آیا مالیات هوشمند می‌تواند فشار بر تولید را کاهش دهد؟

درآمد پایدار از مسیر هوشمندسازی مالیات

گروه اقتصادی
در شرایطی که اقتصاد کشور با چالش‌های متعددی همچون تورم، نوسانات ارزی و فشار بر تولیدکنندگان مواجه است، شفافیت در نظام مالیاتی به‌عنوان یکی از راهبردهای کلیدی برای تأمین درآمد پایدار دولت و کاهش فشار بر کسب‌وکارها مطرح می‌شود. واقعیت آن است که دریافت مالیات به شیوه سنتی و غیرشفاف نه‌تنها به منابع درآمدی دولت آسیب می‌زند، بلکه هزینه‌های غیرمستقیم و اضافی برای تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ایجاد می‌کند. این شیوه سنتی اغلب به تعویق و ناکارآمدی در وصول مالیات منجر می‌شود و درنهایت بار اقتصادی بر دوش تولیدکنندگان خرد و متوسط سنگینی می‌کند، درحالی‌که هدف از نظام مالیاتی باید تقویت تولید، حمایت از اشتغال و تأمین منابع پایدار برای توسعه کشور باشد. یکی از مسیرهای مؤثر برای رفع این چالش، هوشمندسازی فرآیند وصول مالیات و بهره‌گیری از سامانه‌های دیجیتال و شفاف است. چنین رویکردی نه تنها امکان رصد دقیق درآمد و فعالیت‌های اقتصادی را فراهم می‌کند، بلکه از ایجاد فرصت‌های فرار مالیاتی جلوگیری کرده و پایه‌های مالیاتی کشور را تقویت می‌سازد. با دسترسی سریع به اطلاعات و داده‌های اقتصادی، دولت می‌تواند برنامه‌ریزی دقیق‌تری در زمینه تخصیص منابع، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی و حمایت از بخش تولید انجام دهد، بدون اینکه فشار مضاعفی بر فعالان اقتصادی وارد شود. تجربه جهانی نشان داده است که هوشمندسازی مالیات می‌تواند به افزایش درآمد دولت، کاهش هزینه‌های اجرایی وصول مالیات و افزایش اعتماد فعالان اقتصادی منجر شود. کشورهایی که نظام مالیاتی خود را به سامانه‌های هوشمند مجهز کرده‌اند، علاوه بر افزایش شفافیت، توانسته‌اند زمینه مشارکت بیشتر دهک‌های پایین و کسب‌وکارهای کوچک را فراهم آورند و از این طریق به عدالت اقتصادی و رشد پایدار دست یابند. در کشورمان نیز با توجه به حجم گسترده کسب‌وکارهای خرد و متوسط و سهم قابل‌توجه آن‌ها در اشتغال و تولید، استفاده از چنین سامانه‌هایی می‌تواند نقش مهمی در تثبیت اقتصاد و کاهش فشارهای ناشی از سیاست‌های مالی سنتی ایفا کند. علاوه بر این، مالیات هوشمند امکان پیش‌بینی درآمدهای دولت را افزایش می‌دهد و به مسئولان اجازه می‌دهد تا تصمیمات اقتصادی و بودجه‌ای را بر اساس اطلاعات دقیق و واقعی اتخاذ کنند. این مهم سبب می‌شود که سیاست‌گذاری‌ها نه بر اساس برآوردهای غیرشفاف بلکه بر مبنای داده‌های دقیق و به‌روز صورت گیرد و هم‌زمان از ایجاد نابرابری‌های اقتصادی جلوگیری شود. برای تولیدکنندگان خرد و متوسط نیز شفافیت به معنای کاهش فشارهای اضافی مالیاتی است و انگیزه آن‌ها برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی بیشتر می‌شود. در کنار این مزایا، هوشمندسازی مالیات می‌تواند به کاهش هزینه‌های عملیاتی دولت نیز کمک کند. با دیجیتالی شدن فرآیندها، نیاز به نیروی انسانی برای رسیدگی‌های اداری کاهش می‌یابد و فرآیندها سریع‌تر، دقیق‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام می‌شود. این یعنی دولت قادر خواهد بود منابع بیشتری را به توسعه زیرساخت‌ها، حمایت از تولید و ارائه خدمات عمومی اختصاص دهد، بدون آنکه بار اضافی بر تولیدکنندگان وارد شود. در نهایت، می‌توان گفت که هوشمندسازی نظام مالیاتی و شفاف‌سازی درآمدهای کسب‌وکارهای خرد و متوسط، کلید تأمین درآمد پایدار دولت و کاهش فشارهای مالی بر تولید است. چنین سیاستی نه تنها منابع اقتصادی را به‌طور مؤثر مدیریت می‌کند، بلکه اعتماد عمومی و مشارکت فعالان اقتصادی را نیز افزایش می‌دهد و زمینه تحقق رشد پایدار، توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی را فراهم می‌آورد. این مسیر، نمونه‌ای روشن از مدیریت هوشمندانه اقتصاد و حمایت واقعی از تولید داخلی است که می‌تواند کشور را در مسیر اقتصادی قدرتمندتر و کم‌نوسان‌تر قرار دهد. 
نقش مالیات هوشمند در کاهش فشار بر تولید
فعالان اقتصادی خرد و متوسط، اغلب به دلیل محدودیت منابع مالی، بیشترین آسیب را از شیوه‌های سنتی دریافت مالیات می‌بینند. پرداخت مالیات به‌صورت قطره‌چکانی یا با فرآیندهای پیچیده، سرمایه در گردش کسب‌وکارها را کاهش می‌دهد و توان تولید را مختل می‌کند. به همین دلیل، به‌کارگیری فناوری‌های نوین برای ثبت تراکنش‌های مالی و صدور مالیات به‌صورت خودکار، می‌تواند این فشار را کاهش دهد و فعالیت اقتصادی را روان‌تر سازد. کارشناسان معتقدند که اگر مالیات کسب‌وکارهای خرد و متوسط از طریق سامانه‌های هوشمند و شفاف دریافت شود، می‌توان بخش قابل‌توجهی از درآمدهای پایدار دولت را تأمین کرد. براساس محاسبات اولیه، با دریافت مالیات به میزان متعارف و منصفانه از مشاغل خرد، درآمد دولت به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد، بدون آنکه فشار بی‌مورد بر تولید و سرمایه در گردش فعالان اقتصادی وارد شود. یکی از نکات مهم در این مسیر، شفاف‌سازی کامل داده‌ها و جلوگیری از دوباره‌کاری و خطای احتمالی است. در گذشته، فقدان یک سیستم یکپارچه باعث شده بود که پرداخت مالیات هم برای دولت  و هم برای تولیدکنندگان مشکل‌‌ساز باشد اما با استفاده از سامانه‌های هوشمند، اطلاعات اقتصادی به‌صورت لحظه‌ای ثبت و پردازش می‌شود و محاسبه مالیات دقیق، منصفانه و قابل‌اعتماد خواهد بود.
افزایش اعتماد فعالان اقتصادی
شفافیت و هوشمندسازی مالیاتی، علاوه بر افزایش درآمد دولت، می‌تواند اعتماد فعالان اقتصادی را نیز تقویت کند. وقتی صاحبان کسب‌وکار اطمینان داشته باشند که مالیات بر اساس درآمد واقعی محاسبه می‌شود و تضییع حقوق آن‌ها صورت نمی‌گیرد، انگیزه بیشتری برای مشارکت در نظام مالیاتی پیدا می‌کنند. این موضوع، چرخه اقتصادی کشور را بهبود می‌بخشد و موجب رشد تولید، کاهش فرار مالیاتی و افزایش رقابت‌پذیری می‌شود. در این زمینه، تجارب جهانی نشان می‌دهد کشورهایی که سامانه‌های هوشمند مالیاتی را پیاده‌سازی کرده‌اند، موفق شده‌اند با کمترین فشار بر تولید، درآمد ثابت و پایدار دولت را تأمین کنند. این تجارب می‌تواند الگویی برای کشورمان نیز باشد تا با استفاده از فناوری‌های نوین و کاهش مداخله‌های غیرضروری، به توسعه اقتصادی پایدار دست یابد.
ضرورت حمایت از کسب‌وکارهای خرد و متوسط
کسب‌وکارهای خرد و متوسط ستون فقرات تولید داخلی هستند و ایجاد شفافیت در نظام مالیاتی، به‌نوعی حمایت از این بخش‌ها نیز محسوب می‌شود. مادامی‌که فرآیند پرداخت مالیات ساده و منصفانه باشد، سرمایه در گردش این واحدها حفظ شده و توان تولید افزایش می‌یابد. این موضوع به‌ویژه برای دهک‌های پایین و افرادی که تازه‌وارد بازار کار شده‌اند، اهمیت حیاتی دارد، چراکه کوچک‌ترین فشار مالی می‌تواند مسیر توسعه آن‌ها را مسدود کند. نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی نیز بارها بر ضرورت بازطراحی نظام مالیاتی کشور تأکید کرده‌اند. یکی از محورهای اصلی این بازطراحی، استفاده از فناوری‌های نوین برای شفافیت، هوشمندسازی و تسهیل پرداخت مالیات است. این امر نه تنها موجب افزایش درآمد دولت می‌شود، بلکه فشار بر فعالان اقتصادی را کاهش داده و محیط کسب‌وکار را بهینه‌تر می‌کند.
راهکارهای عملیاتی برای تحقق اهداف مالیاتی هوشمند چیست؟ 
ایجاد سامانه یکپارچه مالیاتی: ثبت تمامی تراکنش‌های اقتصادی به‌صورت آنلاین و محاسبه خودکار مالیات بر اساس درآمد واقعی کسب‌وکارها گامی ضروری است. 
شفاف‌سازی فرآیند مالیات: به‌منظور این روند اطلاع‌رسانی کامل به فعالان اقتصادی درباره میزان و نحوه محاسبه مالیات نیاز است تا هیچ ابهامی باقی نماند.
تسهیل پرداخت مالیات: امکان پرداخت آنلاین و مرحله‌ای مالیات به‌گونه‌ای که فشار بر سرمایه در گردش کسب‌وکار وارد نشود، باید در دستورکار قرار گیرد تا تسهیل پرداخت عملیاتی شود. 
پشتیبانی و آموزش فعالان اقتصادی: ارائه راهنمایی و مشاوره به کسب‌وکارهای خرد و متوسط برای آشنایی با فرآیند هوشمند مالیاتی از دیگر ضرورت‌های تحقق این روند است. 
سخن پایانی
در شرایطی که فشارهای مالی و کسری بودجه یکی از دغدغه‌های اصلی دولت محسوب می‌شود، بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند و شفاف برای دریافت مالیات کسب‌وکارهای خرد و متوسط می‌تواند راهکاری کلیدی باشد. 
این اقدام، هم درآمد ثابت دولت را تأمین می‌کند و هم فشار غیرضروری بر تولیدکنندگان را کاهش می‌دهد. شفافیت مالیاتی موجب اعتماد بیشتر فعالان اقتصادی، افزایش تولید و بهره‌وری، کاهش فرار مالیاتی و تحقق عدالت اقتصادی می‌شود. در کنار آن، بانک‌ها و مؤسسات مالی نیز می‌توانند نقش پشتیبانی خود را در تسهیل پرداخت مالیات ایفا کنند تا چرخه اقتصادی کشور روان‌تر و مؤثرتر عمل کند. تجربه جهانی نشان داده که کشورهایی که مالیات هوشمند و شفاف دارند، هم از درآمد پایدار برخوردار هستند و هم محیط کسب‌وکار مناسبی برای فعالان خرد و متوسط ایجاد کرده‌اند. بنابراین با بازطراحی نظام مالیاتی و ایجاد سامانه‌های هوشمند، می‌توانیم گام‌های مؤثری در مسیر توسعه اقتصادی پایدار، تقویت تولید ملی و کاهش فشار بر دهک‌های پایین برداریم. در نهایت، شفاف‌سازی مالیاتی، توسعه فناوری‌های نوین و حمایت از کسب‌وکارهای خرد و متوسط، سه رکن اساسی برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی، رشد تولید و ایجاد اشتغال پایدار در کشور هستند که باید به جد دردستورکار قرار گیرند؛ اقداماتی که هم منافع دولت و هم فعالان اقتصادی را تضمین می‌کند و مسیر توسعه پایدار را هموار می‌سازد.
 درآمد پایدار از مسیر هوشمندسازی مالیات