بهبود حکمرانی جهان با دلارزدایی

اعضای بریکس در روز نخست نشست بیانیه‌ای را بررسی و تصویب کردند

بهبود حکمرانی جهان با دلارزدایی

گروه اقتصادی
علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و دیپلمات‌های ارشد کشورهای روسیه، چین، برزیل، هند، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی در نیژنی نووگورود روسیه دوشنبه مورخ ۲۱ خردادماه ۱۴۰۳ در روز نخست این اجلاس درباره همکاری در چارچوب بریکس و مسائل منطقه‌ای و جهانی گفت‌وگو کردند و در روز سه‌شنبه مورخ ۲۲ خردادماه ۱۴۰۳ با همتایان خود از ۱۰ کشور عضو کنونی این گروه به گفتمان درباره سازوکار همکاری با کشورهای درحال‌توسعه پرداختند. علی باقری، سرپرست وزارت امور خارجه ایران و دیپلمات‌های ارشد دیگر کشورهای عضو بریکس در روز نخست نشست بیانیه‌ای را بررسی و تصویب کردند که پیش از آن، فرستادگان ویژه ملی کشورهای عضو این گروه طی سه روز قبل درباره آن تبادل‌نظر کرده بودند.دریکی از بندهای این بیانیه آمده است: وزیران امور خارجه بریکس به مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران تسلیت عمیق و صمیمانه‌ای در رابطه با درگذشت غم‌انگیز آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و دیگر همراهان در سانحه هوایی ابراز کردند. روز نخست این اجلاس با ادای احترام دیپلمات‌های حاضر به رئیس‌جمهور شهید ایران آغازشده بود. وزیران امور خارجه و روابط بین‌الملل کشورهای عضو گروه بریکس در این بیانیه با اشاره به بررسی روندها و مسائل مهم جهانی و منطقه‌ای در نشست نیژنی نووگورود بر تعهد خود به تقویت مشارکت استراتژیک بریکس در سه حوزه اصلی - سیاسی و امنیتی، اقتصادی و مالی، فرهنگی و روابط بشردوستانه تأکید کردند. بنابراین بیانیه،‌ دیپلمات‌های ارشد گروه بریکس، تعهد خود به رویکرد این گروه مبنی بر احترام و درک متقابل، برابری، همبستگی، فراگیر بودن و اجماع را اعلام کردند. در ادامه این بیانیه آمده است:‌ وزیران خارجه عضو گروه بریکس با استقبال از مشارکت فعال اعضای جدید، حمایت مستمر از آن‌ها در فرآیند همکاری در سازوکارهای بریکس تضمین کردند.در بخش دیگری از بیانیه وزیران امور خارجه گروه بریکس آمده است:‌ اعضای این گروه،‌ مواضع ملی خود را در مورد وضعیت در اوکراین که در مراجعی همچون شورای امنیت سازمان ملل و مجمع عمومی سازمان ملل بیان‌شده است، تکرار کردند.آن‌ها همچنین از پیشنهادها برای میانجی‌گری باهدف حل مسالمت‌آمیز مناقشه اوکراین از طریق گفت وگو و دیپلماسی حمایت کردند.وزیران امور خارجه گروه بریکس در ادامه این بیانیه نگرانی عمیق خود را در مورد وخامت اوضاع در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، به‌ویژه تشدید بی‌سابقه خشونت در نوار غزه درنتیجه عملیات نظامی اسرائیل، که منجر به تلفات گسترده غیرنظامیان و آواره شدن تعداد زیادی از مردم فلسطین و تخریب زیرساخت‌های غیرنظامی شده است، ابراز کردند.
دیپلمات‌ها خواستار اجرای مؤثر قطعنامه ۲۷۲۸ شورای امنیت سازمان ملل
در این بیانیه آمده است: وزیران خارجه گروه بریکس اجرای مؤثر قطعنامه‌های مربوطه سازمان ملل متحد و قطعنامه ۲۷۲۰ شورای امنیت سازمان ملل و ارائه فوری، ایمن و بدون مانع کمک‌های بشردوستانه ضروری به‌طور مستقیم به جمعیت غیرنظامی فلسطینی در سراسر نوار غزه را خواستار شدند. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است:‌ دیپلمات‌های ارشد بریکس همچنین خواستار اجرای مؤثر قطعنامه ۲۷۲۸ شورای امنیت سازمان ملل برای برقراری سریع آتش‌بس بلندمدت و پایدار در نوار غزه شدند؛ آن‌ها همچنین خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط همه غیرنظامیانی شدند که به‌زور به اسارت گرفته‌شده‌اند.وزیران امور خارجه کشورهای عضو بریکس در ادامه این بیانیه نسبت به تشدید حملات رژیم صهیونیستی به رفح که می‌تواند منجر به یک وضعیت انسانی وخیم شود ابراز نگرانی عمیق کردند. آن‌ها همچنین عملیات نظامی اسرائیل در رفح و پیامدهای آن را که مستقیماً بر زندگی غیرنظامیان تأثیر می‌گذارد، به‌ویژه با توجه به تراکم بالای جمعیت غیرنظامی فلسطینی در این منطقه و همچنین پیامدهای فاجعه‌بار انسانی ناشی از مسدود کردن گذرگاه مرزی رفح از سمت فلسطین، محکوم کردند.
اعلام حمایت اعضای بریکس از عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل
وزیران خارجه کشورهای عضو بریکس در ادامه این بیانیه همچنین مجدداً هرگونه تلاشی را باهدف آواره کردن یا جابه جایی اجباری فلسطینیان از سرزمین خود رد کردند. علاوه بر این، آن‌ها نسبت به خطر گسترش بی‌ثباتی در سراسر منطقه خاورمیانه به دلیل تشدید تنش‌ها هشدار دادند.وزیران امور خارجه کشورهای عضو بریکس همچنین به اتخاذ تدابیر موقت توسط دیوان دادگستری بین‌المللی در چارچوب رسیدگی‌های آغازشده توسط آفریقای جنوبی علیه رژیم صهیونیستی اشاره و درباره ادامه بی‌توجهی آشکار اسرائیل به قوانین بین‌المللی، منشور، قطعنامه‌های سازمان ملل و احکام دیوان ابراز نگرانی جدی کردند. اعلام حمایت از عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل و تشکیل کشور فلسطین در مرزهای بین‌المللی به رسمیت شناخته‌شده در ژوئن ۱۹۶۷ بخش دیگری از این بیانیه بود.وزیران امور خارجه کشورهای عضو گروه بریکس دربیانیه پایانی نشست ۲۱ خرداد ۱۴۰۳ خود همچنین با تأکید بر تعهد خود به چندجانبه‌گرایی،‌احترام به حقوق بین‌الملل و حفظ نقش مرکزی سازمان ملل در نظام بین‌المللی، بر همکاری کشورهای مستقل برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی و ترویج همکاری مبتنی بر همبستگی،‌احترام متقابل، عدالت و برابری تأکید کردند.
ایفای نقش مؤثر کشورهای عضو در پیمان بریکس باهدف حضور پررنگ در جامعه جهانی
دیپلمات‌های ارشد بریکس همچنین تعهد خود را به تقویت و بهبود حکمرانی جهانی از طریق ترویج یک سیستم بین‌المللی و چندجانبه پاسخگوتر، مؤثرتر، کارآمدتر، سازگارتر که نماینده مشروع و دموکراتیک ملل جهان باشد و مشارکت بیشتر و معنادار کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته به‌ویژه کشورهای آفریقایی را در ساختارهای جهانی و فرایندهای تصمیم‌گیری تضمین کند، اعلام کردند.وزیران امور خارجه گروه بریکس در ادامه این بیانیه همچنین از اصلاحات جامع سازمان ملل متحد، ازجمله شورای امنیت، باهدف دموکراتیک‌تر،‌ مؤثرتر و کارآمدتر کردن آن و همچنین افزایش سطح نمایندگی آن از کشورهای درحال‌توسعه حمایت کردند. از نگاه اعضای بریکس،‌ این تغییرات برای آن است که شورای امنیت سازمان ملل بتواند به چالش‌های کنونی جهان پاسخ مناسب دهد و از آرمان‌های مشروع کشورهای درحال‌توسعه ازجمله کشورهای بریکس برای ایفای نقش بیشتر در امور بین‌الملل حمایت کند. بخش‌های دیگری از بیانیه پایانی نشست وزیران امور خارجه گروه بریکس به موضوعات بین‌المللی همچون تغییرات آب و هوایی،‌ لزوم تسریع انتقال فناوری‌های آب و هوایی مقرون‌به‌صرفه توسط کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای درحال‌توسعه، بهداشت و سلامت جهانی، تضمین امنیت غذایی و تغذیه و ترویج توسعه کشاورزی و مسائل زنان اشاره داشت.دیپلمات‌های ارشد گروه بریکس در این بیانیه همچنین حمایت خود را از یک سیستم بازرگانی چندجانبه باز، شفاف، منصفانه، فراگیر، منصفانه، بدون تبعیض و مبتنی بر قوانین، با محوریت سازمان تجارت جهانی (WTO) برای حمایت از کشورها ازجمله کشورهای کمتر توسعه‌یافته اعلام کردند.وزیران امور خارجه کشورهای عضو بریکس در ادامه با اشاره به ایجاد گروه کارشناسان سازمان ملل متحد در مورد مواد معدنی برای انتقال انرژی،‌ تأکید کردند که نباید بی‌عدالتی‌های گذشته و تاریخ غیرانسانی استعمار در زمینه بهره‌برداری از مواد معدنی که ذخایر آن عمدتاً در کشورهای درحال‌توسعه قرار دارد، تکرار شود. آن‌ها خواستار این شدند که این مواد معدنی در خدمت رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم و کشورهایی باشد که این مواد معدنی در آن‌ها کشف‌شده است. آن‌ها همچنین توافق کردند که کشورهایی که این مواد معدنی در آن‌ها قرار دارند باید بتوانند بدون تبعیض در زنجیره‌های ارزش جهانی شرکت کنند و تنها به تأمین‌کننده مواد خام محدود نشوند.
نیاز به اصلاحات جامع در ساختار مالی جهان
دیپلمات‌های ارشد گروه بریکس در بخش دیگری از بیانیه خود بر نیاز به اصلاحات جامع در ساختار مالی جهانی برای تقویت صدا و نمایندگی کشورهای درحال‌توسعه در مؤسسات مالی بین‌المللی تأکید کردند. اعضای بریکس، حمایت خود را از یک شبکه ایمنی مالی جهانی قوی، با نقش مرکزی برای یک صندوق بین‌المللی پول پایدار، بر اساس یک سیستم سهمیه‌بندی و با منابع مالی کافی، ابراز کردند. آن‌ها خواستار ادامه اصلاح روند فعالیت صندوق بین‌المللی پول شدند. وزیران خارجه عضو گروه بریکس همچنین بر لزوم اصلاح اصول و رویه‌های بانک‌های توسعه چندجانبه برای گسترش قابلیت‌های وام‌دهی آن‌ها برای حمایت بهتر از کشورهای درحال‌توسعه برای تأمین مالی نیازهای توسعه و مواجهه با تغییرات آب و هوایی تأکید کردند.
گسترش استفاده از پول ملی در میان کشورهای بریکس
وزیران امور خارجه گروه بریکس در ادامه این نشست بر اهمیت گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی بین کشورهای عضو تأکید کردند. آن‌ها به بند ۴۵ بیانیه دوم ژوهانسبورگ اشاره کردند که به وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی بریکس مأموریت داد استفاده از ارزهای ملی، ابزارهای پرداخت و پلتفرم‌ها را بررسی کنند و یافته‌ها را به سران دولت‌ها و دولت‌های بریکس گزارش دهند.وزیران امور خارجه کشورهای عضو بریکس همچنین بر نیاز به تقویت همه‌جانبه مکانیسم‌ها برای مقابله با استفاده روزافزون تروریست‌ها و حامیان آن‌ها از فناوری‌های جدید و درحال‌توسعه برای اهداف و عضوگیری فعالیت‌های تروریستی تأکید کردند. آن‌ها همچنین بر اهمیت تلاش‌ها باهدف تسریع در اجرای قطعنامه‌های ایجاد منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و سایر سلاح‌های کشتارجمعی در خاورمیانه تأکید کردند. لزوم اجرای کامل قطعنامه ۱۵۴۰ شدند که انگیزه مهمی برای کشورها برای اتخاذ تدابیر مؤثر و شدید در سطح ملی برای جلوگیری از افتادن سلاح‌های کشتارجمعی، وسایل حمل‌ونقل آن‌ها و مواد مرتبط به دست بازیگران غیردولتی ازجمله تروریست‌ها است، موضوع‌بند دیگری از این بیانیه بود. آن‌ها همچنین تأکید کردند: رسیدگی به معضل جهانی مواد مخدر یک مسئولیت مشترک است که باید به‌صورت چندجانبه از طریق همکاری مؤثر و تقویت‌شده بین‌المللی دنبال شود و نیازمند رویکردی یکپارچه، بین‌رشته‌ای، تقویت‌کننده متقابل، متوازن، مبتنی بر علم و جامع است. وزیران امور خارجه گروه بریکس همچنین حمایت خود را از تضمین پایداری طولانی‌مدت فعالیت‌های فضایی و جلوگیری از مسابقه تسلیحاتی در فضا و قرار دادن سلاح‌ها در فضای ماورای جو تکرار کردند. آن‌ها همچنین با ابراز نگرانی نسبت به رشد روزافزون انتشار اطلاعات نادرست،‌ بر اهمیت تضمین جریان آزاد اطلاعات، دسترسی عمومی به اطلاعات دقیق و مبتنی بر حقایق، حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، ازجمله آزادی عقیده و بیان، و سواد دیجیتال و اطلاعاتی بر اساس قوانین ملی و بین‌المللی تأکید کردند. دربند پایانی این بیانیه،‌ اعضای بریکس ضمن حمایت از تقویت چندجانبه گرایی برای توسعه و امنیت عادلانه جهانی به‌عنوان شعار این گروه در دوره ریاست روسیه در سال ۲۰۲۴، ریاست دوره‌ای برزیل بر این گروه در سال ۲۰۲۵ را تأیید کردند.
تلاش برای دلارزدایی از تجارت جهانی
اعضای بریکس همواره بر توسعه و برقراری تعادل و عدالت اقتصادی تأکیددارند و در راستای همین امر تقابل با نظام اقتصادی غرب را در اساسنامه خود قرار داده‌اند. این گروه اقتصادی دارای نیمی از جمعیت جهان بوده که این‌یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت حضور در این گروه است؛ چراکه این جمعیت توانایی تأثیر گسترده بر اقتصاد جهانی خواهد داشت. به همین خاطر است که کارشناسان و فعالان اقتصادی پیمان بریکس را امری حائزاهمیت و دارای نتایج مثبت اقتصادی تلقی می‌دارند. این باور اینک قوت بیشتری یافته است چراکه با صدور بیانیه بریکس، تقویت پول ملی و دلارزدایی نقش جدی‌تری پیداکرده و باهدف گذاری اساسی همراه شده است. به عقیده فعالان سیاسی استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و همچنین تعریف یک پول واحد میان اعضای بریکس می‌تواند نقش دلار در مبادلات تجاری را به حداقل برساند و بدین ترتیب انحصار و سلطه دلار به پایان برسد. سرپرست وزارت خارجه ایران در نشست مشترک وزیران امور خارجه بریکس و وزیران امور خارجه کشورهای دوست دعوت‌شده به اجلاس بریکس بابیان اینکه هیچ کشور مستقل و درحال‌توسعه در جهان نیست که از انحصار و سلطه دلار متضرر نباشد، گفت تلاش برای دلارزدایی از تجارت جهانی، خواسته همه کشورها و ملت‌های مستقل جهان است.وی همچنین بیان داشت: زیرساخت‌های کنونی اقتصاد جهانی به‌صورت هراس‌انگیزی در اختیار قدرت‌های غربی قرار دارد که عملا نشان داده‌اند ساختارهای اقتصاد جهانی را به سلاحی علیه رقبا مبدل ساخته‌اند. وابستگی کشورها به یک ارز خاص برای مبادلات و ذخیره باعث شده است که اقتصاد بسیاری از کشورها در چنبره اسارت دلار بیفتند و در صورت عدم چاره‌جویی سریع، این امر اقتصاد کشورها را بیشتر در باتلاق فرو خواهد برد. در بررسی بیش‌تری این موضوع و اثرات تقویت استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری به گفت‌وگو با محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی و یحیی آل اسحاق،رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس:
ظرفیت‌های بریکس مبادلات تجاری را دستخوش تغییرات مالی مثبت خواهد کرد
محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی در تشریح نشست اعضای بریکس و صدور بیانیه برای گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی بین کشورهای عضو به خبرنگار‌ «رسالت» اظهارکرد: گروه بریکس متشکل از کشورهای اثرگذار اقتصادی می‌باشد و این کشورها سهمی بالغ‌بر ۴۰ درصد در تجارت جهانی دارند. بی‌شک این میزان تجارت ارزش قابل‌توجهی خواهد داشت و بر این اساس نیز می‌توان اظهارداشت که کشورهای عضو در پیمان بریکس می‌توانند دلارزدایی را تحقق ببخشند و در حوزه تبادلات مالی و پولی نقش جدی را ایفا کنند.
وی بابیان اینکه همکاری با کشورهای عضو بریکس، تقویت پول ملی را محقق خواهد کرد، افزود: عضویت در پیمان بریکس و سازمان همکاری شانگهای که سهم قابل‌توجهی از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده‌اند، ثمرات بسیاری خواهد داشت و موجب خواهد شد تا گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری محقق شود.
جوکار تصریح کرد: کشورهای عضو در پیمان بریکس ظرفیت و توانمندی‌های بسیاری دارند و می‌توانند تغییرات مثبت قابل‌توجهی را در مبادلات تجاری و مالی میان کشورهای عضو رقم بزنند.
نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: گسترش ظرفیت‌های مبادلات تجاری و مالی موجب دلارزدایی خواهد شد. بی‌شک کشورهای عضو و دیگر کشورهای دنیا نیز از این مهم استقبال خواهندکرد. پیش‌تر مشاهده می‌شد که تمایل چندانی برای حذف دلار وجود ندارد اما به‌مراتب این تمایل افزایش یافت و اکنون جمعیت قابل‌توجهی خواهان تحقق این مهم می‌باشند. براین اساس می‌توان اظهارداشت که فرآیند دلارزدایی و شکل‌‌گیری واحد پولی مشترک میان کشورهای عضو در پیمان‌های اقتصادی انجام خواهد شد و استفاده از پول ملی نیز گسترش پیدا خواهد کرد. اکنون ظرفیت تعاملات بر مبنای پول ملی وجود دارد و این مهم می‌تواند در قالب موافقت‌نامه‌های پولی و مالی به سرانجام برسد.

یحیی آل اسحاق،رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق:
توازن و حجم معاملات دو مؤلفه مهم گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری است
یحیی آل اسحاق،رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» ضمن اشاره به اینکه وزیران امور خارجه گروه بریکس در جریان نشست خود بر اهمیت گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی بین کشورهای عضو تأکید کردند، اظهار داشت: گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی اقدامی مثبت و مثمرثمر خواهد بود. خوشبختانه درشرایط کنونی این اقدام موردتوجه کشورهای عضو می‌باشد و درصدد تحقق آن می‌باشند.
وی در پاسخ به اینکه به‌منظور گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی چه باید کرد، پاسخ داد: به‌منظور تحقق این مهم می‌‌توان ارتباطات طرفین را تقویت کرد. به‌بیان‌دیگر تحقق این موضوع درگرو حجم مبادلات طرفین می‌باشد. چنانچه ارتباط طرفین توأمان با تناسب باشد و ارتباط درستی نسبت به واردات و صادرات و همچنین حجم مبادلات شکل گیرد، سیستم تقویت پول ملی شکل خواهد گرفت و بر این اساس پول ملی جایگزین دلار خواهد شد.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق تصریح کرد: به‌منظور تقویت مبادلات تجاری و مالی ضرورت دارد تا تابع تصمیمات بریکس باشیم چراکه اکنون کشورهای عضو به دنبال تعریف پول واحد می‌باشند که تمامی اعضا قادر به معامله مالی باشند.
او ضمن بیان اینکه گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی میان کشورهای عضو الزاماتی دارد و تا زمانی که این الزامات فراهم نشود، بهره‌گیری از ظرفیت‌های بریکس ملموس نخواهد بود، متذکر شد: با شکل‌گیری پول واحد در پیمان بریکس و دلارزدایی، تمامی کشورهای عضو در این پیمان منتفع خواهند شد. توأمان با این مسئله ضرورت دارد تا کشورهای عضو مقابل و همگام با یکدیگر مبادلات تجاری انجام دهند. به طورمثال جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با کشورهایی همچون چین، روسیه، ترکیه و دیگر کشور معاملات طرفینی داشته باشد اگرچه درحال حاضر چنین ارتباطی محقق شده است.
وی در پایان این گفت‌وگو بیان کرد: توازن و حجم معاملات دو مؤلفه مهم برای گسترش استفاده از پول ملی در مبادلات تجاری و مالی میان کشورهای عضو می‌باشد. این اقدام در صورت تحقق، بسیار مثمرثمر است و اثرات مثبتی را رقم خواهد زد.