تأملی در ضایعه درگذشت آیت‌الله سید محمدعلی شیرازی
هوشمندی در سیاست از ویژگی‌های ممتاز مرحوم آیت‌اللّه سیدمحمدعلی شیرازی بود. او در غالب رویداد‌های جهان اسلام بی‌تفاوت نبود و اعلام موضع می‌کرد، شاید کمتر کسی را بتوان یافت که به اندازه او بیانیه صادر کرده باشد و در عموم این بیانیه‌ها یک روشن‌بینی خاصی داشت.
مرتضی نجفی قدسی در یادداشتی به برخی ویژگی‌های آیت‌الله سیدمحمدعلی شیرازی پرداخته است؛ متن این یادداشت را با هم می‌خوانیم:
درگذشت آیت‌الله سیدمحمدعلی شیرازی فرزند مرجع کبیر و مجاهد مرحوم آیت‌الله العظمی سیدعبداللّه شیرازی در مشهد که در روز پنجشنبه ۲۹ آذر ماه رخ داد، ضایعه‌ای بر روحانیت و حوزه‌های علمیه، جامعه دینی و مذهبی و ارادتمندان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مخصوصاً مردم متدین مشهد و خطه خراسان محسوب می‌شود.
ایجاد حوزه‌های علمیه در مشهد و نجف اشرف و انجام خدمات اجتماعی از قبیل احداث درمانگاه و مدرسه و بیمارستان و مجتمع‌های خیریه بخشی از فعالیت‌های ایشان است که کم و بیش به آنها اشاره می‌شود ولیکن به هوشمندی سیاسی ایشان کمتر پرداخته شده است که بنده در این یادداشت مختصرا مواردی را تقدیم می‌نمایم.
همگان در حوزه‌های علمیه مرجع والا مقام مرحوم آیت‌اللّه العظمی سیدعبداللّه شیرازی از مراجع تقلید بزرگ شیعه که حدود چهل سال پیش به رحمت خدا رفتند را به عنوان یک مرجع مجاهد می‌شناسند که از دیرباز در مبارزه با رژیم ستمشاهی ایران و حزب بعث عراق پیشگام بودند و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی نیز در خیزش انقلابی مردم خراسان و حوزه‌های علمیه جهان تشیع و در همگامی با حضرت امام خمینی(ره) از ابتدای نهضت انقلاب اسلامی همیشه همراه و مؤید و پشتیبان بودند. شرح مجاهدات مرحوم آیت‌اللّه العظمی سید عبداللّه شیرازی به طور مبسوط در کتاب‌ها و رسانه‌ها و در جراید و مقالات آمده است و به مناسبت چهلمین سال ارتحال این مرجع بزرگ نیز به همت مرحوم آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی، چهار همایش سنگین و وزین در سال گذشته در حوزه‌های قم و مشهد و تهران در حرم حضرت عبدالعظیم و حرم شاهچراغ شیراز برگزار شد و علیرغم گذشت بیش از چهل سال از ارتحال این عالم مجاهد، مجالس بزرگی با حضور علما و قاطبه روحانیون بلاد تشکیل شد و بسیاری از بزرگان به تبیین مجاهدت‌های این مرجع بزرگ پرداختند و ویژه‌نامه‌هایی هم به همین مناسبت منتشر گردید.
برخی ویژگی‌های مرحوم آیت‌اللّه سیدمحمدعلی شیرازی
مرحوم آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی از دوران نجف تا مشهد همواره در کنار پدر درس علم و سیاست و مبارزه و مجاهده و خدمت‌رسانی به مردم را از پدر بزرگوارشان آموختند و در حقیقت با بنیان‌های فکری ایشان پرورش یافتند لذا بعد از ارتحال والد معظمشان، چراغ بیت ایشان را همیشه پرفروغ و روشن نگه داشتند.
بسیاری از روحانیون و شیعیانی که از دیگر شهر‌ها و کشور‌ها به قصد زیارت حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) مخصوصاً از کشور‌های عربی به مشهد مشرف می‌شدند، به دیدار حضرت آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی هم می‌آمدند و ایشان با رویی گشاده و جذاب پذیراگر آنان بود و از اوضاع آنها در کشورشان سؤالاتی می‌کرد و گاهی ارائه طریق‌هایی داشت و از همه مهمتر رشته محبت و مودّتی را بین آنان ایجاد می‌کرد که ثمرات بسیاری داشت.
خوش برخوردی و اخلاق حسنه و جذاب او کم‌نظیر بود و مردم از معاشرت و سلام و احوال با او لذت می‌بردند، او به تک تک افرادی که می‌دید طوری توجه می‌کرد که گویا سالهاست همدیگر را می‌شناسند و رفاقت دارند و آحاد مردم هم اعم از بازاریان، کارمندان، جوانان و دانشجویان، طلاب و روحانیون با او پیوندی عاطفی برقرار می‌کردند و این یکی از رموز موفقیت یک عالم دینی و روحانی است که همگان را با اخلاقش جذب کند.
بنده هر گاه که مشهد مشرف می‌شدم حتی در سفر‌های کوتاه یک یا دو روزه مقید بودم پس از زیارت حرم رضوی به دیدار ایشان هم نائل شوم و از نورانیت و فیض مجالست ایشان بهره‌مند شوم و بسیاری از روحانیون بلاد هم همین رویه را داشتند و لذا بیت ایشان هر صبح و شام به روی زائران و علاقمندان باز بود و این روش مؤانست را از پدر بزرگوارشان آموختند و بحمدللّه فرزند برومندشان جناب حجت الاسلام والمسلمین سید عبداللّه شیرازی هم در این سال‌ها در کنار پدرشان یار و همراه ایشان بودند و هم اکنون نیز بیت معظم و مکرمشان را به خوبی و با همان سیاق اداره می‌کنند.
روشن‌بینی در سیاست
اما هوشمندی در سیاست از ویژگی‌های ممتاز مرحوم آیت‌اللّه العظمی سیدمحمدعلی شیرازی بود. او در غالب رویداد‌های جهان اسلام بی تفاوت نبود و اعلام موضع می‌کرد، شاید کمتر کسی را بتوان یافت که به اندازه او بیانیه صادر کرده باشد و در عموم این بیانیه‌ها یک روشن بینی خاصی داشت. مثلاً در ماجرای شهادت شیخ حسن شحاطه رهبر شیعیان مصر بسیار خروشید و مجالس بزرگی در پاسداشت او برگزار کرد و تصویر او را در کنار تمثال پدر بزرگوارش در محل جلوس خود برای همیشه باقی گذاشت و بار‌ها از شهادت مظلومانه او که به دست سلفی‌های اخوانی به شهادت رسید یاد می‌کرد.
او ماهیت سلفی‌ها و اخوانی‌ها را به خوبی می‌شناخت و زمانی که بسیاری از ما تصور می‌کردیم در کشور‌های عربی و شمال آفریقا بیداری اسلامی رخ داده است، این معنا را قبول نداشت و معتقد بود اگر آنها به قدرتی برسند، شیعه کشی راه می‌اندازند، کما اینکه در مصر، لیبی، تونس، سوریه و دیگر جا‌ها دیدیم که چطور تروریست‌پرور شدند و به جان مردم مسلمان افتادند و هیچکدام از این گروه‌های متعصب سلفی حتی یک تیر به سمت اسرائیل شلیک نکردند و اصلاً جنایات اسرائیل را در سرزمین‌های اسلامی نمی‌بینند و معتقد به مبارزه با اسرائیل نیستند و شاهد ماجرا هم همین وضعیت امروز سوریه است که علیرغم اشغال بخش وسیعی از سوریه توسط اسرائیل، این گروه‌های مسلح جهادی و سلفی که حاکم بر سوریه شده‌اند، حتی کلمه‌ای حرف و سخن بر علیه اسرائیل نمی‌گویند و هیچ اعتراض به اسرائیل ندارند گویا حق اسرائیل است که هر جا را خواست اشغال کند! امّا با جمهوری اسلامی که به حمایت از ملت فلسطین و مردم مظلوم غزه و لبنان برخاسته است، دشمن می‌کنند! و به مقامات آمریکا قول می‌دهند که از این پس جمهوری اسلامی ایران هیچگاه در سوریه جایگاه و پایگاهی نخواهد داشت.
حمایت از شیعیان در افغانستان، پاکستان، عربستان، مصر، سوریه و یا هر کشوری که زندگی می‌کردند، وجهه همت آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی بود و همواره پناهگاهی برای شیعیان محسوب می‌شد و اگر کاری هم برای آنها نمی‌توانست انجام دهد با موضعگیری‌ها و بیانیه‌هایش به دفاع از آنان بر می‌خاست.
حضور آیت‌اللّه سیدمحمدعلی شیرازی در مشهد حقیقتا استوانه‌ای بود که محل رجوع بود و تکیه گاه کثیری از شیعیان بود، گرچه از ظرفیت بالای او آنچنان که باید استفاده نشد و گاهی جفا‌هایی هم شد، امّا همواره به وظیفه خود عمل می‌کرد و از پای نمی‌نشست و پیوسته تلاش می‌کرد به قدر توانش در امور مختلف اجتماعی و خدماتی به جامعه اسلامی تشریک مساعی داشته باشد. این عالم برجسته در شب اربعین سال جاری دچار سکته شدیدی شد که در بیمارستان مدت‌ها بستری شد و گاهی وضعیت سلامتی ایشان شدت و ضعف داشت تا اینکه بدرود حیات گفت و ظاهراً قرار است جسد مطهرشان پس از تشییع در مشهد به نجف اشرف منتقل و در آنجا به خاک سپرده شوند.
از خدای متعال مسئلت داریم روح بلند ایشان را با اجداد طاهرینشان محشور فرماید، رضوان اللّه علیه.
مرتضی نجفی قدسی
مرتضی نجفی قدسی در یادداشتی به برخی ویژگی‌های آیت‌الله سیدمحمدعلی شیرازی پرداخته است؛ متن این یادداشت را با هم می‌خوانیم:
درگذشت آیت‌الله سیدمحمدعلی شیرازی فرزند مرجع کبیر و مجاهد مرحوم آیت‌الله العظمی سیدعبداللّه شیرازی در مشهد که در روز پنجشنبه ۲۹ آذر ماه رخ داد، ضایعه‌ای بر روحانیت و حوزه‌های علمیه، جامعه دینی و مذهبی و ارادتمندان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مخصوصاً مردم متدین مشهد و خطه خراسان محسوب می‌شود.
ایجاد حوزه‌های علمیه در مشهد و نجف اشرف و انجام خدمات اجتماعی از قبیل احداث درمانگاه و مدرسه و بیمارستان و مجتمع‌های خیریه بخشی از فعالیت‌های ایشان است که کم و بیش به آنها اشاره می‌شود ولیکن به هوشمندی سیاسی ایشان کمتر پرداخته شده است که بنده در این یادداشت مختصرا مواردی را تقدیم می‌نمایم.
همگان در حوزه‌های علمیه مرجع والا مقام مرحوم آیت‌اللّه العظمی سیدعبداللّه شیرازی از مراجع تقلید بزرگ شیعه که حدود چهل سال پیش به رحمت خدا رفتند را به عنوان یک مرجع مجاهد می‌شناسند که از دیرباز در مبارزه با رژیم ستمشاهی ایران و حزب بعث عراق پیشگام بودند و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی نیز در خیزش انقلابی مردم خراسان و حوزه‌های علمیه جهان تشیع و در همگامی با حضرت امام خمینی(ره) از ابتدای نهضت انقلاب اسلامی همیشه همراه و مؤید و پشتیبان بودند. شرح مجاهدات مرحوم آیت‌اللّه العظمی سید عبداللّه شیرازی به طور مبسوط در کتاب‌ها و رسانه‌ها و در جراید و مقالات آمده است و به مناسبت چهلمین سال ارتحال این مرجع بزرگ نیز به همت مرحوم آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی، چهار همایش سنگین و وزین در سال گذشته در حوزه‌های قم و مشهد و تهران در حرم حضرت عبدالعظیم و حرم شاهچراغ شیراز برگزار شد و علیرغم گذشت بیش از چهل سال از ارتحال این عالم مجاهد، مجالس بزرگی با حضور علما و قاطبه روحانیون بلاد تشکیل شد و بسیاری از بزرگان به تبیین مجاهدت‌های این مرجع بزرگ پرداختند و ویژه‌نامه‌هایی هم به همین مناسبت منتشر گردید.
برخی ویژگی‌های مرحوم آیت‌اللّه سیدمحمدعلی شیرازی
مرحوم آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی از دوران نجف تا مشهد همواره در کنار پدر درس علم و سیاست و مبارزه و مجاهده و خدمت‌رسانی به مردم را از پدر بزرگوارشان آموختند و در حقیقت با بنیان‌های فکری ایشان پرورش یافتند لذا بعد از ارتحال والد معظمشان، چراغ بیت ایشان را همیشه پرفروغ و روشن نگه داشتند.
بسیاری از روحانیون و شیعیانی که از دیگر شهر‌ها و کشور‌ها به قصد زیارت حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) مخصوصاً از کشور‌های عربی به مشهد مشرف می‌شدند، به دیدار حضرت آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی هم می‌آمدند و ایشان با رویی گشاده و جذاب پذیراگر آنان بود و از اوضاع آنها در کشورشان سؤالاتی می‌کرد و گاهی ارائه طریق‌هایی داشت و از همه مهمتر رشته محبت و مودّتی را بین آنان ایجاد می‌کرد که ثمرات بسیاری داشت.
خوش برخوردی و اخلاق حسنه و جذاب او کم‌نظیر بود و مردم از معاشرت و سلام و احوال با او لذت می‌بردند، او به تک تک افرادی که می‌دید طوری توجه می‌کرد که گویا سالهاست همدیگر را می‌شناسند و رفاقت دارند و آحاد مردم هم اعم از بازاریان، کارمندان، جوانان و دانشجویان، طلاب و روحانیون با او پیوندی عاطفی برقرار می‌کردند و این یکی از رموز موفقیت یک عالم دینی و روحانی است که همگان را با اخلاقش جذب کند.
بنده هر گاه که مشهد مشرف می‌شدم حتی در سفر‌های کوتاه یک یا دو روزه مقید بودم پس از زیارت حرم رضوی به دیدار ایشان هم نائل شوم و از نورانیت و فیض مجالست ایشان بهره‌مند شوم و بسیاری از روحانیون بلاد هم همین رویه را داشتند و لذا بیت ایشان هر صبح و شام به روی زائران و علاقمندان باز بود و این روش مؤانست را از پدر بزرگوارشان آموختند و بحمدللّه فرزند برومندشان جناب حجت الاسلام والمسلمین سید عبداللّه شیرازی هم در این سال‌ها در کنار پدرشان یار و همراه ایشان بودند و هم اکنون نیز بیت معظم و مکرمشان را به خوبی و با همان سیاق اداره می‌کنند.
روشن‌بینی در سیاست
اما هوشمندی در سیاست از ویژگی‌های ممتاز مرحوم آیت‌اللّه العظمی سیدمحمدعلی شیرازی بود. او در غالب رویداد‌های جهان اسلام بی تفاوت نبود و اعلام موضع می‌کرد، شاید کمتر کسی را بتوان یافت که به اندازه او بیانیه صادر کرده باشد و در عموم این بیانیه‌ها یک روشن بینی خاصی داشت. مثلاً در ماجرای شهادت شیخ حسن شحاطه رهبر شیعیان مصر بسیار خروشید و مجالس بزرگی در پاسداشت او برگزار کرد و تصویر او را در کنار تمثال پدر بزرگوارش در محل جلوس خود برای همیشه باقی گذاشت و بار‌ها از شهادت مظلومانه او که به دست سلفی‌های اخوانی به شهادت رسید یاد می‌کرد.
او ماهیت سلفی‌ها و اخوانی‌ها را به خوبی می‌شناخت و زمانی که بسیاری از ما تصور می‌کردیم در کشور‌های عربی و شمال آفریقا بیداری اسلامی رخ داده است، این معنا را قبول نداشت و معتقد بود اگر آنها به قدرتی برسند، شیعه کشی راه می‌اندازند، کما اینکه در مصر، لیبی، تونس، سوریه و دیگر جا‌ها دیدیم که چطور تروریست‌پرور شدند و به جان مردم مسلمان افتادند و هیچکدام از این گروه‌های متعصب سلفی حتی یک تیر به سمت اسرائیل شلیک نکردند و اصلاً جنایات اسرائیل را در سرزمین‌های اسلامی نمی‌بینند و معتقد به مبارزه با اسرائیل نیستند و شاهد ماجرا هم همین وضعیت امروز سوریه است که علیرغم اشغال بخش وسیعی از سوریه توسط اسرائیل، این گروه‌های مسلح جهادی و سلفی که حاکم بر سوریه شده‌اند، حتی کلمه‌ای حرف و سخن بر علیه اسرائیل نمی‌گویند و هیچ اعتراض به اسرائیل ندارند گویا حق اسرائیل است که هر جا را خواست اشغال کند! امّا با جمهوری اسلامی که به حمایت از ملت فلسطین و مردم مظلوم غزه و لبنان برخاسته است، دشمن می‌کنند! و به مقامات آمریکا قول می‌دهند که از این پس جمهوری اسلامی ایران هیچگاه در سوریه جایگاه و پایگاهی نخواهد داشت.
حمایت از شیعیان در افغانستان، پاکستان، عربستان، مصر، سوریه و یا هر کشوری که زندگی می‌کردند، وجهه همت آیت‌اللّه سید محمد علی شیرازی بود و همواره پناهگاهی برای شیعیان محسوب می‌شد و اگر کاری هم برای آنها نمی‌توانست انجام دهد با موضعگیری‌ها و بیانیه‌هایش به دفاع از آنان بر می‌خاست.
حضور آیت‌اللّه سیدمحمدعلی شیرازی در مشهد حقیقتا استوانه‌ای بود که محل رجوع بود و تکیه گاه کثیری از شیعیان بود، گرچه از ظرفیت بالای او آنچنان که باید استفاده نشد و گاهی جفا‌هایی هم شد، امّا همواره به وظیفه خود عمل می‌کرد و از پای نمی‌نشست و پیوسته تلاش می‌کرد به قدر توانش در امور مختلف اجتماعی و خدماتی به جامعه اسلامی تشریک مساعی داشته باشد. این عالم برجسته در شب اربعین سال جاری دچار سکته شدیدی شد که در بیمارستان مدت‌ها بستری شد و گاهی وضعیت سلامتی ایشان شدت و ضعف داشت تا اینکه بدرود حیات گفت و ظاهراً قرار است جسد مطهرشان پس از تشییع در مشهد به نجف اشرف منتقل و در آنجا به خاک سپرده شوند.
از خدای متعال مسئلت داریم روح بلند ایشان را با اجداد طاهرینشان محشور فرماید، رضوان اللّه علیه.
مرتضی نجفی قدسی
