زنده بودن راه امام خمینی را می‌توان در تجلیل مردم از شهدای خدمت دید
پیشوای دوران
جواد شاملو
پس از شهادت سردار حاج‌قاسم سلیمانی، رهبر انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه، سلسله تشییع‌های باشکوه ایشان توسط مردم را بیعت با راه امام خمینی توصیف کردند. این یعنی در وجود سردار دل‌ها عناصر، آرمان و ویژگی‌های امام و راه امام وجود داشت و شهید سلیمانی از قضا درست به دلیل همان ویژگی‌ها آن اندازه در میان مردم دوست‌داشتنی و محبوب بود. این برداشتی است که آن را می‌توان به تمام مسئولین شهیدی که مورد لطف و محبت ویژه مردم قرار می‌گیرند تعمیم داد. در جمهوری اسلامی مسئولی توسط آحاد گوناگون مردم مورد تجلیل قرار می‌گیرد که در راه امام و یادآور امام باشد و به این معنا تشییع حاج‌قاسم و سیدابراهیم، هر دو همان تشییع امام خمینی بود. شکوه و عظمت این تشییع‌ها، هر بیننده‌ای را به یاد تشییع باورنکردنی و نفس‌گیر امام راحل می‌انداخت؛ چون کسانی که در تابوت روی دست مردم بودند نیز وام‌دار امام بودند.
راه امام چه اصول و ارکان کلی‌ای دارد که هم سردار دل‌ها و هم سید محرومان از آن بهره‌مند بودند؟ بدیهی است که می‌توان خصوصیات فراوانی را احصا کرد و به عنوان چارچوب فکری و شخصیتی امام ارائه داد. اما در بیانی خلاصه، می‌توان این ویژگی‌ها را اینگونه بیان کرد: سادگی، تواضع، خدمتگزاری، مهربانی و افتادگی در برابر مردم و از سوی دیگر شجاعت، ایستادگی، سلحشوری، حماسه‌سازی، قاطعیت و جدیت در برابر بیگانگان و دشمنان. این فرمول عزت است و برعکس این فرمول ذلت است. یعنی بداخلاقی و ترش‌رویی با مردم و یا جریان‌های منتقد داخلی از یک سو و وادادگی، بی‌بخاری، نرمش بی‌حساب و کتاب و سازش با دشمنان از سوی دیگر.
سر و راز محبوبیت جمع شدن این دو ویژگی در یک شخصیت است. مردم‌دوستی و دشمن‌ستیزی. امام پشت همان بلندگویی می‌گفت آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند که می‌گفت خاک بر سر من اگر بخواهم از اسم مردم استفاده کنم. این رسم و راه، در حقیقت راه و رسم امیر مؤمنان، مولا علی علیه‌السلام است. در آیه پایانی سوره فتح، ویژگی‌های همراهان حقیقی پیامبر اکرم و کسانی که با رسول خدا به مقام معیت رسیده‌اند را می‌خوانیم. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» «محمّد (ص) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می‌بینی در حالی که همواره فضل خدا و رضای او را می‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتی که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پای خود ایستاده است و بقدری نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتی وامی‌دارد؛ این برای آن است که کافران را به خشم آورد (ولی) کسانی از آنها را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمی داده است.»
شدت با کفار و رحمت با مؤمنان اولین شرط معیت با رسول خدا و به تبع، اهل بیت و اساسا امام جامعه است. بدیهی است که در مقام معیت با رسول اکرم هیچ کس با امیرالمؤمنین علیه‌السلام قابل قیاس نیست. لذا می‌بینیم که ایشان در نهایت شدت با کفار و در نهایت رحمت با مؤمنان هستند. روزی فاتح بی‌رقیبت جمل و نهروان است و روزی کودکی بر پشت خود نشانده، چهار دست و پا راه می‌رود تا او بخندد و دلش شاد شود و غم یتیمی کمتر او را بیازارد.
محبوب و معشوق مردم شدن، از رهگذر اخلاق علوی می‌گذرد که در امام و شاگردان امام بروز کامل داشت.
پس از شهادت سردار حاج‌قاسم سلیمانی، رهبر انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه، سلسله تشییع‌های باشکوه ایشان توسط مردم را بیعت با راه امام خمینی توصیف کردند. این یعنی در وجود سردار دل‌ها عناصر، آرمان و ویژگی‌های امام و راه امام وجود داشت و شهید سلیمانی از قضا درست به دلیل همان ویژگی‌ها آن اندازه در میان مردم دوست‌داشتنی و محبوب بود. این برداشتی است که آن را می‌توان به تمام مسئولین شهیدی که مورد لطف و محبت ویژه مردم قرار می‌گیرند تعمیم داد. در جمهوری اسلامی مسئولی توسط آحاد گوناگون مردم مورد تجلیل قرار می‌گیرد که در راه امام و یادآور امام باشد و به این معنا تشییع حاج‌قاسم و سیدابراهیم، هر دو همان تشییع امام خمینی بود. شکوه و عظمت این تشییع‌ها، هر بیننده‌ای را به یاد تشییع باورنکردنی و نفس‌گیر امام راحل می‌انداخت؛ چون کسانی که در تابوت روی دست مردم بودند نیز وام‌دار امام بودند.
راه امام چه اصول و ارکان کلی‌ای دارد که هم سردار دل‌ها و هم سید محرومان از آن بهره‌مند بودند؟ بدیهی است که می‌توان خصوصیات فراوانی را احصا کرد و به عنوان چارچوب فکری و شخصیتی امام ارائه داد. اما در بیانی خلاصه، می‌توان این ویژگی‌ها را اینگونه بیان کرد: سادگی، تواضع، خدمتگزاری، مهربانی و افتادگی در برابر مردم و از سوی دیگر شجاعت، ایستادگی، سلحشوری، حماسه‌سازی، قاطعیت و جدیت در برابر بیگانگان و دشمنان. این فرمول عزت است و برعکس این فرمول ذلت است. یعنی بداخلاقی و ترش‌رویی با مردم و یا جریان‌های منتقد داخلی از یک سو و وادادگی، بی‌بخاری، نرمش بی‌حساب و کتاب و سازش با دشمنان از سوی دیگر.
سر و راز محبوبیت جمع شدن این دو ویژگی در یک شخصیت است. مردم‌دوستی و دشمن‌ستیزی. امام پشت همان بلندگویی می‌گفت آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند که می‌گفت خاک بر سر من اگر بخواهم از اسم مردم استفاده کنم. این رسم و راه، در حقیقت راه و رسم امیر مؤمنان، مولا علی علیه‌السلام است. در آیه پایانی سوره فتح، ویژگی‌های همراهان حقیقی پیامبر اکرم و کسانی که با رسول خدا به مقام معیت رسیده‌اند را می‌خوانیم. «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» «محمّد (ص) فرستاده خداست؛ و کسانی که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند؛ پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود می‌بینی در حالی که همواره فضل خدا و رضای او را می‌طلبند؛ نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است؛ این توصیف آنان در تورات و توصیف آنان در انجیل است، همانند زراعتی که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پای خود ایستاده است و بقدری نموّ و رشد کرده که زارعان را به شگفتی وامی‌دارد؛ این برای آن است که کافران را به خشم آورد (ولی) کسانی از آنها را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظیمی داده است.»
شدت با کفار و رحمت با مؤمنان اولین شرط معیت با رسول خدا و به تبع، اهل بیت و اساسا امام جامعه است. بدیهی است که در مقام معیت با رسول اکرم هیچ کس با امیرالمؤمنین علیه‌السلام قابل قیاس نیست. لذا می‌بینیم که ایشان در نهایت شدت با کفار و در نهایت رحمت با مؤمنان هستند. روزی فاتح بی‌رقیبت جمل و نهروان است و روزی کودکی بر پشت خود نشانده، چهار دست و پا راه می‌رود تا او بخندد و دلش شاد شود و غم یتیمی کمتر او را بیازارد.
محبوب و معشوق مردم شدن، از رهگذر اخلاق علوی می‌گذرد که در امام و شاگردان امام بروز کامل داشت.
