وسایل جدیدی رونمایی می‌شود که طبق گفته مبلغانشان می‌توانند در یک یا چند جلسه بدون استفاده از هیچ ابزار دیگری به‌راحتی کاهش وزن داشته باشید. اما مطابق اظهارات سید مهدی موسوی زاده فوق تخصص جراحی پلاستیک، ترمیمی و سوختگی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر
«با توجه به این‌که در ایران نظارت‌های دقیقی بر استفاده از این دستگاه‌ها وجود ندارد و تبلیغات آن‌ها در رسانه‌ها بسیار گسترده است، زمینه برای سوءاستفاده از مشتریان فراهم می‌شود و افراد غیرمتخصص و کسانی که به دنبال سود سریع هستند، به‌راحتی می‌توانند این دستگاه‌ها را بدون مجوزهای لازم و زیر نظر نهادهای معتبر پزشکی، به فروش برسانند.»
مجید حاجی فرجی، صاحب‌نظر در حوزه تغذیه نیز عنوان می‌کند: «دستگاه‌هایی که از آن‌ها به‌عنوان دستگاه‌های لاغری نام می‌برند، دستگاه‌های کاهش سایز هستند و در جامعه به آن‌ها دستگاه لاغری می‌گویند. این دستگاه‌ها می‌توانند به همراه رژیم غذایی و همچنین ورزش‌های منظم، موجب رفع چاقی موضعی شوند. هیچ دستگاهی نمی‌تواند به‌طور معجزه‌آسا چربی‌های بدن را از بین ببرد، بدون این‌که فرد درگیر تغییرات اساسی در سبک زندگی خود نشود. این دستگاه‌ها ساخته شده‌اند که چاقی‌های موضعی که راه‌حل دیگری برای رفع آن‌ها نیست را رفع کنند و کاربرد دیگری قرار نیست داشته باشند. این دستگاه‌ها تنوع بسیار بالایی دارند و در انواع مختلف در بازار تجهیزات پزشکی وجود دارند، ولی شیوه عملکرد همه آن‌ها تقریبا یکسان است. این موضوعاتی که گفته می‌شود می‌توان با دستگاه‌های لاغری همه چربی‌های اضافه را از بین برد و بین 20 تا 30 کیلو کاهش وزن داشته باشید، همه تبلیغات است و عملا امکان‌پذیر نیست. بدون تردید دستگاه‌های لاغری که این روزها در بازار زیاد شده‌اند و به تبلیغات گسترده‌ای رسیده‌اند، بیشتر جنبه‌های تجاری و تبلیغاتی دارند و بر مبنای علمی اثبات‌شده نیستند. در حقیقت، بسیاری از این دستگاه‌ها ادعا می‌کنند که می‌توانند چربی‌ها را بدون نیاز به ورزش یا رژیم غذایی کاهش دهند، ولی باید بدانیم که این روش‌ها به‌طور علمی و پزشکی اثبات نشده‌اند.»
این صاحب‌نظر در ادامه می‌گوید: «همه این دستگاه‌ها یا به‌صورت تهاجمی یا غیرتهاجمی عمل می‌کنند. دستگاه‌های تهاجمی تنها برای زمانی است که نیاز است فرد جراحی کند. در این دستگاه‌ها باید دقت کرد که چه کسی از آن استفاده می‌کند. فرد موردنظر باید جراح باشد و در کار خود مهارت داشته باشد. اگر جراح نتواند درست‌کار را انجام دهد ممکن است مشکلاتی برای فرد ایجاد شود. این دستگاه‌ها مخصوص متخصصان جراحی است و متخصصان تغذیه نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. انواع غیرتهاجمی نیز شامل مدل‌های متفاوتی است. معروف‌ترین آن‌ها دستگاه‌های LPG است. این دستگاه‌ها روی قسمت‌های نرم بدن مانند شکم، ران و باسن تأثیر دارند. این دستگاه‌ها با مکش کمک می‌کنند که متابولیسم سلول‌های چربی افزایش یابد. تجمع سلول‌های چربی شکسته شده و بدن فرم بهتری به خود می‌گیرد. جریان خون در آن ناحیه نیز افزایش یافته و موجب از بین رفتن چربی‌های زائد آن ناحیه می‌شود. با این دستگاه‌ها مشکلات ساختاری را نیز می‌توان حل کرد. نوع دیگر این دستگاه‌ها «اولترا سونیک» است. این دستگاه‌ها موجب از بین بردن چربی‌های تجمع یافته زیرپوست می‌شوند و موجب می‌شوند جریان خون در این ناحیه افزایش یابد. معمولا عوارض خاصی ندارد و ممکن است تنها موجب التهاب موضعی شود که قابل‌رفع است. دستگاه دیگر RF است که با ایجاد میدان مغناطیسی کار می‌کند. این دستگاه باید زیر نظر متخصص تغذیه یا جراح استفاده شود و نیاز است در استفاده از آن دقت زیادی شود.این دستگاه می‌تواند اثرات سوئی برای زنان باردار و شیرده داشته باشد.»
حاجی فرجی تصریح می‌کند: «عده‌ای در تبلیغات خود می‌گویند تضمین 100 درصد برای لاغری دارند درحالی‌که هیچ دستگاهی تضمین ندارد و نمی‌توان با اطمینان گفت که می‌تواند کار موردنظر را درست انجام دهد. در بیشتر تبلیغات نیز عنوان می‌شود بدون نیاز به رژیم غذایی و ورزش می‌توان تنها با این دستگاه‌ها لاغر شد درحالی‌که همه این‌ها تبلیغات است و ممکن نیست بتوان بدون رژیم غذایی این مشکلات را حل کرد. اگر هم چربی‌ها از بین بروند، بعد از مدت کوتاهی بازمی‌گردند. نکته دیگری که در تبلیغات زیاد به چشم می‌خورد غیرقابل بازگشت بودن چربی‌ها است. این موضوع نیز یک دروغ است و شما از هر دستگاهی که استفاده کنید، باز هم ممکن است این چربی‌ها بازگردند و نمی‌توان از دست آن‌ها به این سادگی، راحت شد.»
پیش‌تر مسئول اداره کارشناسی تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو نیز به رسانه‌ها گفته بود: «برخی از دستگاه‌های لاغری که در بازار وجود دارد، دارای مجوز از سازمان غذا و دارو است و با همین مجوز نیز وارد کشور شده‌اند، برخی دستگاه‌ها نیز برای مدتی مجاز اعلام شده و ورود آن‌ها به کشور مشکلی ندارد که می‌توانند سلول‌های چربی را کاهش دهند و این موضوع به اثبات رسیده است. اما در استفاده از همه این دستگاه‌ها باید توجه داشت که نقش مکمل را ایفا می‌کنند و نمی‌توانند به‌تنهایی موجب کاهش سایز شوند.ادعاهای زیادی برای این دستگاه‌ها وجود دارد. برخی مدعی هستند که در یک جلسه و بدون هیچ مشکلی می‌توانند سایز را کاهش دهند. مردم درصورتی‌که چنین تبلیغات غیرمعقولی را مشاهده کردند، به‌هیچ‌عنوان اطمینان نکنند و سمت چنین افرادی نروند چراکه چنین موضوعی اصلا امکان‌پذیر نیست.»
مسئول اداره کارشناسی تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو سال گذشته عنوان کرده بود: «تنها متخصصان در حوزه‌های خاصی حق استفاده از این دستگاه‌ها را دارند و هرکسی نمی‌تواند از آن‌ها استفاده کند. استفاده ازاینگونه وسایل در باشگاه‌های بدن‌سازی و آرایشگاه‌های زنانه غیرقانونی است و مردم باید این موضوع را مدنظر داشته باشند. از سوی دیگر راه‌هایی وجود دارد که مردم می‌توانند متوجه شوند وسیله‌ای که استفاده می‌شود، دارای مجوز است یا به‌صورت قاچاق وارد شده است. هنگام مراجعه به مرکزی که از این دستگاه‌ها استفاده می‌کنند می‌توان نام دستگاه و سریال آن را ثبت و از سازمان غذا و دارو استعلام کرد. اگر موارد استفاده غیرقانونی آن‌ها نیز دیده شد، افراد می‌توانند مورد را با سازمان غذا و دارو در میان بگذارند. پس از بررسی، این افراد به مقام قضائی معرفی می‌شوند. این وظیفه مردم است که تبلیغات و استفاده‌های نامتعارف این وسایل را به ما اطلاع‌رسانی کنند.»
دروغ‌هایی که نباید هرگز باور کرد
بدون تردید کاهش وزن یک‌روال تدریجی، منظم و مشخص دارد و بر اساس افزایش وزن، شرایط بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای و بسیاری از عوامل دیگر میزان کاهش وزن تعریف می‌شود اما همواره افراد برای کاهش وزن به روش‌های غیراصولی متوسل می‌شوند. در این مسیر، نه‌تنها شایعات و اطلاعات غلط بیداد می‌کند، بلکه اطلاعات متناقض زیادی وجود دارد که افراد را گمراه می‌کند. نسترن فرخی، کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه تغذیه، مواردی را که نباید در پروسه کاهش وزن باور کرد، تشریح می‌کند.
او به «ما» می‌گوید: «برخی مدعی‌اند که می‌توان چربی یک ناحیه را هدف گرفت و تنها همان نقطه را لاغر کرد اما لاغر کردن قسمت‌هایی از بدن توسط رژیم‌های خاص غذایی یا روش‌های دیگر یک دروغ بزرگ است، در واقعیت میزان چربی سوزی به متابولیسم بدن و سطح کلی تناسب‌اندام بستگی دارد، به همین دلیل است که به‌جای لاغر کردن قسمت‌های خاصی از بدن، تمرکز باید روی کاهش چربی در کل بدن باشد. تمرینات ورزشی بهترین راه برای از دست دادن چربی و رشد عضلات برای قدرت، استقامت و تناسب‌اندام است. یکی دیگر از مواردی که به‌اشتباه مطرح شده، این است که برای لاغری باید چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها را از رژیم غذایی حذف کرد. درحالی‌که اسم چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها بد در رفته چون مصرف زیاد چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های ساده با افزایش وزن، کلسترول بالا، چاقی و حتی بیماری‌های قلبی ارتباط دارد. اما چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها نقش‌های دیگری هم دارند و بعضی از آن‌ها در کاهش وزن سالم نقش مهمی ایفا می‌کنند.ازجمله اسیدهای چرب اشباع نشده (MUFA) و اسیدهای چرب اشباع نشده (PUFA) مانند امگا ۳ و امگا ۶ و کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل و منابع فیبر غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات که مصرف آن‌ها برای سلامت ضروری است.»
این کارشناس در مورد این‌که برخی تصور می‌کنند، پیروی از یک رژیم خاص به لاغری منجر می‌شود، توضیح می‌دهد: «اکثر رژیم‌های غذایی قادر نیستند به لاغری پایدار و کاهش وزن دائمی افراد کمک کنند. این موضوع دو دلیل اصلی دارد: اول این‌که روند رژیم غذایی به‌ندرت مفید یا متعادل است و دوم این‌که بدن هر فردی متفاوت است و به اینگونه رژیم‌ها واکنش متفاوتی نشان می‌دهد. بنابراین به‌جای پیروی از یک رژیم غذایی جدید و مرسوم، باید با متخصص تغذیه مشورت کرد و رژیم غذایی‌ای مناسب با بدن خود تهیه نمود. از طرفی هرگز نباید به مواد غذایی که روی آن‌ها عبارت رژیمی یا بدون چربی نوشته شده است، اعتماد کرد. به‌جای اعتماد کورکورانه به این برچسب‌ها باید فهرست مواد تشکیل‌دهنده و مغذی آن محصول را بخوانید. ممکن است در این فهرست چشمتان به مواد شیرین و فرآورده‌های مصنوعی‌ای بخورد که همگی در افزایش وزن تأثیر گذارند.»
پی‌نوشت:
1- استناد بر آمار وزارت بهداشت که در نورنیوز منتشر شده است
آنچه امروز«صنعت» لاغری نام دارد، در تمام این سال‌ها کارش را باظرافت و از راه فروش میلیونی قرص‌ها، داروها، مکمل‌ها و دستگاه‌ها و دمنوش‌ها انجام داده و متقاضیان را از پیدا کردن روشی مؤثر و ارزان برای کاهش وزن منطقی و معقول، دور کرده است. این در حالیست که چاقی می‌تواند ناشی از یک مشکل داخلی باشد و قرار نیست برای همه نسخه‌ای واحد پیچید تا با مصرف دمنوش و داروی گیاهی، لاغری حاصل شود. بااین‌حال نه‌فقط دمنوش که تنوع گسترده‌ای از جراحی‌ها و دستگاه‌ها وجود دارند که همگی در جهت تجارت پرسود لاغری تولید می‌شوند. همچنین باید انواع و اقسام رژیم‌های لاغری با اسامی عجیب‌وغریب را هم به این فهرست افزود که هرازگاهی در شکل و شمایلی تازه و با نامی جدید ارائه می‌شوند و سود قابل‌ملاحظه‌ای را نصیب فعالان این حوزه می‌کنند.
پیش‌تر گروهی از متخصصان طب سنتی درباره تأثیرگذاری داروهای گیاهی و دمنوش‌ها بر کاهش وزن هشدار داده‌اند، ازجمله دکتر مینا موحد که در گفت وگو با «ایسنا» مطرح کرده است: «با توجه به این که چاقی می‌تواند علل بسیار زیادی داشته باشد، افرادی که مبتلا به این مشکل هستند حتما باید توسط پزشک ویزیت شده و علت آن تشخیص داده شود و بعد با کمک پزشک و رژیم غذایی، دارودرمانی و برخی اقدامات موضعی، گام‌به‌گام درصدد رفع مشکل خود برآیند؛ اما این که هر فردی بدون مشورت پزشک فقط به خاطر کاهش وزن یک نوع داروی گیاهی از پیش تعیین شده‌ای را مصرف کند، اصلا صحیح نیست. چه بسا یک دارویی که برای فردی بسیار مفید بوده برای فردی دیگر مضر باشد. نکته بسیار مهم و قابل‌توجه این است که داروهای گیاهی نیز همچون داروهای شیمیایی دارای عارضه هستند و می‌توانند تداخلاتی با داروهای شیمیایی که فرد استفاده می‌کند داشته باشند. بنابراین به‌هیچ‌عنوان نباید به‌صورت چشم‌بسته از داروهای گیاهی که در فضای مجازی تبلیغ می‌شود، استفاده کرد.»
عوامل اثرگذار روی چاقی
مبتنی بر آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی « ۷۰ درصد ایرانیان به چاقی و اضافه وزن (۴۷ درصد اضافه‌وزن و ۲۳ درصد چاقی) مبتلا هستند و افزون بر آن، ۴.۵ درصد جمعیت کشور نیز از چاقی مفرط رنج می‌برند. ایران در رتبه ششم فهرست کشورهای چاق دنیا قرار دارد؛ آمریکا، عربستان، ترکیه، مصر و لیبی به‌عنوان رتبه‌های اول تا پنجم کشورهای چاق دنیا هستند و بر اساس آمار‌های مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، چاقی از ۲۰ درصد در ۴۰ سال گذشته به
۷۰ درصد افزایش یافته است. اکنون اضافه‌وزن در بیش از ۲۰ درصد از جوانان شایع است و رتبه دختران و پسران ۱۹ ساله ایرانی در جدول اضافه‌وزن به ترتیب از ۹۶ و ۱۰۵ به رتبه‌های ۶۸ و ۸۱ رسیده است. همچنین میزان شیوع اضافه‌وزن در دختران از ۶ به بیش از ۲۶ درصد و در پسران از سه به ۲۴ درصد افزایش یافته است.»(1)
مطالعات نشان می‌دهد دلیل چاقی ترکیبی از عوامل مختلف است که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان تولید غذا، تأثیر اجتماع، مصرف غذا، بیولوژی، محیط‌زیست، فعالیت‌های فردی و وضعیت روحی و روانی فرد دانست. نادره پورمخبر، کارشناس تغذیه دراین زمینه می‌گوید: «زندگی شهری امروز مهم‌ترین عامل در چاقی و اضافه‌وزن است. با افزایش استفاده از تکنولوژی نیاز به فعالیت بدنی در دنیا کم و کمتر شده و این روش زندگی حتی برای کودکان هم می‌تواند آسیب‌رسان باشد. نتایج مطالعات نشان می‌دهد شهر‌نشینی باعث شده است مصرف روزانه انرژی توسط افراد 300 تا 400 کالری در روز تنزل یابد و سفر به محل کار با استفاده از خودروهای شخصی یا اتوبوس هم می‌تواند زمینه را برای مصرف 200 کالری انرژی کمتر فراهم کند. رابطه وضعیت روانی افراد در دنیای امروز با غذا و مواد غذایی تغییر کرده است و دیگر خوردن غذا به معنای استفاده از ابزاری برای تأمین نیاز غذایی بدن نیست بلکه ابزاری است برای کاهش استرس یا پاداشی است در برابر موفقیت‌هایی که به دست می‌آورند. همچنین رابطه مثبت و معنا‌داری بین شرایط خاص روانی افراد و چاقی وجود دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان تأثیر افسردگی و بیماری‌های روانی روی چاقی را نام برد.»
این کارشناس تغذیه عنوان می‌کند: «رابطه افراد با دوستان و میزان مصرف غذا در خارج از خانه هم عامل دیگری است که می‌تواند روی چاقی اثر داشته باشد. یک مطالعه نشان می‌دهد افرادی که وعده‌های غذایی خود را با دوستانشان صرف می‌کنند
35 درصد بیشتر غذا می‌خورند و افرادی که سهم اعظم وعده‌های غذایی را خارج از منزل صرف می‌کنند 30 درصد بیشتر از دیگر افراد به بیماری چاقی مبتلا می‌شوند. نکته مهم‌تر این که افرادی که دوستان چاق دارند و وعده‌های غذایی خود را با آن‌ها صرف می‌کنند 57 درصد بیشتر احتمال ابتلا به بیماری چاقی را دارند. نکته دیگر این که در سال‌های اخیر تأمین هزینه‌های مواد غذایی ساده‌تر شده است و این روند سبب شده مردم بیشتر برای خرید مواد غذایی توانایی مالی داشته باشند.»
پورمخبر در ادامه با تأکید بر سهم مصرف غذاهای ارزان و سیرکننده در بروز بیماری چاقی می‌گوید: «نگرشی علمی در مورد دلایل بروز چاقی و اضافه‌وزن در کشورهای مختلف نشان می‌دهد، در کشورهایی که مدیریت اقتصادی قوی وجود ندارد و فقر گسترده شده، به دلیل نارسایی درآمدی، افراد صرفا به دنبال پر کردن شکم خود هستند، بنابراین مصرف غذا به سمت مواد ارزان و سیرکننده میل کرده و سفره مردم فقیر از ریزمغذی‌ها خالی شده و عمدتا به سمت مصرف کربوهیدرات‌ها رفته است. با افزایش چاقی و اضافه‌وزن در مردم یک جامعه، به‌خودی‌خود بیماری‌های جانبی رشد می‌کنند و افراد کیفیت و چالاکی خود را از دست می‌دهند. از سویی عمده درآمدهای حداقلی باید صرف تأمین دارو و حوزه سلامت شود.
در گذشته تصور بر این بود که اغنیا و ثروتمندان افرادی چاق و دارای اضافه‌وزن هستند و اساسا این تیپ ظاهری نمایشی از دارایی و ثروت افراد بود و از سویی ظاهر لاغر و فرد دچار سوءتغذیه گویی نماد مردم فقیر و ناتوان در تأمین مایحتاج زندگی محسوب می‌شد اما اکنون این نگرش تا حدود بسیار زیادی تغییر کرده است. افراد دیگر از روی ظاهر قابل‌شناسایی نیستند بلکه این سیاست دولت‌ها و ساختارهاست که می‌تواند سیمایی از صورت ظاهری مردم و برنامه‌ریزی مدیریتی آن‌ها را نشان دهد. سیاستگذاری‌ها اکنون به
سمت و سویی رفته که حتی سبک زندگی افراد را نیز دربر می‌گیرد. بنابراین با رویکردهایی که سیاستگذاران در پیش می‌گیرند می‌توانند کیفیت زندگی و سلامت افراد را ارتقا دهند و با این افزایش کیفیت، راندمان اقتصادی نیز افزایش یابد. اما در این میان بستر سودجویی نیز فراهم شده و گروهی با تبلیغات فریبکارانه در فضای مجازی، افراد را به خرید دمنوش‌های لاغری برای کاهش وزن چشمگیر در کوتاه‌مدت ترغیب می‌کنند که در بسیاری از مواقع برای مصرف‌کنندگان عوارض جدی و جبران‌ناپذیری به همراه دارد.»
این کارشناس تغذیه بابیان این که برای درمان چاقی‌های مفرط، وزن به‌یکباره کم نخواهد شد، بیان می‌کند: «از نکات عجیبی که در مزایای دمنوش‌ها تبلیغ می‌شود این است که بدون ورزش کاهش وزن خواهید داشت. اما این اظهارات درست نیست، چطور ممکن است از کالری‌های دریافتی شما کم نشود و لاغر شوید؟ درست مثل باورهای قدیمی مادربزرگ‌هایی می‌ماند که نمی‌توانستند از وسوسه چلوکباب زعفرانی در بروند و بعدازآن یک استکان آب‌غوره سر می‌کشیدند که چربی‌ها را بشوید! به شکل کلی، ورزش و تحرک بدنی یا همان چیزی که به آن افزایش کالری دریافتی می‌گویند، یکی از ارکان اصلی کاهش وزن به شمار می‌آید، به‌خصوص در مورد کاهش وزن‌های بالای 10 کیلوگرم که افتادگی عضلات و یا چین‌وچروک‌های پوستی عارض می‌شود. توجه به این نکات می‌تواند دست سودجویان را رو کند. فردی که می‌خواهد وزن کم کند، نمی‌تواند بدون هیچ رنجی به مقصود برسد و این کار مثل هر روش موفق دیگری سختی‌هایی دارد که با رسیدن به هدف هموار می‌شود بنابراین همین‌که خیال شما را راحت کنند و بگویند هیچ کاری نکنید، هیچ سختی هم نکشید و به‌یکباره به هدف برسید یعنی یک جای کار می‌لنگد. با تمام این تفاسیر نمی‌خواهم بگویم این تبلیغات سراسر دروغ و کلاهبرداری و شیادی است. همیشه نکته اینجاست که در کنار یک حقیقت، هزار دروغ هم به خورد ما می‌دهند.»
دروغی به نام لاغری با دستگاه
اما نه‌فقط دمنوش که تنوع گسترده‌ای از داروها، جراحی‌ها و دستگاه‌ها و همچنین رژیم‌های درمانی در همین جهت وجود دارند که تنها هدفشان کسب سود است.
سازمان غذا و دارو نیز در بیانیه‌ای نسبت به تبلیغات اغراق‌آمیز برخی مراکز غیرمجاز هشدار داده و تأکید کرده است که هرگونه استفاده از دستگاه‌های پزشکی باید تحت نظارت پزشک متخصص و در مراکز دارای مجوز انجام شود.
این درحالی است که هر روز بر تعداد تبلیغات دستگاه‌های لاغری افزوده شده و از وسایل جدیدی رونمایی می‌شود که طبق گفته مبلغانشان می‌توانند در یک یا چند جلسه بدون استفاده از هیچ ابزار دیگری به‌راحتی کاهش وزن داشته باشید. اما مطابق اظهارات سید مهدی موسوی زاده فوق تخصص جراحی پلاستیک، ترمیمی و سوختگی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر
«با توجه به این‌که در ایران نظارت‌های دقیقی بر استفاده از این دستگاه‌ها وجود ندارد و تبلیغات آن‌ها در رسانه‌ها بسیار گسترده است، زمینه برای سوءاستفاده از مشتریان فراهم می‌شود و افراد غیرمتخصص و کسانی که به دنبال سود سریع هستند، به‌راحتی می‌توانند این دستگاه‌ها را بدون مجوزهای لازم و زیر نظر نهادهای معتبر پزشکی، به فروش برسانند.»
مجید حاجی فرجی، صاحب‌نظر در حوزه تغذیه نیز عنوان می‌کند: «دستگاه‌هایی که از آن‌ها به‌عنوان دستگاه‌های لاغری نام می‌برند، دستگاه‌های کاهش سایز هستند و در جامعه به آن‌ها دستگاه لاغری می‌گویند. این دستگاه‌ها می‌توانند به همراه رژیم غذایی و همچنین ورزش‌های منظم، موجب رفع چاقی موضعی شوند. هیچ دستگاهی نمی‌تواند به‌طور معجزه‌آسا چربی‌های بدن را از بین ببرد، بدون این‌که فرد درگیر تغییرات اساسی در سبک زندگی خود نشود. این دستگاه‌ها ساخته شده‌اند که چاقی‌های موضعی که راه‌حل دیگری برای رفع آن‌ها نیست را رفع کنند و کاربرد دیگری قرار نیست داشته باشند. این دستگاه‌ها تنوع بسیار بالایی دارند و در انواع مختلف در بازار تجهیزات پزشکی وجود دارند، ولی شیوه عملکرد همه آن‌ها تقریبا یکسان است. این موضوعاتی که گفته می‌شود می‌توان با دستگاه‌های لاغری همه چربی‌های اضافه را از بین برد و بین 20 تا 30 کیلو کاهش وزن داشته باشید، همه تبلیغات است و عملا امکان‌پذیر نیست. بدون تردید دستگاه‌های لاغری که این روزها در بازار زیاد شده‌اند و به تبلیغات گسترده‌ای رسیده‌اند، بیشتر جنبه‌های تجاری و تبلیغاتی دارند و بر مبنای علمی اثبات‌شده نیستند. در حقیقت، بسیاری از این دستگاه‌ها ادعا می‌کنند که می‌توانند چربی‌ها را بدون نیاز به ورزش یا رژیم غذایی کاهش دهند، ولی باید بدانیم که این روش‌ها به‌طور علمی و پزشکی اثبات نشده‌اند.»
این صاحب‌نظر در ادامه می‌گوید: «همه این دستگاه‌ها یا به‌صورت تهاجمی یا غیرتهاجمی عمل می‌کنند. دستگاه‌های تهاجمی تنها برای زمانی است که نیاز است فرد جراحی کند. در این دستگاه‌ها باید دقت کرد که چه کسی از آن استفاده می‌کند. فرد موردنظر باید جراح باشد و در کار خود مهارت داشته باشد. اگر جراح نتواند درست‌کار را انجام دهد ممکن است مشکلاتی برای فرد ایجاد شود. این دستگاه‌ها مخصوص متخصصان جراحی است و متخصصان تغذیه نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. انواع غیرتهاجمی نیز شامل مدل‌های متفاوتی است. معروف‌ترین آن‌ها دستگاه‌های LPG است. این دستگاه‌ها روی قسمت‌های نرم بدن مانند شکم، ران و باسن تأثیر دارند. این دستگاه‌ها با مکش کمک می‌کنند که متابولیسم سلول‌های چربی افزایش یابد. تجمع سلول‌های چربی شکسته شده و بدن فرم بهتری به خود می‌گیرد. جریان خون در آن ناحیه نیز افزایش یافته و موجب از بین رفتن چربی‌های زائد آن ناحیه می‌شود. با این دستگاه‌ها مشکلات ساختاری را نیز می‌توان حل کرد. نوع دیگر این دستگاه‌ها «اولترا سونیک» است. این دستگاه‌ها موجب از بین بردن چربی‌های تجمع یافته زیرپوست می‌شوند و موجب می‌شوند جریان خون در این ناحیه افزایش یابد. معمولا عوارض خاصی ندارد و ممکن است تنها موجب التهاب موضعی شود که قابل‌رفع است. دستگاه دیگر RF است که با ایجاد میدان مغناطیسی کار می‌کند. این دستگاه باید زیر نظر متخصص تغذیه یا جراح استفاده شود و نیاز است در استفاده از آن دقت زیادی شود.این دستگاه می‌تواند اثرات سوئی برای زنان باردار و شیرده داشته باشد.»
حاجی فرجی تصریح می‌کند: «عده‌ای در تبلیغات خود می‌گویند تضمین 100 درصد برای لاغری دارند درحالی‌که هیچ دستگاهی تضمین ندارد و نمی‌توان با اطمینان گفت که می‌تواند کار موردنظر را درست انجام دهد. در بیشتر تبلیغات نیز عنوان می‌شود بدون نیاز به رژیم غذایی و ورزش می‌توان تنها با این دستگاه‌ها لاغر شد درحالی‌که همه این‌ها تبلیغات است و ممکن نیست بتوان بدون رژیم غذایی این مشکلات را حل کرد. اگر هم چربی‌ها از بین بروند، بعد از مدت کوتاهی بازمی‌گردند. نکته دیگری که در تبلیغات زیاد به چشم می‌خورد غیرقابل بازگشت بودن چربی‌ها است. این موضوع نیز یک دروغ است و شما از هر دستگاهی که استفاده کنید، باز هم ممکن است این چربی‌ها بازگردند و نمی‌توان از دست آن‌ها به این سادگی، راحت شد.»
پیش‌تر مسئول اداره کارشناسی تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو نیز به رسانه‌ها گفته بود: «برخی از دستگاه‌های لاغری که در بازار وجود دارد، دارای مجوز از سازمان غذا و دارو است و با همین مجوز نیز وارد کشور شده‌اند، برخی دستگاه‌ها نیز برای مدتی مجاز اعلام شده و ورود آن‌ها به کشور مشکلی ندارد که می‌توانند سلول‌های چربی را کاهش دهند و این موضوع به اثبات رسیده است. اما در استفاده از همه این دستگاه‌ها باید توجه داشت که نقش مکمل را ایفا می‌کنند و نمی‌توانند به‌تنهایی موجب کاهش سایز شوند.ادعاهای زیادی برای این دستگاه‌ها وجود دارد. برخی مدعی هستند که در یک جلسه و بدون هیچ مشکلی می‌توانند سایز را کاهش دهند. مردم درصورتی‌که چنین تبلیغات غیرمعقولی را مشاهده کردند، به‌هیچ‌عنوان اطمینان نکنند و سمت چنین افرادی نروند چراکه چنین موضوعی اصلا امکان‌پذیر نیست.»
مسئول اداره کارشناسی تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو سال گذشته عنوان کرده بود: «تنها متخصصان در حوزه‌های خاصی حق استفاده از این دستگاه‌ها را دارند و هرکسی نمی‌تواند از آن‌ها استفاده کند. استفاده ازاینگونه وسایل در باشگاه‌های بدن‌سازی و آرایشگاه‌های زنانه غیرقانونی است و مردم باید این موضوع را مدنظر داشته باشند. از سوی دیگر راه‌هایی وجود دارد که مردم می‌توانند متوجه شوند وسیله‌ای که استفاده می‌شود، دارای مجوز است یا به‌صورت قاچاق وارد شده است. هنگام مراجعه به مرکزی که از این دستگاه‌ها استفاده می‌کنند می‌توان نام دستگاه و سریال آن را ثبت و از سازمان غذا و دارو استعلام کرد. اگر موارد استفاده غیرقانونی آن‌ها نیز دیده شد، افراد می‌توانند مورد را با سازمان غذا و دارو در میان بگذارند. پس از بررسی، این افراد به مقام قضائی معرفی می‌شوند. این وظیفه مردم است که تبلیغات و استفاده‌های نامتعارف این وسایل را به ما اطلاع‌رسانی کنند.»
دروغ‌هایی که نباید هرگز باور کرد
بدون تردید کاهش وزن یک‌روال تدریجی، منظم و مشخص دارد و بر اساس افزایش وزن، شرایط بیمار، بیماری‌های زمینه‌ای و بسیاری از عوامل دیگر میزان کاهش وزن تعریف می‌شود اما همواره افراد برای کاهش وزن به روش‌های غیراصولی متوسل می‌شوند. در این مسیر، نه‌تنها شایعات و اطلاعات غلط بیداد می‌کند، بلکه اطلاعات متناقض زیادی وجود دارد که افراد را گمراه می‌کند. نسترن فرخی، کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه تغذیه، مواردی را که نباید در پروسه کاهش وزن باور کرد، تشریح می‌کند.
او به «ما» می‌گوید: «برخی مدعی‌اند که می‌توان چربی یک ناحیه را هدف گرفت و تنها همان نقطه را لاغر کرد اما لاغر کردن قسمت‌هایی از بدن توسط رژیم‌های خاص غذایی یا روش‌های دیگر یک دروغ بزرگ است، در واقعیت میزان چربی سوزی به متابولیسم بدن و سطح کلی تناسب‌اندام بستگی دارد، به همین دلیل است که به‌جای لاغر کردن قسمت‌های خاصی از بدن، تمرکز باید روی کاهش چربی در کل بدن باشد. تمرینات ورزشی بهترین راه برای از دست دادن چربی و رشد عضلات برای قدرت، استقامت و تناسب‌اندام است. یکی دیگر از مواردی که به‌اشتباه مطرح شده، این است که برای لاغری باید چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها را از رژیم غذایی حذف کرد. درحالی‌که اسم چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها بد در رفته چون مصرف زیاد چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های ساده با افزایش وزن، کلسترول بالا، چاقی و حتی بیماری‌های قلبی ارتباط دارد. اما چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها نقش‌های دیگری هم دارند و بعضی از آن‌ها در کاهش وزن سالم نقش مهمی ایفا می‌کنند.ازجمله اسیدهای چرب اشباع نشده (MUFA) و اسیدهای چرب اشباع نشده (PUFA) مانند امگا ۳ و امگا ۶ و کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل و منابع فیبر غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات که مصرف آن‌ها برای سلامت ضروری است.»
این کارشناس در مورد این‌که برخی تصور می‌کنند، پیروی از یک رژیم خاص به لاغری منجر می‌شود، توضیح می‌دهد: «اکثر رژیم‌های غذایی قادر نیستند به لاغری پایدار و کاهش وزن دائمی افراد کمک کنند. این موضوع دو دلیل اصلی دارد: اول این‌که روند رژیم غذایی به‌ندرت مفید یا متعادل است و دوم این‌که بدن هر فردی متفاوت است و به اینگونه رژیم‌ها واکنش متفاوتی نشان می‌دهد. بنابراین به‌جای پیروی از یک رژیم غذایی جدید و مرسوم، باید با متخصص تغذیه مشورت کرد و رژیم غذایی‌ای مناسب با بدن خود تهیه نمود. از طرفی هرگز نباید به مواد غذایی که روی آن‌ها عبارت رژیمی یا بدون چربی نوشته شده است، اعتماد کرد. به‌جای اعتماد کورکورانه به این برچسب‌ها باید فهرست مواد تشکیل‌دهنده و مغذی آن محصول را بخوانید. ممکن است در این فهرست چشمتان به مواد شیرین و فرآورده‌های مصنوعی‌ای بخورد که همگی در افزایش وزن تأثیر گذارند.»
پی‌نوشت:
1- استناد بر آمار وزارت بهداشت که در نورنیوز منتشر شده است
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
-
یک ملت و یک سرنوشت
-
رشد اقتصادی در گرو تسریع پروژههای عمرانی است
-
مولدسازی ضامن شتاب عمرانی کشور است
-
حافظ اتحاد ملی
-
جنگهای اخیر در راستای تجزیه منطقه صورت می‌گیرد
-
آمریکا در آزمون مذاکرات مردود شده است
-
داراییهای دولت پیشران پیشرفت
-
ظرفیتهای دریایی ایران در مسیر شکوفایی
-
بحران مدیریت در بحرانها
-
«صنعت لاغری» شما را فریب می‌دهد!
