نیروگاههای خورشیدی راه عبور از ناترازی
در شرایطی که کشور هر سال با مشکل ناترازی برق مواجه است، نگاه به انرژی خورشیدی یک راهحل بسیار به صرفه اقتصادی است. صنعت انرژی خورشیدی در جهان به منبع اشتغال، سرمایهگذاری و صادرات تبدیل شده است، اما در ایران هنوز سهم اندکی دارد.
شبکه برق ایران اگرچه یکی از شریانهای حیاتی کشور است، اما اکنون به نقطه ضعف پیشرفت اقتصادی بدل شده است. وابستگی سنگین به دو منبع محدود سوختهای فسیلی(بخصوص گاز) و برقآبی باعث شده این شبکه در برابر هر تغییر اقلیمی یا نوسان سوختی بهشدت آسیبپذیر باشد؛ و این وابستگی و تنوع پایین سبد انرژی باعث ناترازی برق شده است. در نتیجه سالانه چندین همت به دلیل قطعی برق صنایع عمده و غیرعمده، کشور دچار زیان اقتصادی میشود.
در نتیجه باید سبد انرژی کشور را متنوع کرد و یکی از به صرفه ترین راهها، گسترش انرژیهای تجدیدپذیر بخصوص انرژی خورشیدی است. در سراسر جهان، صنعت برق خورشیدی به ستون تازهی رشد اقتصادی بدل شده است؛ صنعتی که نه تنها برق تولید میکند، بلکه اشتغال آفرین نیز میباشد.
چین در کمتر از دو دهه با سرمایهگذاری در بخش انرژی خورشیدی، از واردکنندهی فناوری به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده صفحات خورشیدی در جهان تبدیل شد؛ بیش از ۴/۵ میلیون نفر در این صنعت شاغلاند و سهم آن از صادرات صنعتی چین سالانه میلیاردها دلار برآورد میشود.در اروپا، آلمان و اسپانیا نشان دادند که توسعه برق خورشیدی فقط یک مسئله محیطزیستی نیست؛ ابزاری برای نوسازی صنعتی و ایجاد مشاغل پایدار است. آلمان با سیاستهای خرید تضمینی برق، مشوقهای اقتصادی و سرمایهگذاری در این حوزه، دهها هزار شغل در زنجیره تأمین ایجاد کرد و همزمان توانست وابستگیاش به گاز روسیه را کاهش دهد.
برای ایران نیز این مسیر هموار است. کشوری با ۳۰۰ روز آفتابی در سال، میانگین تابش بیش از ۵/۵ کیلوواتساعت بر مترمربع در روز و زمینهای وسیع بدون استفاده در مناطق مرکزی، یکی از بهترین بسترهای طبیعی جهان را برای توسعه نیروگاههای خورشیدی در اختیار دارد. با این حال، سهم انرژی خورشیدی از کل تولید برق کشور هنوز کمتر از ۲/۵ درصد است؛ عددی ناچیز در مقایسه با ظرفیت واقعی.اگر ایران بتواند بهجای تداوم وابستگی به منابع پرخطر و محدود، سیاستی روشن برای جذب سرمایهگذاری و گسترش نیروگاههای خورشیدی تدوین کند، میتواند در یک دهه آینده نه تنها بر ناترازی برق غلبه کند، بلکه یک بازار کار نو، یک صنعت فناورانه و یک فرصت صادراتی تازه خلق کند. به بیان ساده، با تصمیم درست، میتوان از همین مشکل پلی ساخت برای عبور به سمت رشد اقتصادی و اشتغال پایدار.طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA)، چین در سال ۲۰۲۳، ۷/۴ میلیون شغل در بخش انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد کرده که بیش از ۴/۵ میلیون نفر آن در صنعت خورشیدی فعالیت دارند. این کشور اکنون ۸۰ درصد زنجیره تامین جهانی صفحات خورشیدی را در اختیار دارد و صادرات سالانه این بخش بیش از ۳۲ میلیارد دلار ارزش دارد.در ایالات متحده نیز، سیاستهای حمایتی دولت بایدن باعث شده تنها در سال ۲۰۲۳ بیش از ۵۰۰ طرح جدید انرژی پاک آغاز شود و ۲۶۰ هزار شغل در صنعت انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد گردد.در آلمان، یکی از نخستین کشورهایی که انرژی خورشیدی را به صنعت ملی تبدیل کرد، در حال حاضر بیش از ۸۴ هزار نفر در این حوزه مشغول به کار هستند. دولت آلمان با ترکیب سیاست خرید تضمینی برق (Feed-in Tariff) و سرمایهگذاری در تولید داخلی، توانست هم اشتغال پایدار ایجاد کند و هم امنیت انرژی خود را در برابر بحران گاز اروپا تقویت نماید.در ایران، صنعت خورشیدی هنوز در مراحل ابتدایی است. بر اساس آمار رسمی سازمان ساتبا، ظرفیت نصبشده نیروگاههای خورشیدی کشور تا پایان تابستان ۱۴۰۴ حدود ۲۵۰۰ مگاوات است. این در حالی است که دولت وعده داده بود تا پایان سال این ظرفیت را به ۱۰ هزار مگاوات برساند؛ وعدهای که بهدلیل کندی روند تامین مالی و تاخیر در واردات تجهیزات محقق نشد.کارشناسان میگویند اگر وزارت نیرو بتواند طحهای معطلمانده مانند طرح ۷۰۰۰ مگاواتی شورای اقتصاد را که با سرمایهگذاری ۲/۳ میلیارد دلاری صندوق توسعه ملی و همکاری چین تعریف شده، به مرحله اجرا برساند، نه تنها مشکل ناترازی برق کشور تا چند سال آینده مهار میشود، بلکه زمینه اشتغال هزاران نفر در حوزه طراحی، ساخت، نصب و نگهداری صفحات خورشیدی فراهم خواهد شد.بر اساس مطالعات آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA)، بهطور میانگین برای هر مگاوات نیروگاه خورشیدی در مرحله احداث، حدود ۵ تا ۷ شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد میشود. اگر ایران تنها هدف فعلی خود یعنی افزایش ظرفیت به ۱۰ هزار مگاوات را محقق کند، میتوان انتظار داشت دستکم ۵۰ هزار فرصت شغلی مستقیم و چند صد هزار فرصت شغلی غیرمستقیم در این زنجیره (تولید سازه، کابل، خدمات نگهداری و نصب) ایجاد شود. افزون بر اشتغال، گسترش برق خورشیدی میتواند صرفهجویی قابلتوجهی در مصرف گاز طبیعی نیروگاهها داشته باشد.
شبکه برق ایران اگرچه یکی از شریانهای حیاتی کشور است، اما اکنون به نقطه ضعف پیشرفت اقتصادی بدل شده است. وابستگی سنگین به دو منبع محدود سوختهای فسیلی(بخصوص گاز) و برقآبی باعث شده این شبکه در برابر هر تغییر اقلیمی یا نوسان سوختی بهشدت آسیبپذیر باشد؛ و این وابستگی و تنوع پایین سبد انرژی باعث ناترازی برق شده است. در نتیجه سالانه چندین همت به دلیل قطعی برق صنایع عمده و غیرعمده، کشور دچار زیان اقتصادی میشود.
در نتیجه باید سبد انرژی کشور را متنوع کرد و یکی از به صرفه ترین راهها، گسترش انرژیهای تجدیدپذیر بخصوص انرژی خورشیدی است. در سراسر جهان، صنعت برق خورشیدی به ستون تازهی رشد اقتصادی بدل شده است؛ صنعتی که نه تنها برق تولید میکند، بلکه اشتغال آفرین نیز میباشد.
چین در کمتر از دو دهه با سرمایهگذاری در بخش انرژی خورشیدی، از واردکنندهی فناوری به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده صفحات خورشیدی در جهان تبدیل شد؛ بیش از ۴/۵ میلیون نفر در این صنعت شاغلاند و سهم آن از صادرات صنعتی چین سالانه میلیاردها دلار برآورد میشود.در اروپا، آلمان و اسپانیا نشان دادند که توسعه برق خورشیدی فقط یک مسئله محیطزیستی نیست؛ ابزاری برای نوسازی صنعتی و ایجاد مشاغل پایدار است. آلمان با سیاستهای خرید تضمینی برق، مشوقهای اقتصادی و سرمایهگذاری در این حوزه، دهها هزار شغل در زنجیره تأمین ایجاد کرد و همزمان توانست وابستگیاش به گاز روسیه را کاهش دهد.
برای ایران نیز این مسیر هموار است. کشوری با ۳۰۰ روز آفتابی در سال، میانگین تابش بیش از ۵/۵ کیلوواتساعت بر مترمربع در روز و زمینهای وسیع بدون استفاده در مناطق مرکزی، یکی از بهترین بسترهای طبیعی جهان را برای توسعه نیروگاههای خورشیدی در اختیار دارد. با این حال، سهم انرژی خورشیدی از کل تولید برق کشور هنوز کمتر از ۲/۵ درصد است؛ عددی ناچیز در مقایسه با ظرفیت واقعی.اگر ایران بتواند بهجای تداوم وابستگی به منابع پرخطر و محدود، سیاستی روشن برای جذب سرمایهگذاری و گسترش نیروگاههای خورشیدی تدوین کند، میتواند در یک دهه آینده نه تنها بر ناترازی برق غلبه کند، بلکه یک بازار کار نو، یک صنعت فناورانه و یک فرصت صادراتی تازه خلق کند. به بیان ساده، با تصمیم درست، میتوان از همین مشکل پلی ساخت برای عبور به سمت رشد اقتصادی و اشتغال پایدار.طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA)، چین در سال ۲۰۲۳، ۷/۴ میلیون شغل در بخش انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد کرده که بیش از ۴/۵ میلیون نفر آن در صنعت خورشیدی فعالیت دارند. این کشور اکنون ۸۰ درصد زنجیره تامین جهانی صفحات خورشیدی را در اختیار دارد و صادرات سالانه این بخش بیش از ۳۲ میلیارد دلار ارزش دارد.در ایالات متحده نیز، سیاستهای حمایتی دولت بایدن باعث شده تنها در سال ۲۰۲۳ بیش از ۵۰۰ طرح جدید انرژی پاک آغاز شود و ۲۶۰ هزار شغل در صنعت انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد گردد.در آلمان، یکی از نخستین کشورهایی که انرژی خورشیدی را به صنعت ملی تبدیل کرد، در حال حاضر بیش از ۸۴ هزار نفر در این حوزه مشغول به کار هستند. دولت آلمان با ترکیب سیاست خرید تضمینی برق (Feed-in Tariff) و سرمایهگذاری در تولید داخلی، توانست هم اشتغال پایدار ایجاد کند و هم امنیت انرژی خود را در برابر بحران گاز اروپا تقویت نماید.در ایران، صنعت خورشیدی هنوز در مراحل ابتدایی است. بر اساس آمار رسمی سازمان ساتبا، ظرفیت نصبشده نیروگاههای خورشیدی کشور تا پایان تابستان ۱۴۰۴ حدود ۲۵۰۰ مگاوات است. این در حالی است که دولت وعده داده بود تا پایان سال این ظرفیت را به ۱۰ هزار مگاوات برساند؛ وعدهای که بهدلیل کندی روند تامین مالی و تاخیر در واردات تجهیزات محقق نشد.کارشناسان میگویند اگر وزارت نیرو بتواند طحهای معطلمانده مانند طرح ۷۰۰۰ مگاواتی شورای اقتصاد را که با سرمایهگذاری ۲/۳ میلیارد دلاری صندوق توسعه ملی و همکاری چین تعریف شده، به مرحله اجرا برساند، نه تنها مشکل ناترازی برق کشور تا چند سال آینده مهار میشود، بلکه زمینه اشتغال هزاران نفر در حوزه طراحی، ساخت، نصب و نگهداری صفحات خورشیدی فراهم خواهد شد.بر اساس مطالعات آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (IRENA)، بهطور میانگین برای هر مگاوات نیروگاه خورشیدی در مرحله احداث، حدود ۵ تا ۷ شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد میشود. اگر ایران تنها هدف فعلی خود یعنی افزایش ظرفیت به ۱۰ هزار مگاوات را محقق کند، میتوان انتظار داشت دستکم ۵۰ هزار فرصت شغلی مستقیم و چند صد هزار فرصت شغلی غیرمستقیم در این زنجیره (تولید سازه، کابل، خدمات نگهداری و نصب) ایجاد شود. افزون بر اشتغال، گسترش برق خورشیدی میتواند صرفهجویی قابلتوجهی در مصرف گاز طبیعی نیروگاهها داشته باشد.
