نفت، پیشران اقتصاد ایران
محسن پیرهادی
نفت، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اقتصادی ایران، همچنان نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. ایران با ۱۵۰ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت و رتبه سوم جهانی، یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی است. اما این ثروت عظیم، اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند اقتصاد را آسیب‌پذیر کند. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند: «باید از خام‌فروشی نفت اجتناب شود و نفت به‌عنوان ابزاری برای ایجاد ارزش افزوده و توسعه پایدار استفاده شود.»
برنامه هفتم توسعه، که نقشه راه ایران برای سال‌های۱۴۰۳ تا ۱۴۰۷ است، با تکیه بر اصول اقتصاد مقاومتی، مسیر تازه‌ای برای استفاده بهینه از نفت ترسیم کرده است. این برنامه، در عین تلاش برای کاهش وابستگی به نفت، بر نقش پیشران آن در تأمین مالی توسعه، ایجاد ارزش افزوده و تقویت جایگاه ایران در بازار انرژی تأکید دارد.
برنامه هفتم توسعه، اهداف مشخصی برای صنعت نفت و گاز ترسیم کرده است. یکی از مهم‌ترین این اهداف، کاهش خام‌فروشی و افزایش سهم صنایع پایین‌دستی است. به‌عنوان مثال، ظرفیت تولید نفت در کشور که هم‌اکنون ۳/۶ میلیون بشکه در روز است که باید تا پایان برنامه به ۴/۸میلیون افزایش یابد. این اقدام می‌تواند علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، سهم بیشتری از بازار جهانی فرآورده‌های نفتی را نصیب ایران کند.
رهبر معظم انقلاب در این زمینه فرموده‌اند: «خام‌فروشی نفت خیانت به آینده کشور است. باید این ثروت عظیم به ابزاری برای توسعه و رفاه مردم تبدیل شود.»
بر اساس برنامه هفتم، دستیابی به اهداف زیر برای صنعت نفت و انرژی ضروری است:
افزایش صادرات غیرنفتی: سهم صادرات غیرنفتی از تولید ناخالص داخلی، که در حال حاضر ۱۲ درصد است، باید تا پایان برنامه به ۲۰ درصد برسد. توسعه پتروشیمی و صادرات فرآورده‌های نفتی، از مهم‌ترین ابزارهای تحقق این هدف است.
کاهش سهم نفت در بودجه: وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی که در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰ درصد برآورد شده، باید به زیر ۲۰ درصد کاهش یابد.
افزایش ظرفیت تولید: ظرفیت تولید نفت ایران، که اکنون حدود ۳/۶ میلیون بشکه در روز است، باید به ۴/۸ میلیون بشکه افزایش یابد تا ایران بتواند سهم بیشتری از بازار جهانی انرژی را تصاحب کند.
نفت می‌تواند نقشی فراتر از تأمین بودجه دولت ایفا کند و به پیشران توسعه اقتصادی کشور تبدیل شود. برنامه هفتم تأکید دارد که بخشی از درآمدهای نفتی به پروژه‌های زیربنایی و کلان اختصاص یابد. توسعه شبکه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و گسترش زیرساخت‌های صنعتی، از جمله حوزه‌هایی هستند که باید از منابع نفتی بهره ببرند.
به گفته کارشناسان، سرمایه‌گذاری در بخش‌های پایین‌دستی نفت می‌تواند تا سال ۱۴۰۸ بیش از ۲۰ میلیارد دلار درآمد سالانه برای کشور ایجاد کند. همچنین، توسعه صنایع پتروشیمی و افزایش تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، امکان ارزآوری بیشتر را فراهم خواهد کرد.
چالش‌ها و راهکارهای موجود چیست ؟
۱. تحریم‌ها و بازارهای جدید
تحریم‌های بین‌المللی، همواره مانعی بر سر راه صادرات نفت ایران بوده است. اما توسعه همکاری با کشورهای منطقه و سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای می‌تواند راهگشای دسترسی به بازارهای جدید باشد. برآوردها نشان می‌دهد که تجارت انرژی ایران با کشورهای عضو این سازمان می‌تواند تا
۱۵ میلیارد دلار در سال افزایش یابد.
۲. جذب سرمایه‌گذاری خارجی
صنعت نفت و گاز ایران برای توسعه میادین جدید و ارتقای فناوری، نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. بر اساس تخمین‌ها، این صنعت به
۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد. تسهیل قوانین سرمایه‌گذاری و انعقاد قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های خارجی، می‌تواند این هدف را محقق کند.
۳. مدیریت درآمدهای نفتی
یکی از انتقادات جدی به اقتصاد نفتی ایران، اتلاف منابع و ناتوانی در استفاده بهینه از درآمدهای نفتی بوده است. برنامه هفتم تأکید دارد که درآمدهای نفتی باید به جای تأمین هزینه‌های جاری دولت، در پروژه‌های توسعه‌ای سرمایه‌گذاری شود. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند: «ما می‌توانیم با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی دقیق، از نفت به‌عنوان سکوی پرشی برای توسعه کشور استفاده کنیم.» دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه، هرچند چالش‌برانگیز است، اما کاملاً امکان‌پذیر به نظر می‌رسد.
ایران با دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، موقعیت استراتژیک در بازار جهانی انرژی و نیروی انسانی متخصص، ظرفیت‌های بی‌بدیلی برای تبدیل نفت به موتور محرک توسعه پایدار دارد. برنامه هفتم توسعه، با رویکردی جامع و عملیاتی، نقشه راهی برای این تحول ارائه کرده است.
اکنون زمان آن است که با اجرای دقیق برنامه‌ها و تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، از نفت به‌عنوان ابزاری برای ساختن آینده‌ای بهتر استفاده کنیم. آینده‌ای که در آن نفت نه‌تنها منبع درآمد، بلکه پیشران رشد، عدالت و رفاه اقتصادی است.
نفت، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌های اقتصادی ایران، همچنان نقش تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. ایران با ۱۵۰ میلیارد بشکه ذخایر اثبات‌شده نفت و رتبه سوم جهانی، یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی است. اما این ثروت عظیم، اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند اقتصاد را آسیب‌پذیر کند. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کرده‌اند: «باید از خام‌فروشی نفت اجتناب شود و نفت به‌عنوان ابزاری برای ایجاد ارزش افزوده و توسعه پایدار استفاده شود.»
برنامه هفتم توسعه، که نقشه راه ایران برای سال‌های۱۴۰۳ تا ۱۴۰۷ است، با تکیه بر اصول اقتصاد مقاومتی، مسیر تازه‌ای برای استفاده بهینه از نفت ترسیم کرده است. این برنامه، در عین تلاش برای کاهش وابستگی به نفت، بر نقش پیشران آن در تأمین مالی توسعه، ایجاد ارزش افزوده و تقویت جایگاه ایران در بازار انرژی تأکید دارد.
برنامه هفتم توسعه، اهداف مشخصی برای صنعت نفت و گاز ترسیم کرده است. یکی از مهم‌ترین این اهداف، کاهش خام‌فروشی و افزایش سهم صنایع پایین‌دستی است. به‌عنوان مثال، ظرفیت تولید نفت در کشور که هم‌اکنون ۳/۶ میلیون بشکه در روز است که باید تا پایان برنامه به ۴/۸میلیون افزایش یابد. این اقدام می‌تواند علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، سهم بیشتری از بازار جهانی فرآورده‌های نفتی را نصیب ایران کند.
رهبر معظم انقلاب در این زمینه فرموده‌اند: «خام‌فروشی نفت خیانت به آینده کشور است. باید این ثروت عظیم به ابزاری برای توسعه و رفاه مردم تبدیل شود.»
بر اساس برنامه هفتم، دستیابی به اهداف زیر برای صنعت نفت و انرژی ضروری است:
افزایش صادرات غیرنفتی: سهم صادرات غیرنفتی از تولید ناخالص داخلی، که در حال حاضر ۱۲ درصد است، باید تا پایان برنامه به ۲۰ درصد برسد. توسعه پتروشیمی و صادرات فرآورده‌های نفتی، از مهم‌ترین ابزارهای تحقق این هدف است.
کاهش سهم نفت در بودجه: وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی که در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰ درصد برآورد شده، باید به زیر ۲۰ درصد کاهش یابد.
افزایش ظرفیت تولید: ظرفیت تولید نفت ایران، که اکنون حدود ۳/۶ میلیون بشکه در روز است، باید به ۴/۸ میلیون بشکه افزایش یابد تا ایران بتواند سهم بیشتری از بازار جهانی انرژی را تصاحب کند.
نفت می‌تواند نقشی فراتر از تأمین بودجه دولت ایفا کند و به پیشران توسعه اقتصادی کشور تبدیل شود. برنامه هفتم تأکید دارد که بخشی از درآمدهای نفتی به پروژه‌های زیربنایی و کلان اختصاص یابد. توسعه شبکه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و گسترش زیرساخت‌های صنعتی، از جمله حوزه‌هایی هستند که باید از منابع نفتی بهره ببرند.
به گفته کارشناسان، سرمایه‌گذاری در بخش‌های پایین‌دستی نفت می‌تواند تا سال ۱۴۰۸ بیش از ۲۰ میلیارد دلار درآمد سالانه برای کشور ایجاد کند. همچنین، توسعه صنایع پتروشیمی و افزایش تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، امکان ارزآوری بیشتر را فراهم خواهد کرد.
چالش‌ها و راهکارهای موجود چیست ؟
۱. تحریم‌ها و بازارهای جدید
تحریم‌های بین‌المللی، همواره مانعی بر سر راه صادرات نفت ایران بوده است. اما توسعه همکاری با کشورهای منطقه و سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای می‌تواند راهگشای دسترسی به بازارهای جدید باشد. برآوردها نشان می‌دهد که تجارت انرژی ایران با کشورهای عضو این سازمان می‌تواند تا
۱۵ میلیارد دلار در سال افزایش یابد.
۲. جذب سرمایه‌گذاری خارجی
صنعت نفت و گاز ایران برای توسعه میادین جدید و ارتقای فناوری، نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. بر اساس تخمین‌ها، این صنعت به
۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد. تسهیل قوانین سرمایه‌گذاری و انعقاد قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های خارجی، می‌تواند این هدف را محقق کند.
۳. مدیریت درآمدهای نفتی
یکی از انتقادات جدی به اقتصاد نفتی ایران، اتلاف منابع و ناتوانی در استفاده بهینه از درآمدهای نفتی بوده است. برنامه هفتم تأکید دارد که درآمدهای نفتی باید به جای تأمین هزینه‌های جاری دولت، در پروژه‌های توسعه‌ای سرمایه‌گذاری شود. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند: «ما می‌توانیم با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی دقیق، از نفت به‌عنوان سکوی پرشی برای توسعه کشور استفاده کنیم.» دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه، هرچند چالش‌برانگیز است، اما کاملاً امکان‌پذیر به نظر می‌رسد.
ایران با دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، موقعیت استراتژیک در بازار جهانی انرژی و نیروی انسانی متخصص، ظرفیت‌های بی‌بدیلی برای تبدیل نفت به موتور محرک توسعه پایدار دارد. برنامه هفتم توسعه، با رویکردی جامع و عملیاتی، نقشه راهی برای این تحول ارائه کرده است.
اکنون زمان آن است که با اجرای دقیق برنامه‌ها و تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، از نفت به‌عنوان ابزاری برای ساختن آینده‌ای بهتر استفاده کنیم. آینده‌ای که در آن نفت نه‌تنها منبع درآمد، بلکه پیشران رشد، عدالت و رفاه اقتصادی است.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
-
نفت، پیشران اقتصاد ایران
-
نظام سلطه با دروغ پردازی ناکارآمدیهای خود را پوشش می‌دهد
-
واقعیتها را تشریح و کار نرمافزاری دشمنان را تبیین کنیم
-
زنده نگه داشتن امید مهم ترین وظیفه است
-
کلید توسعه پایدار و کاهش هزینه‌های صنایع
-
شکست نقشه ژنرالها
-
ساعات سرنوشت ساز در بیروت
-
در مذمت مصرفگرایی
-
پاره کردن پرده توهم اقتدار دشمن و مصونیت بخشی به افکار عمومی
-
موقعیت ایران و عراق برای تشکیل هاب منطقهای اقتصادی بینظیر است
