گامی تازه برای ارتقای بهره‌وری نظام مالیاتی

پیرامون نشست مشترک رؤسای سازمان‌های مالیاتی کشورهای عضو بریکس مطرح شد:

گامی تازه برای ارتقای بهره‌وری نظام مالیاتی

گروه اقتصادی
به‌تازگی نشست مشترک با حضور رؤسای سازمان‌های مالیاتی ایران، روسیه، چین، برزیل و امارات باهدف تبادل تجربیات و بررسی آخرین دستاوردهای نظام‌های مالیاتی برگزار شد. به نقل از سازمان امور مالیاتی کشور، در این نشست موضوعاتی نظیر صدور صورتحساب‌های الکترونیکی، اظهارنامه‌های از پیش تکمیل‌شده، ارائه خدمات نوین به مؤدیان و رتبه‌بندی اعتباری به‌عنوان محورهای اصلی مطرح شد. حاضران بر ضرورت توسعه همکاری‌های مشترک، ارتقای شفافیت، بهبود فرایندهای مالیاتی و تقویت عدالت مالیاتی تأکید کردند و تبادل دانش بین‌المللی را عاملی مؤثر برای افزایش بهره‌وری نظام مالیاتی دانستند. گفتنی است که حاشیه این رویداد، نشست دوجانبه‌ای میان رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی ایران و رئیس هیئت چینی برگزار شد و دستاوردهای ایران در حوزه اظهارنامه‌های پیش‌فرض و سیستمی‌سازی فرآیندهای مالیات‌ستانی که موجب تسهیل تکالیف مؤدیان و افزایش تمکین مالیاتی شده است، موردتوجه قرار گرفت. کارشناسان و فعالان می‌گویند که نشست اخیر میان رؤسای سازمان‌های مالیاتی کشورهای ایران، روسیه، چین، برزیل و امارات، نه‌تنها یک رویداد دیپلماتیک اقتصادی است، بلکه می‌توان آن را نقطه‌ای مهم در ارتقای کارآمدی نظام‌های مالیاتی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه دانست. این نشست نشان داد که تجربه‌نگاری و تبادل دانش میان کشورها در حوزه مالیات، می‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌هایی باشد که نظام‌های مالیاتی به‌ویژه در اقتصادهای درحال‌توسعه با آن مواجه‌اند. در این نشست همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره گشت، موضوعات کلیدی مانند صدور صورتحساب‌های الکترونیکی، اظهارنامه‌های از پیش تکمیل‌شده، ارائه خدمات نوین به مؤدیان و رتبه‌بندی اعتباری به‌عنوان محورهای اصلی موردبررسی قرار گرفت که هرکدام از این موارد به‌طور مستقیم با ارتقای شفافیت، کاهش موانع، بهبود عدالت مالیاتی و افزایش تمکین مالیاتی پیوند دارند؛ مقولاتی که در اقتصاد کشور نیز همواره مورد تأکید بوده‌اند.
*شفافیت، سنگ‌بنای عدالت مالیاتی
یکی از نخستین دستاوردهای همکاری‌های مشترک مالیاتی، ارتقای شفافیت در جریان درآمدها و هزینه‌ها است. تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که صورتحساب‌های الکترونیکی و سامانه‌های هوشمند، امکان پنهان‌کاری و فرار مالیاتی را به‌شدت کاهش می‌دهند. مادامی‌که داده‌ها به‌صورت برخط ثبت و پردازش شوند، نه‌تنها امکان تقلب محدود می‌شود، بلکه عدالت مالیاتی نیز به‌طور واقعی محقق خواهد شد. از سوی دیگر، شفافیت مالیاتی موجب افزایش اعتماد عمومی به روندهای اقتصادی می‌شود. مؤدیان هنگامی‌که احساس کنند که مالیات پرداختی‌شان در بستری شفاف مصرف می‌شود و همه اقشار به‌طور عادلانه مالیات می‌پردازند، میزان تمکین مالیاتی نیز به‌طور طبیعی افزایش پیدا می‌کند و این درست همان نقطه‌ مطلوب است. در حقیقت باید بگوییم که همکاری‌های بین‌المللی می‌توانند به انتقال تجربیات موفق کشورها در زمینه نظارت هوشمند، پردازش داده‌ها و ردیابی جریان‌های مالی کمک شایانی کنند.
تبادل دانش بین‌المللی و تجربه‌های موفق
تجربه کشورهایی مانند چین و روسیه در حوزه دیجیتالی‌سازی فرآیندهای مالیاتی می‌تواند الگویی قابل‌استفاده برای کشورمان باشد. برای مثال، چین با پیاده‌سازی سیستم اظهارنامه‌های پیش‌فرض توانسته است بار سنگین محاسبات و تکالیف مالیاتی را از دوش مؤدیان بردارد. خوشبختانه این تجربه اکنون در کشورمان نیز موردتوجه قرارگرفته و دستاوردهای قابل‌توجهی به همراه داشته است. شایان‌ذکر است تا بگوییم که برگزاری نشست‌های دوجانبه میان ایران و سایر کشورها فرصتی برای انتقال دانش و فناوری‌های نوین است چراکه چنین تبادل‌هایی به سازمان امور مالیاتی امکان می‌دهد تا با الگوبرداری از سیستم‌های پیشرفته، فرآیندهای خود را بهبود بخشیده و به سمت چابک‌سازی نظام مالیاتی حرکت کند.
تسهیل تکالیف مؤدیان گامی برای کاهش بوروکراسی و افزایش بهره‌وری
در تشریح بیش‌تر این موضوع ضرورت دارد تا عنوان بداریم که یکی از دغدغه‌های همیشگی فعالان اقتصادی، پیچیدگی در فرآیندهای مالیاتی است. گاهی حجم بالای فرم‌ها، مدارک و مراجعات حضوری، موجب اتلاف وقت و هزینه می‌شود و درنهایت انگیزه تمکین مالیاتی را کاهش می‌دهد اما با استفاده از تجربیات بین‌المللی، می‌توان این روند را اصلاح کرد. اظهارنامه‌های از پیش تکمیل‌شده که به‌صورت هوشمند اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای مؤدیان را ثبت می‌کنند، باعث می‌شوند که مؤدی تنها نقش تأییدکننده یا اصلاح‌کننده را ایفا کند. این امر نه‌تنها خطاهای انسانی را کاهش می‌دهد بلکه هزینه‌های انطباق را نیز پایین می‌آورد. نتیجه چنین فرآیندی، افزایش بهره‌وری نظام مالیاتی و هم‌زمان رضایتمندی مؤدیان است. گفتنی است که یکی از اصول اساسی در نظام جمهوری اسلامی، برقراری عدالت در همه ابعاد، به‌ویژه در حوزه اقتصادی است. عدالت مالیاتی به این معناست که همه اقشار به‌تناسب درآمد و فعالیت اقتصادی خود سهم عادلانه‌ای از مالیات بپردازند و همکاری‌های مشترک مالیاتی و انتقال تجربه از کشورهایی که موفق به اجرای این اصل شده‌اند، می‌تواند برای کشورمان بسیار راهگشا باشد. در حقیقت باید بگوییم که شفافیت داده‌ها و نظارت هوشمند بر جریان‌های مالی، موجب می‌شود که بار اصلی مالیات بر دوش تولیدکنندگان و اقشار شفاف جامعه سنگین نباشد، بلکه کسانی که تاکنون از خلأهای قانونی یا ضعف نظارت سوءاستفاده کرده‌اند نیز وارد چرخه پرداخت مالیات شوند. این امر نه‌تنها منابع مالی دولت را افزایش می‌دهد، بلکه احساس عدالت اجتماعی را نیز در جامعه به‌صورت هرچه بیش‌تر تقویت خواهد کرد.
ارتقای تمکین مالیاتی؛ اعتمادسازی از مسیر شفافیت
تمکین مالیاتی به مفهوم تمایل داوطلبانه مؤدیان به انجام تکالیف مالیاتی است و یکی از شاخص‌های مهم کارآمدی نظام مالیاتی تلقی می‌گردد. دراین‌باره باید بگوییم که تجربه‌های جهانی نیز نشان می‌دهد که هرقدر فرآیندها شفاف‌تر، ساده‌تر و منصفانه‌تر باشند، میزان تمکین افزایش می‌یابد. نشست اخیر با حضور کشورهای عضو، گامی مهم در جهت افزایش سطح این تمکین در کشور نیز به شمار می‌رود چراکه با اجرای فناوری‌های نوین و اصلاح فرآیندها، مؤدیان بیش از هر زمان دیگری احساس خواهند کرد که نظام مالیاتی در خدمت آنان است.
همکاری‌های مشترک بستری برای افزایش سرمایه‌گذاری
یکی از اثرات مثبت همکاری‌های بین‌المللی، کاهش فرار مالیاتی در سطح ملی و فراملی است. مادامی‌که کشورها در تبادل داده‌های مالیاتی همکاری کنند، امکان پنهان‌سازی درآمدها یا انتقال غیرقانونی سرمایه‌ها کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، شفافیت مالیاتی به‌طور مستقیم بر فضای سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارد. سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی همواره به دنبال محیطی قابل پیش‌بینی و شفاف هستند و هنگامی‌که بدانند قوانین مالیاتی روشن و عادلانه است، تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری نشان می‌دهند. این موضوع می‌تواند در تقویت صنایع داخلی و ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار نیز مؤثر باشد و بستری امن برای بهبود فضای سرمایه‌‌گذاری و رونق اقتصاد رقم بزند.
نفش فناوری‌های نوین در بهره‌وری نظام مالیاتی
بهره‌وری در نظام مالیاتی تنها به معنای افزایش درآمدهای مالیاتی نیست، بلکه شامل کاهش هزینه‌های اجرایی، افزایش رضایت مؤدیان و ارتقای کارآمدی کل سیستم مالیاتی نیز می‌شود. فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی و سامانه‌های هوشمند، ابزارهایی هستند که می‌توانند این بهره‌وری را به سطح بالاتری برسانند. همکاری‌های مشترک و تبادل دانش میان کشورها این امکان را فراهم می‌آورد که کشورمان بتواند با سرعت بیشتری به سمت بهره‌برداری از این فناوری‌ها حرکت کند. نتیجه چنین روندی، سیستمی کارآمد، شفاف و عدالت‌محور خواهد بود که درنتیجه سبب بهبود اقتصاد داخلی خواهد شد.
سخن پایانی
درنهایت باید بگوییم که نشست مشترک اخیر میان ایران و چند کشور دیگر، تنها یک رویداد اقتصادی نبود، بلکه نقطه عطفی در مسیر ارتقای شفافیت، بهبود فرآیندهای مالیاتی و تقویت عدالت مالیاتی به شمار می‌رود. این همکاری‌ها می‌توانند مسیر را برای کاهش بوروکراسی، تسهیل تکالیف مؤدیان و افزایش تمکین مالیاتی هموار کنند. بدون شک در شرایطی که کشور با برخی چالش‌های اقتصادی روبه‌روست، تقویت نظام مالیاتی می‌تواند به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اصلاح ساختار اقتصادی ایفای نقش کند. در این مسیر تبادل دانش بین‌المللی و بهره‌گیری از تجارب موفق جهانی نیز فرصتی استثنایی است تا با سرعت بیشتری به سمت تحقق عدالت اقتصادی، رونق تولید و افزایش رفاه عمومی حرکت کنیم.