آداب مواجهه با دشمن

آداب مواجهه با دشمن

مسعود پیرهادی
در روزگاری که قدرت، با فریب همراه است و صداهای بلند، پشت ضعف پنهان شده‌اند، مواجهه با دشمن، به‌ویژه دشمنی چون ترامپ، نیازمند ترکیبی دقیق از حکمت و اقتدار است. قرآن کریم در مواجهه با فرعون می‌فرماید: «فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّیِّنًا»؛ اما این فرمان الهی را باید در بستر حکمت آن دریافت. خدای حکیم، به موسی و هارون فرمان می‌دهد که با فرعونی که خود را ربّ‌الاعلی می‌خوانَد، با نرمی سخن بگویند، اما نه از سر ضعف و وادادگی، بلکه برای آنکه حجت تمام شود، راه برای هدایت بسته نباشد، و حقیقت در اوج صلابت، با نرم‌خویی شنیده شود. این فرمان، دعوت به نرمی کلام بود، برای اتمام حجت و هدایت نه نرمی موضع.
برخورد با امثال ترامپ، که در رفتارهایش نمونه‌های آشکار اختلالات شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) مشاهده می‌شود، باید مبتنی بر دو اصل اساسی در علوم رفتاری باشد: اول، مرزبندی دقیق و قاطع؛ و دوم، کنترل چارچوب گفت‌وگو. چرا که این‌گونه شخصیت‌ها در مقابل ضعف و امتیازدهی، حریص‌تر و متجاوزتر می‌شوند. آن‌ها به نرمی، نه از دریچه عقل و انصاف، بلکه از پنجره طمع و سلطه‌طلبی نگاه می‌کنند. هر امتیازی، برایشان مقدمه امتیاز بعدی است. پس نرمی، اگر در موضع باشد، نه تنها اثر هدایت ندارد، که موجب تحقیر ملت‌ها خواهد شد.
در سیاست نیز، اصل بازدارندگی از دل اقتدار بیرون می‌آید، نه از گفتار نرم و موضع خنثی. تجربه برجام و گفت وگوهای پیشین با آمریکا و بخصوص دولت ترامپ، نشان داد که هر زمان از موضع عزت فاصله گرفتیم، نه‌تنها دستاوردی نداشتیم، که خسارت دیدیم. دشمنی که شبانه فرمان ترور رسمی می‌دهد، اقتصاد ما را هدف می‌گیرد، سردار ما را به شهادت می‌رساند، و بی‌شرمانه از تحریم‌های دارویی دفاع می‌کند، مستحق برخوردی از موضع اقتدار است؛ نه صرفا کلام ملایم.
با این حال، اقتدار، به معنای خشونت نیست؛ همان‌طور که نرم‌خویی، به معنای سستی نیست. امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «كُنْ لَيِّنا مِنْ غَيْرِ ضَعْف، شَدِيدا مِنْ غَيْرِ عُنْف؛ نرم باش نه از روى ناتوانى و سخت باش نه با درشتى.» این همان فرمول حکمرانی الهی است.
بنابراین، مواجهه با کسانی چون ترامپ، نه باید با تصور تدبیر، نرم و نازک باشد، و نه با انفجار خشمِ بی‌تدبیر؛ بلکه با صلابت عاقلانه، رفتاری کنترل‌شده و اقتداری که در چشمانمان برق بزند. که گفته‌اند: دشمن، نه از فریاد می‌ترسد و نه از لبخند؛ دشمن از اطمینان و اراده می‌ترسد.
و اینجاست که می‌فهمیم در روزگاری که «قول لیّن» ابزار فریب دشمن است، دل‌بستن به آن نه هدایت، که سادگی است. ما مأمور به حکمتیم؛ و اقتدار حکیمانه، از نرمش بی‌مبنا بسیار شریف‌تر و البته کارآمدتر است.