درباره هشدار فرابنفش چه می‌دانیم؟
رسانه‌ها با انتشار خبرهایی درباره «هشدار فرابنفش»، از قول کارشناسان به مردم توصیه کرده‌اند از حضور در فضای باز خودداری کرده و در خانه یا محل کار بمانند.
شاخص فرابنفش عددی بین صفر تا مثبت یازده دارد. صفر تا دو، تابش فرابنفش «کم»، سه تا پنج، «متوسط»، 6 تا هفت «بالا»، هشت تا 10، «خیلی بالا» و یازده و بالاتر از آن، «شدید» است. هرچه عدد شاخص بزرگ‌تر باشد یعنی قدرت تابش فرابنفش در ساعت و مکان ارائه شده بیشتر است و خطر بیشتری در کمین. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص بالای یازده کنونی برای اغلب شهرهای کشور، موضوع جدیدی نیست. با این همه این شاخص به‌ندرت به بالای یازده می‌رسد و از این جهت که بدون رعایت نکات ایمنی بسیار می‌تواند خطرناک باشد، مهم است.
اشعه فرابنفش یا یووی، نوعی نور نامرئی است که از خورشید به زمین می‌تابد. این اشعه به‌طور طبیعی در اثر واکنش‌های هسته‌ای درون خورشید تولید می‌شود. بیشتر این اشعه را لایه ازن جذب می‌کند، اما مقدار کمی از آن به سطح زمین می‌رسد. اگر میزان آن زیاد شود، می‌تواند به پوست، چشم و سلامتی انسان آسیب بزند.
پیش‌تر خبرگزاری ایسنا، با استناد به داده‌های یک کار مطالعاتی در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، نوشته بود که در حدود ۲۱ درصد از روزهای سال در تهران، شاخص اشعه فرابنفش در بالاترین سطح خطر یعنی عدد ۱۱ یا بیشتر قرار دارد. این میزان نشان‌دهنده پرتوگیری «فوق‌العاده زیاد» است و محافظت شدید از پوست و چشم در برابر نور خورشید را الزامی می‌کند.
طبق همین پژوهش، تهران در بازه زمانی ۱۰ خرداد تا ۱۱ مرداد هر سال، با بالاترین میزان تابش یووی مواجه می‌شود، اما در سال‌های اخیر، شاخص یووی در تیرماه به‌طور میانگین از عدد ۱۲ هم عبور کرده که وضعیتی هشداردهنده است. این شرایط به‌ویژه برای افرادی که در فضای باز کار می‌کنند، خطرناک‌تر است و لزوم استفاده از وسایل حفاظتی مانند کرم ضدآفتاب، عینک دودی و پوشش مناسب را دوچندان می‌کند.
اشعه فرابنفش در سطح بالا می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی انسان و محیط زیست داشته باشد. سوختگی، پیری زودرس، ایجاد لکه‌های پوستی، احتمال ابتلا به آب مروارید و دیگر عوارض چشمی و افزایش خطر ابتلا به سرطان برخی پیامدهای قرارگیری در معرض اشعه فرابنفش‌اند. شدت این اشعه علاوه بر انسان، به گیاهان، میکروارگانیسم‌ها و جانوران کوچک نیز آسیب می‌زند و در درازمدت، می‌تواند زنجیره‌های زیستی را مختل کند.
کارشناسان تأکید می‌کنند که اشعه فرابنفش برای همه گروه‌های جامعه خطرناک است، اما کودکان، زنان، سالمندان و بیماران بیشتر در معرض خطر قرار دارند. شاغلان در برخی زمینه‌ها از جمله کشاورزان، رانندگان، پاکبان‌ها و همه افرادی که در ساعت‌های طولانی زیر آفتاب کار می‌کنند هم با خطر جدی پیامدهای اشعه فرابنفش مواجه‌اند.
کارشناسان برای کاهش عوارض اشعه فرابنفش نکاتی را توصیه کرده‌اند؛ از جمله پرهیز از حضور در فضای باز بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر که شدت تابش در بیشترین حد است، استفاده از کرم ضدآفتاب مناسب و تمدید آن هر دو ساعت، پوشیدن لباس‌های نخی و آستین‌بلند، استفاده از کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی استاندارد با فیلتر. افراد شاغل در فضای باز بهتر است در صورت امکان از پوشش محافظ و سایه‌بان هم استفاده کنند.
اگرچه احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، گفته است: «افزایش انتشار اشعه فرابنفش در روزهای گرم تابستان پدیده‌ای تازه نیست و همان‌طور که در سال‌های قبل نیز اتفاق افتاده است، یک روند طبیعی به شمار می‌رود» اما دکتر «حسن نایب هاشم»، در قامت پزشک عنوان کرده است: «هرچند اقلیم ایران نزدیک به مدار «راس السرطان» است و خورشید در تابستان تقریبا به آن عمود می تابد، ولی شدت تابش فرابنفش طبیعی نیست و نباید خطر آن را دست‌کم گرفت. حتی چند دقیقه بدون محافظ بیرون رفتن می‌تواند خطرناک باشد. در چنین روزهایی در معرض آفتاب قرار گرفتن می‌تواند سوختگی پوستی ایجاد کند و تداوم آن ایجاد سرطان کند و به چشم هم می‌تواند آسیب برساند.»
به گفته او، شاخص بالای یازده و بالاتر اشعه فرابنفش، «بسیار خطرناک» است و «اصلا بیرون آمدن جایز نیست. بیماری‌هایی مثل سرطان، آب مروارید، اختلال سیستم ایمنی حتی در نیم ساعت و ۴۰ دقیقه‌ای که زیر آفتاب هستید، حتی اگر همه جا پوشانده شده باشد، همان 40 دقیقه روی مچ دست آفتاب بخورد، ضدآفتاب اس‌پی‌اف ۵۰ را هم اگر زده باشید، در عرض ۴۰ دقیقه بی‌اثر می‌شود. فقط 10 دقیقه کافی است تا وارد پوست شود و در اصلاح‌گرهای دی‌ان‌ای اختلال ایجاد کند و باعث سرطان بشود.»
دکتر نایب‌هاشم ضمن تأکید بر این‌که نباید در ساعت‌های ظهر و اوایل بعدازظهر در معرض آفتاب قرار گرفت، مطرح کرده است: «باید طوری لباس پوشیده باشید که بدن و به‌خصوص صورت را بپوشاند، معمولا کلاه آفتاب‌گیر و عینک آفتابی به‌صورت که بیشتر در معرض آفتاب است، می تواند کمک کند که کمتر نور آفتاب بخورد. عینک هم از چشم‌ها در مقابل اشعه یووی محافظت می کند. لباس بهتر است روشن باشد که نور را منعکس کند. می‌توان در سایه ماند و کرم‌های ضدآفتاب استفاده و تکرارش کرد، اس‌پی‌اف کرم حداقل ۳۰ باید باشد.»
شاخص فرابنفش عددی بین صفر تا مثبت یازده دارد. صفر تا دو، تابش فرابنفش «کم»، سه تا پنج، «متوسط»، 6 تا هفت «بالا»، هشت تا 10، «خیلی بالا» و یازده و بالاتر از آن، «شدید» است. هرچه عدد شاخص بزرگ‌تر باشد یعنی قدرت تابش فرابنفش در ساعت و مکان ارائه شده بیشتر است و خطر بیشتری در کمین. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص بالای یازده کنونی برای اغلب شهرهای کشور، موضوع جدیدی نیست. با این همه این شاخص به‌ندرت به بالای یازده می‌رسد و از این جهت که بدون رعایت نکات ایمنی بسیار می‌تواند خطرناک باشد، مهم است.
اشعه فرابنفش یا یووی، نوعی نور نامرئی است که از خورشید به زمین می‌تابد. این اشعه به‌طور طبیعی در اثر واکنش‌های هسته‌ای درون خورشید تولید می‌شود. بیشتر این اشعه را لایه ازن جذب می‌کند، اما مقدار کمی از آن به سطح زمین می‌رسد. اگر میزان آن زیاد شود، می‌تواند به پوست، چشم و سلامتی انسان آسیب بزند.
پیش‌تر خبرگزاری ایسنا، با استناد به داده‌های یک کار مطالعاتی در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، نوشته بود که در حدود ۲۱ درصد از روزهای سال در تهران، شاخص اشعه فرابنفش در بالاترین سطح خطر یعنی عدد ۱۱ یا بیشتر قرار دارد. این میزان نشان‌دهنده پرتوگیری «فوق‌العاده زیاد» است و محافظت شدید از پوست و چشم در برابر نور خورشید را الزامی می‌کند.
طبق همین پژوهش، تهران در بازه زمانی ۱۰ خرداد تا ۱۱ مرداد هر سال، با بالاترین میزان تابش یووی مواجه می‌شود، اما در سال‌های اخیر، شاخص یووی در تیرماه به‌طور میانگین از عدد ۱۲ هم عبور کرده که وضعیتی هشداردهنده است. این شرایط به‌ویژه برای افرادی که در فضای باز کار می‌کنند، خطرناک‌تر است و لزوم استفاده از وسایل حفاظتی مانند کرم ضدآفتاب، عینک دودی و پوشش مناسب را دوچندان می‌کند.
اشعه فرابنفش در سطح بالا می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامتی انسان و محیط زیست داشته باشد. سوختگی، پیری زودرس، ایجاد لکه‌های پوستی، احتمال ابتلا به آب مروارید و دیگر عوارض چشمی و افزایش خطر ابتلا به سرطان برخی پیامدهای قرارگیری در معرض اشعه فرابنفش‌اند. شدت این اشعه علاوه بر انسان، به گیاهان، میکروارگانیسم‌ها و جانوران کوچک نیز آسیب می‌زند و در درازمدت، می‌تواند زنجیره‌های زیستی را مختل کند.
کارشناسان تأکید می‌کنند که اشعه فرابنفش برای همه گروه‌های جامعه خطرناک است، اما کودکان، زنان، سالمندان و بیماران بیشتر در معرض خطر قرار دارند. شاغلان در برخی زمینه‌ها از جمله کشاورزان، رانندگان، پاکبان‌ها و همه افرادی که در ساعت‌های طولانی زیر آفتاب کار می‌کنند هم با خطر جدی پیامدهای اشعه فرابنفش مواجه‌اند.
کارشناسان برای کاهش عوارض اشعه فرابنفش نکاتی را توصیه کرده‌اند؛ از جمله پرهیز از حضور در فضای باز بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر که شدت تابش در بیشترین حد است، استفاده از کرم ضدآفتاب مناسب و تمدید آن هر دو ساعت، پوشیدن لباس‌های نخی و آستین‌بلند، استفاده از کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی استاندارد با فیلتر. افراد شاغل در فضای باز بهتر است در صورت امکان از پوشش محافظ و سایه‌بان هم استفاده کنند.
اگرچه احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، گفته است: «افزایش انتشار اشعه فرابنفش در روزهای گرم تابستان پدیده‌ای تازه نیست و همان‌طور که در سال‌های قبل نیز اتفاق افتاده است، یک روند طبیعی به شمار می‌رود» اما دکتر «حسن نایب هاشم»، در قامت پزشک عنوان کرده است: «هرچند اقلیم ایران نزدیک به مدار «راس السرطان» است و خورشید در تابستان تقریبا به آن عمود می تابد، ولی شدت تابش فرابنفش طبیعی نیست و نباید خطر آن را دست‌کم گرفت. حتی چند دقیقه بدون محافظ بیرون رفتن می‌تواند خطرناک باشد. در چنین روزهایی در معرض آفتاب قرار گرفتن می‌تواند سوختگی پوستی ایجاد کند و تداوم آن ایجاد سرطان کند و به چشم هم می‌تواند آسیب برساند.»
به گفته او، شاخص بالای یازده و بالاتر اشعه فرابنفش، «بسیار خطرناک» است و «اصلا بیرون آمدن جایز نیست. بیماری‌هایی مثل سرطان، آب مروارید، اختلال سیستم ایمنی حتی در نیم ساعت و ۴۰ دقیقه‌ای که زیر آفتاب هستید، حتی اگر همه جا پوشانده شده باشد، همان 40 دقیقه روی مچ دست آفتاب بخورد، ضدآفتاب اس‌پی‌اف ۵۰ را هم اگر زده باشید، در عرض ۴۰ دقیقه بی‌اثر می‌شود. فقط 10 دقیقه کافی است تا وارد پوست شود و در اصلاح‌گرهای دی‌ان‌ای اختلال ایجاد کند و باعث سرطان بشود.»
دکتر نایب‌هاشم ضمن تأکید بر این‌که نباید در ساعت‌های ظهر و اوایل بعدازظهر در معرض آفتاب قرار گرفت، مطرح کرده است: «باید طوری لباس پوشیده باشید که بدن و به‌خصوص صورت را بپوشاند، معمولا کلاه آفتاب‌گیر و عینک آفتابی به‌صورت که بیشتر در معرض آفتاب است، می تواند کمک کند که کمتر نور آفتاب بخورد. عینک هم از چشم‌ها در مقابل اشعه یووی محافظت می کند. لباس بهتر است روشن باشد که نور را منعکس کند. می‌توان در سایه ماند و کرم‌های ضدآفتاب استفاده و تکرارش کرد، اس‌پی‌اف کرم حداقل ۳۰ باید باشد.»
