آیا نوسازی ناوگان ریلی می‌تواند راهگشای اشتغال پایدار و رونق صنعتی باشد؟

شتاب در نوسازی ناوگان ریلی با حمایت بخش خصوصی

گروه اقتصادی
در شرایط کنونی که اقتصاد با چالش‌هایی نظیر تحریم، محدودیت‌های بودجه‌ای و نیاز به بازسازی زیرساخت‌ها رو‌به‌رو است، توجه به ظرفیت‌های فراموش‌شده یا مغفول‌مانده، ضرورتی انکارناپذیر است. حمل‌ونقل ریلی، به عنوان یکی از ارکان زیرساختی توسعه پایدار نه‌تنها در کاهش مصرف انرژی و کاهش ترافیک نقش‌آفرین است، بلکه بستری مهم برای رشد اشتغال مولد، توسعه صنعتی و رونق اقتصادی فراهم می‌آورد. در این میان، یکی از اقداماتی که می‌تواند جهش قابل توجهی در توسعه این بخش ایجاد کند، سرمایه‌گذاری هدفمند در نوسازی ناوگان مسافری است. موضوعی که در تازه‌ترین اقدام راهبردی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در دستورکار قرار گرفته و با انعقاد قراردادهایی در سطح ملی، زمینه تحول زیرساخت‌های ریلی کشور را فراهم آورده است. امضای تفاهمنامه‌های مهم میان وزارت راه‌وشهرسازی، شرکت راه‌آهن و شرکت‌های ریلی مسافری، اقدامی فراتر از یک قرارداد سرمایه‌گذاری است؛ این روند نشانه‌ای از اعتماد میان دولت و بخش خصوصی و آغاز یک مشارکت مؤثر هرچه تمام‌تر برای توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی است که می‌تواند پیامدهایی مثبت در حوزه‌هایی چون ایجاد اشتغال پایدار، تقویت تولید واگن‌های بومی و افزایش ظرفیت صادراتی خدمات فنی و مهندسی داشته باشد. بر اساس اطلاعات منتشرشده، این تفاهمنامه‌ها شامل خرید ۱۳۰ واگن مسافری جدید و نوسازی ۱۴۰ واگن فرسوده با سرمایه‌گذاری ۸۸۰۰ میلیارد تومانی است. بنابراین اجرای این پروژه‌ها نه‌تنها توان عملیاتی ناوگان ریلی کشور را افزایش می‌دهد، بلکه بستری برای فعال‌سازی ظرفیت تولید شرکت‌های واگن‌سازی داخلی و اشتغال هزاران نیروی ماهر و نیمه‌ماهر فراهم می‌سازد. کارشناسان حوزه حمل‌ونقل معتقدند که هر واگن تولیدی در داخل کشور، زنجیره‌ای از صنایع پایین‌دستی، تأمین‌کنندگان قطعات، خدمات فنی، کارگاه‌های جوشکاری و مهندسی را فعال می‌کند. از این منظرتوسعه ریلی مساوی با توسعه صنعتی است. از سوی دیگر، اجرای چنین پروژه‌هایی باعث ارتقاء کیفیت خدمات ریلی، افزایش رفاه عمومی در حمل‌ونقل و  رقابت‌پذیر شدن این بخش در برابر گزینه‌های حمل‌ونقلی دیگر خواهد شد. در شرایطی که بسیاری از مردم به دلیل هزینه‌های سنگین سفرهای جاده‌ای یا هوایی، به‌دنبال گزینه‌ای امن، مقرون‌به‌صرفه و پایدار هستند، تقویت شبکه ریلی کشور می‌تواند پاسخی عملی به این نیاز عمومی باشد. همچنین، پرداخت مشوق‌هایی مانند صرفه‌جویی سوخت بر مبنای ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارائه تسهیلات کم‌بهره از محل تبصره ۱۸ بودجه، نشان از آن دارد که شرکت راه‌آهن و نهادهای سیاست‌گذار اقتصادی به خوبی دریافته‌اند که بدون پشتیبانی‌های مالی و مشوق‌های هدفمند، سرمایه‌گذاری در صنایع زیرساختی شکل نخواهد گرفت. بنابراین این نگاه حمایتی می‌تواند الگوی مناسبی برای سایر بخش‌های نیازمند نوسازی و تحول نیز باشد. در تشریح بیشتر این موضوع ضرورت دارد تا بگوییم که به تازگی نورالله بیرانوند، معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌ونقل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، تصریح کرد: روز یک‌شنبه ۲۹ تیرماه، مراسمی با حضور وزیر راه و شهرسازی، معاونین وزیر، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مدیران شرکت‌های ریلی مسافری برگزار خواهد شد. در این مراسم، تفاهمنامه‌ها و قرارداد‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نوسازی و بازسازی ناوگان مسافری کشور به امضا خواهد رسید که گامی اساسی در ارتقاء کیفیت خدمات و افزایش ظرفیت حمل‌ونقل ریلی کشور خواهد بود. بیرانوند با اشاره به ابعاد گسترده این تفاهمنامه‌ها و همکاری‌های میان بخش دولتی و خصوصی افزود: این پروژه‌ها شامل خرید ۱۳۰ دستگاه واگن مسافری نو و نوسازی و بازسازی ۱۴۰ دستگاه واگن مسافری فرسوده است که در مجموع به ارزش حدود ۸۸۰۰ میلیارد تومان اجرا خواهند شد. این قرارداد‌های عظیم، نه تنها به نوسازی ناوگان مسافری و افزایش ظرفیت حمل‌ونقل کمک خواهند کرد، بلکه موجب ارتقای کیفیت سفر‌های ریلی و رضایت بیشتر مسافران خواهد شد. 
 تسهیل روند سرمایه‌گذاری و تقویت صنعت تولید واگن داخلی
وی با تأکید بر نقش کلیدی شرکت راه‌آهن در ایجاد بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان، ادامه داد: شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در راستای تسهیل روند سرمایه‌گذاری، اقداماتی ویژه در جهت بهبود فضای کسب‌وکار انجام داده است. از جمله این اقدامات، اصلاحات در نظام قیمت‌گذاری، فراهم‌آوری مشوق‌های حمایتی برای بخش خصوصی و اجرای برنامه‌های اختصاصی همچون پرداخت صرفه‌جویی سوخت در قالب ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و اعطای تسهیلات کم‌بهره از طریق تبصره ۱۸ قانون بودجه است. بیرانوند همچنین به همکاری و آمادگی شرکت‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اشاره کرد و افزود: بخش خصوصی با اعتماد به آینده صنعت حمل‌ونقل ریلی کشور، قدم به میدان گذاشته و آماده است تا با شرکت راه‌آهن همکاری گسترده‌تری داشته باشد. این همکاری‌ها موجب ایجاد اشتغال پایدار، تقویت صنعت تولید واگن داخلی و در نهایت رونق اقتصاد کشور خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: این پروژه‌ها، علاوه بر نوسازی ناوگان مسافری و ارتقای کیفیت خدمات، به افزایش ظرفیت حمل‌ونقل در مسیر‌های پرتردد داخلی و بین‌المللی و بهبود تجربه مسافران کمک خواهد کرد. همکاری‌های مستمر با بخش خصوصی و مشوق‌های ویژه برای سرمایه‌گذاران، مسیر را برای تحقق این اهداف هموار خواهد ساخت و به تحول صنعت ریلی کشور کمک خواهد کرد.
 ریلی‌سازی، توسعه با پیشران سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
بازسازی ناوگان ریلی تنها به معنای تعویض واگن‌ها یا نوسازی تجهیزات نیست؛ بلکه به معنای مشارکت هرچه‌تمام‌تر برای توسعه پایدار است. همچنین شایان ذکر است تا بگوییم این پروژه که در قالب همکاری دولت و بخش خصوصی اجرا می‌شود، سه محور کلیدی از جمله  افزایش ظرفیت و کیفیت حمل‌ونقل ریلی، احیای صنعت تولید داخلی واگن و قطعات وابسته و ایجاد اشتغال پایدار و رونق منطقه‌ای و ملی را مدنظر قرار داده است. تجربه جهانی نشان داده است که بدون حمل‌ونقل ریلی توسعه یافته، نمی‌توان به رشد متوازن اقتصادی رسید. جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه بر موقعیت ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های بومی خود، می‌تواند با سرمایه‌گذاری در صنعت ریلی، به یکی از قطب‌های حمل‌ونقل در منطقه بدل شود اما تحقق این چشم‌انداز نیازمند تداوم حمایت‌ها، اصلاح فرآیند قیمت‌گذاری و گسترش مشوق‌های سرمایه‌گذاری در قالب مدل‌های PPP (مشارکت بخش خصوصی و دولت) است. دراین باره می‌توان عنوان داشت که پروژه پیش‌رو، نه‌تنها پاسخ به نیازهای امروز، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای ایمن از منظر اقتصادی و فناورانه است. با بهره‌برداری از این پروژه‌ها، می‌توان انتظار داشت که ضمن کاهش زمان سفر، افزایش ایمنی و بهره‌وری ناوگان، زمینه رشد صادرات فنی و مهندسی و توسعه خدمات پشتیبانی نیز فراهم آید. در نهایت باید گفت، اگر عزم و اراده برای تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل بیش از پیش گردد و تداوم یابد، صنعت ریلی می‌تواند به یکی از موتورهای محرکه اقتصاد کشور تبدیل شود. به‌ویژه آن‌که ظرفیت‌های بسیاری در بخش تولید داخلی و نیروی کار متخصص وجود دارد که با سیاست‌گذاری درست، فعال خواهد شد. به طورکل باید گفت که اجرای پروژه‌های نوسازی ناوگان ریلی، آن‌هم با مشارکت بخش خصوصی و در قالب قراردادها، تنها یک اقدام زیرساختی در حمل‌ونقل کشور نیست، بلکه گامی راهبردی در جهت توسعه صنایع داخلی، ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به واردات نیز محسوب می‌شود. ارتقاء کیفیت سفرهای ریلی، افزایش ایمنی و ظرفیت جابه‌جایی مسافر، همه در کنار هم نشان‌دهنده تأثیر مستقیم این سرمایه‌گذاری‌ها بر بهبود تجربه شهروندان و کارایی شبکه حمل‌ونقل است. از منظر کلان نیز همان‌گونه که تأکید  شد؛ توسعه صنعت واگن‌سازی داخلی، موجب رونق تولید و تقویت زنجیره تأمین خواهد شد و اشتغال‌زایی در بخش‌هایی نظیر مهندسی، ساخت، خدمات فنی و حمل‌ونقل را به همراه خواهد داشت. این روند نه‌تنها به کاهش نرخ بیکاری در مناطق صنعتی کمک می‌کند، بلکه با تقویت بنیه تولید داخل، زمینه‌ساز توسعه و رونق صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز خواهد بود. 
 شتاب در نوسازی ناوگان ریلی با حمایت بخش خصوصی