رفع فیلتر گوگل‌پلی و واتس‌اپ اقدامی هرچند دیرهنگام اما بجا در راستای مقابله با قوانین غیرموجه است
شکست فیلترینگ
گروه فرهنگی
در میان سکوهایی که در سال ۱۴۰۱ فیلتر شدند، برخی کمتر از بقیه استحقاق مسدودیت داشتند. مهم‌ترین این سکوها گوگل‌پلی بود. یک اپ‌استور که هرچند واضحا با برخی سیاست‌های سایبری داخل همراه نیست، اما دلیلی نداشت به بهانه‌های امنیتی فیلتر شود و دو سال در مسدودیت بماند. برای دانلود بسیاری از نرم‌افزارها، استفاده از گوگل‌پلی کم‌دردسرترین راه است. همچنین واتس‌اپ از ابتدا تا امروز بر حفظ هویت خود به عنوان یک پیام‌رسان تأکید کرده و به معنای آنچه در اینستاگرام یا فیسبوک یا ایکس می‌بینیم شبکه اجتماعی نبوده است. فیلترینگ و مسدودیت این دو سکو، در حقیقت چیزی جز غنیمت شمردن شرایط امنیتی برای تحقق اینترنت ملی نبود. پدیده‌ای که خوب یا بد، باید از طریق یک چرخه استاندارد سیاست‌گذاری پیگیری شود، نه با «کی بود کی بود من نبودم»!
شورای عالی فضای مجازی به‌درستی تشخیص داد که برای آغاز رفع فیلترهای ۱۴۰۱ باید از دو سکوی بیشتر کاربردی و کمتر محتوایی شروع کرد. مسدودیت سکوهای کاربردی کمتر از مسدودیت سکوهای محتوایی موجه است و در مردم احساسی به جز اختناق فضای مجازی کشور ایجاد نمی‌کند. واتس‌اپ به عنوان سکویی با محوریت تبادل پیام، سکوی بی‌جایگزینی نیست و مردم می‌توانند به‌راحتی بین آن و دیگر سکوهای پیام‌رسانی دست به انتخاب بزنند. این نیز دلیل دیگری بر ضروری نبودن مسدودیت این سکو بود. گذشته از این موارد، مسدودیت سکوهای پرکاربرد که در زندگی مردم به انحای گوناگون ریشه دوانده‌اند، تنها ترافیک فیلترشکن‌ها را افزایش می‌دهد و مبارزه با فیلترشکن، چه ابزارهای رایگان و چه ابزارهای فروشی، ممکن نیست. راه درست حکمرانی ملی فضای مجازی از ایجاد محتوای بومی، رشد و توسعه زیرساخت‌های بومی، استفاده بجا و غیرافراطی از ابزار فیلترینگ و ایجاد بستر مناسب برای رایزنی با شرکت‌های بزرگ فناوری می‌گذرد.
عصر سه‌شنبه فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت از تصویب برداشتن فیلتر واتس اپ و گوگل پلی خبر داد و در ایکس نوشت: «فیلتر واتس اپ و گوگل‌پلی به تأیید اعضای شورای عالی فضای مجازی رسید». این تصمیم در یک صد و چهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی گرفته شد. در این جلسه موضوع بازنگری در سیاست‌های مسدودسازی، مجدد طرح شد و پس از ارائه نظرات دستگاه‌ها، که پیشتر مورد بررسی قرار گرفته بود، در این تصمیم مذکور اتخاذ شد. همچنین اعضا بر حمایت از سکوهای داخلی تاکید کردند.
اما خبرهای خوب روی دیگری هم دارد. اگر رفع فیلتر این دو سکو با چند ماه پیگیری قابل تحقق بود، چرا دو سال تمام با وجود وعده‌ها از این اقدام اجتناب شد؟ سرمایه اجتماعی این‌قدرها هم ارزان به دست نمی‌آید که بخواهیم به‌راحتی آن را به حراج بگذاریم.
پیش از این هم ستار هاشمی وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت وگو با خبرنگار مهر در رابطه با آخرین وضعیت فیلترینگ، اظهار کرده بود: در رابطه با فیلترینگ، جلسات بسیاری در مرکز ملی با حضور اعضای حقیقی نمایندگان اعضای حقوقی برگزار شده است تا حدود قابل قبولی بر روی شرایط موجود همگرایی افتاده است.
وی افزود: هم اکنون بحث بر روی فیلترینگ در این مرکز این است که وضعیت برون رفت از شرایط موجود به چه ترتیبی باشد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یادآور شد: باید بحث‌های مربوط به فیلترینگ جمع‌بندی شود و بعد به صورت شفاف نتایج را به مردم اعلام می‌کنیم، موضع دولت و وزارت ارتباطات مشخص است و رفع فیلترینگ را دنبال می‌کنند. هاشمی تاکید کرد: حتماً رفع فیلترینگ در اولویت دولت است و به صورت ویژه در حال پیگیری است.
مقصد بعد؟
بهترین گزینه برای سکوی بعدی که مورد رفع فیلتر قرار می‌گیرد، پلتفرم محبوب و جهانگیر یوتیوب است. یوتیوب به عنوان پرکاربرترین سکوی ویدئویی جهان، یک دانشگاه به تمام معناست و نکته مثبت داستان آنکه یوتیوب، یک همتای داخلی موفق هم دارد که توانسته طی سال‌ها، به دایره مخاطبان وفاداری دست یابد. سکوی نام‌آشنای «آپارات» اکنون به جایی رسیده که محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل هلدینگ صباایده، از رفع فیلتر رقیب بین‌المللی پلتفرم زیرمجموعه خود استقبال کرده است.
در میان سکوهایی که در سال ۱۴۰۱ فیلتر شدند، برخی کمتر از بقیه استحقاق مسدودیت داشتند. مهم‌ترین این سکوها گوگل‌پلی بود. یک اپ‌استور که هرچند واضحا با برخی سیاست‌های سایبری داخل همراه نیست، اما دلیلی نداشت به بهانه‌های امنیتی فیلتر شود و دو سال در مسدودیت بماند. برای دانلود بسیاری از نرم‌افزارها، استفاده از گوگل‌پلی کم‌دردسرترین راه است. همچنین واتس‌اپ از ابتدا تا امروز بر حفظ هویت خود به عنوان یک پیام‌رسان تأکید کرده و به معنای آنچه در اینستاگرام یا فیسبوک یا ایکس می‌بینیم شبکه اجتماعی نبوده است. فیلترینگ و مسدودیت این دو سکو، در حقیقت چیزی جز غنیمت شمردن شرایط امنیتی برای تحقق اینترنت ملی نبود. پدیده‌ای که خوب یا بد، باید از طریق یک چرخه استاندارد سیاست‌گذاری پیگیری شود، نه با «کی بود کی بود من نبودم»!
شورای عالی فضای مجازی به‌درستی تشخیص داد که برای آغاز رفع فیلترهای ۱۴۰۱ باید از دو سکوی بیشتر کاربردی و کمتر محتوایی شروع کرد. مسدودیت سکوهای کاربردی کمتر از مسدودیت سکوهای محتوایی موجه است و در مردم احساسی به جز اختناق فضای مجازی کشور ایجاد نمی‌کند. واتس‌اپ به عنوان سکویی با محوریت تبادل پیام، سکوی بی‌جایگزینی نیست و مردم می‌توانند به‌راحتی بین آن و دیگر سکوهای پیام‌رسانی دست به انتخاب بزنند. این نیز دلیل دیگری بر ضروری نبودن مسدودیت این سکو بود. گذشته از این موارد، مسدودیت سکوهای پرکاربرد که در زندگی مردم به انحای گوناگون ریشه دوانده‌اند، تنها ترافیک فیلترشکن‌ها را افزایش می‌دهد و مبارزه با فیلترشکن، چه ابزارهای رایگان و چه ابزارهای فروشی، ممکن نیست. راه درست حکمرانی ملی فضای مجازی از ایجاد محتوای بومی، رشد و توسعه زیرساخت‌های بومی، استفاده بجا و غیرافراطی از ابزار فیلترینگ و ایجاد بستر مناسب برای رایزنی با شرکت‌های بزرگ فناوری می‌گذرد.
عصر سه‌شنبه فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت از تصویب برداشتن فیلتر واتس اپ و گوگل پلی خبر داد و در ایکس نوشت: «فیلتر واتس اپ و گوگل‌پلی به تأیید اعضای شورای عالی فضای مجازی رسید». این تصمیم در یک صد و چهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی گرفته شد. در این جلسه موضوع بازنگری در سیاست‌های مسدودسازی، مجدد طرح شد و پس از ارائه نظرات دستگاه‌ها، که پیشتر مورد بررسی قرار گرفته بود، در این تصمیم مذکور اتخاذ شد. همچنین اعضا بر حمایت از سکوهای داخلی تاکید کردند.
اما خبرهای خوب روی دیگری هم دارد. اگر رفع فیلتر این دو سکو با چند ماه پیگیری قابل تحقق بود، چرا دو سال تمام با وجود وعده‌ها از این اقدام اجتناب شد؟ سرمایه اجتماعی این‌قدرها هم ارزان به دست نمی‌آید که بخواهیم به‌راحتی آن را به حراج بگذاریم.
پیش از این هم ستار هاشمی وزیرارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت وگو با خبرنگار مهر در رابطه با آخرین وضعیت فیلترینگ، اظهار کرده بود: در رابطه با فیلترینگ، جلسات بسیاری در مرکز ملی با حضور اعضای حقیقی نمایندگان اعضای حقوقی برگزار شده است تا حدود قابل قبولی بر روی شرایط موجود همگرایی افتاده است.
وی افزود: هم اکنون بحث بر روی فیلترینگ در این مرکز این است که وضعیت برون رفت از شرایط موجود به چه ترتیبی باشد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یادآور شد: باید بحث‌های مربوط به فیلترینگ جمع‌بندی شود و بعد به صورت شفاف نتایج را به مردم اعلام می‌کنیم، موضع دولت و وزارت ارتباطات مشخص است و رفع فیلترینگ را دنبال می‌کنند. هاشمی تاکید کرد: حتماً رفع فیلترینگ در اولویت دولت است و به صورت ویژه در حال پیگیری است.
مقصد بعد؟
بهترین گزینه برای سکوی بعدی که مورد رفع فیلتر قرار می‌گیرد، پلتفرم محبوب و جهانگیر یوتیوب است. یوتیوب به عنوان پرکاربرترین سکوی ویدئویی جهان، یک دانشگاه به تمام معناست و نکته مثبت داستان آنکه یوتیوب، یک همتای داخلی موفق هم دارد که توانسته طی سال‌ها، به دایره مخاطبان وفاداری دست یابد. سکوی نام‌آشنای «آپارات» اکنون به جایی رسیده که محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل هلدینگ صباایده، از رفع فیلتر رقیب بین‌المللی پلتفرم زیرمجموعه خود استقبال کرده است.
