چرا ظرفیت‌های بومی در توسعه اقتصادی مغفول مانده‌اند؟
بازگشت تولید به جغرافیای بومی
گر‌وه اقتصادی
در جهان امروز مفهوم توسعه اقتصادی دیگر محدود به کلان‌شهرها و مراکز صنعتی نیست، بلکه نگاهی عمیق‌تر و گسترده‌تر به مناطق کمتر برخوردار و ظرفیت‌های درونی کشور دارد و دراین فرآیند مناطق روستایی در اولویت برنامه‌ریزی‌های راهبردی قرار گرفته است. براین اساس می‌توان عنوان داشت که توجه به اقتصاد روستامحور به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد مردمی و درون‌زا، نه تنها یک ضرورت راهبردی بلکه بستری برای تحقق عدالت اقتصادی، شکوفایی تولید ملی و دستیابی به خودکفایی محسوب می‌شود. روستاها در طول تاریخ مهد تولید، خوداتکایی و پشتوانه حیاتی اقتصاد کشور بوده‌اند. از تولید محصولات کشاورزی و دامی تا صنایع‌دستی، باغداری و خدمات بومی گرفته تا نوآوری‌های سنتی، همگی ریشه در زیست‌بوم روستایی دارند اما طی سال‌های گذشته، با تشدید مهاجرت‌های گسترده به شهرها، کاهش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محلی و عدم توجه لازم به مزیت‌های منطقه‌ای، بخش قابل‌توجهی از این ظرفیت‌ها به فراموشی سپرده شده است. در شرایطی که اقتصاد کشور در حال گذار به سمت اقتصاد بدون نفت و مقاوم‌سازی ساختار خود است، تقویت اقتصاد روستامحور می‌تواند یکی از مهم‌ترین کلیدهای غلبه بر چالش‌های مزمن نظیر رکود تولید، تورم ساختاری و وابستگی وارداتی باشد. اقتصاد روستامحور، برخلاف تصور رایج تنها معطوف به کشاورزی نیست، بلکه شامل زنجیره‌ای از فعالیت‌های متنوع همچون صنایع تبدیلی، بسته‌بندی، خدمات فناورانه، گردشگری بومی و چه‌بسا صادرات محصولات خاص و ارگانیک می‌شود. نکته مهم آن است که در بسیاری از مناطق روستایی کشور، منابع طبیعی غنی، زمین‌های مستعد، نیروی کار جوان و ارزان و ظرفیت‌های کم‌نظیر انسانی و فرهنگی وجود دارد که به شرط فعال‌سازی و سیاست‌گذاری دقیق، می‌توانند به پیشران رشد و رونق اقتصادی بدل شوند. در همین راستا، یکی از الزامات تحقق اقتصاد روستامحور، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، حمل‌ونقل، دیجیتال و بازار فروش مستقیم محصولات محلی است. بنابراین باید با کاهش نقش واسطه‌ها، افزایش دسترسی تولیدکنندگان به بازارهای هدف و گسترش فناوری‌های نوین، انگیزه ماندگاری و تولید در روستا را دوچندان کرد. از طرفی، افزایش مهاجرت معکوس و بازگشت جوانان تحصیل‌کرده به روستا در صورت فراهم بودن بسترهای تولیدی و حمایتی، می‌تواند یک فرصت استراتژیک تلقی شود چراکه این قشر با بهره‌گیری از دانش روز، توانایی تحول‌آفرینی در مدل‌های سنتی تولید را دارد و در کنار برنامه‌های دولت برای توانمندسازی مناطق کم‌برخوردار، می‌تواند الگوی جدیدی از رشد عدالت‌محور را رقم بزند. همچنین، ظرفیت‌های بخش تعاون و تشکل‌های محلی به‌عنوان ابزارهایی کارآمد برای تجمیع سرمایه‌های خُرد روستایی، تقویت تولید مشترک و افزایش بهره‌وری نقش‌آفرینی مهمی در احیای اقتصاد بومی دارند. توسعه تعاونی‌های کشاورزی، دامپروری، صنایع‌دستی و گردشگری در کنار حضور بخش خصوصی می‌تواند به تثبیت اشتغال پایدار، رشد درآمد خانوارهای روستایی و توسعه چرخه اقتصادی منجر شود. بنابراین اکنون فرصت آن فرا رسیده است که اقتصاد روستامحور نه به عنوان یک طرح جانبی یا حمایتی، بلکه به عنوان بخشی اصلی از راهبرد توسعه و مقاوم‌سازی اقتصاد به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. درحقیقت باید گفت که روستاها اگر درست دیده شوند، نه‌تنها بار هزینه‌ای ندارند، بلکه دارایی اقتصادی تلقی می‌شوند؛ گنجینه‌ای از ظرفیت‌های تولیدی، انسانی و فرهنگی که می‌توانند ستون فقرات اقتصاد تولیدمحور کشور باشند. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌وگو با حجت الاسلام احد آزادیخواه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و غلامرضا میرزایی، دیگر عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
حجت الاسلام احد آزادیخواه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس مطرح کرد:
توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور گامی به سوی رونق اشتغال
حجت الاسلام احد آزادیخواه، نماینده مردم ملایر و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» با اشاره به ضرورت توجه به ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور بیان کرد: یکی از موضوعاتی که می‌بایست برای آن تدبیر و چاره‌جویی صورت گیرد، مسئله مهاجرت از روستاها به شهرها است. درحقیقت طی سه الی چهار
دهه اخیر جمعیت شهرنشینی در مسیر افزایشی قرارگرفته و جمعیت روستانشینی به موجب این روند کاهشی شده است. روشن است که چنین مسیری ضربات جبران ناپذیری را به تولید روستامحور و اقتصاد روستایی وارد خواهد کرد. طی سال‌های اخیر به موجب کاهش جمعیت روستایی، دامپروری‌های صنعتی، مگاپروژه‌‌ها و امکانات حداقلی در روستاها سبب شد تا این موضوع بیش از پیش نمایان گردد.
وی افزود: باید مسئله مهاجرت از روستاها به شهرها را مدیریت کرد و در این مسیر ضرورت دارد تا امکانات رفاهی و زیرساخت‌های روستایی با اولویت توسعه یابد. عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر حفظ هویت روستاها تصریح کرد: زیرساخت‌های روستا نباید به گونه‌ای باشد که هویت روستاها را سلب کند. متاسفانه این اتفاق هم‌اکنون افتاده و گاه مشاهده می‌کنیم که هویت روستا تغییر یافته است. روستا می‌بایست همواره توام با دامپروری سنتی کوچک مقیاس باشد و بافت روستایی نیز حفظ گردد. طی سال‌های اخیر و به موجب تغییرات رقم خورده، مشاغل خانگی و دامپروری‌ها که همگی ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور هستند، تحت الشعاع قرار گرفتند. نماینده مردم ملایر در مجلس دوازدهم همچنین خاطرنشان کرد: جداسازی دامداری‌های سنتی از روستاها یکی از مشکلاتی بود که طی سال‌های اخیر رقم خورد. دراین راستا می‌بایست یک برنامه ریزی صحیح و مدون بداریم. او متذکر شد: باید فضایی را ایجاد کنیم که به موجب آن روستانشینان بتوانند از ظرفیت اقتصاد روستامحور استفاده کنند. وی در پایان این گفت‌وگو یادآور شد: توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور می‌تواند مسئله مهاجرت از روستاها را کنترل کند. توامان با این موضوع می‌بایست تقویت بازارچه‌های محلی و بوم‌گردی‌ها را نیز اولویت قرار داد. توسعه بازارچه‌ها و تقویت سوغات‌‌سرا سبب رونق گردشگری می‌گردد که این مهم نیز ظرفیت بی‌نظیری را سبب خواهد شد.
غلامرضا میرزایی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تشریح کرد:
لزوم توسعه تسهیلات خرد و کلان برای تقویت اشتغال روستایی
غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» با تاکید بر لزوم توجه به توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور بیان کرد: متاسفانه اقتصاد روستامحور آن طور که باید و شاید موردتوجه قرارنگرفته است.
وی همچنین افزود: جامعه روستایی، جامعه مستقل و خودکفایی است که می‌تواند نیازهای خود را برآورده سازد و چه بسا به توسعه اقتصاد کلان نیز کمک کند. میرزایی با اشاره به نقش رونق اقتصاد روستایی در تامین امنیت غذایی تصریح کرد: تولیدات روستایی به ویژه تولیدات کشاورزی که در بستر ظرفیت‌های روستا فراهم گردد، امنیت غذایی را تحقق می‌بخشد و نقش ارزنده و ویژه‌ای در تامین نیازهای جامعه ایفا می‌کند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: جامعه روستایی علی‌رغم ظرفیت‌های فراوان اقتصادمحور اما به میزان شایسته موردتوجه نگرفته است. به عنوان مثال تسهیلات ویژه‌ای برای روستائیان لحاظ نمی‌شود اگرچه در بخش‌های مختلف همچون کشاورزی ارائه تسهیلات وجود دارد اما این تسهیلات به توسعه روستایی نمی‌انجامد. مقصود از تسهیلات، ارائه خدماتی است که به توسعه و تقویت روستاها بینجامد.
او با تاکید بر توسعه پرداخت تسهیلات خرد و کلان به روستائیان متذکر شد: پرداخت تسهیلات خرد و کلان گامی ضروری است که می‌تواند به توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور را عملیاتی سازد.
وی یادآور شد: توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور، اشتغال‌زایی را رقم خواهد زد و دراین راستا ضرورت دارد تا برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد. این برنامه‌ریزی می‌بایست توامان با نگاه ویژه مسئولان باشد تا تقویت روستاها اجرایی گردد.
وی در پایان این گفت‌وگو بیان کرد: متاسفانه اکنون برای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی روستاها بودجه کافی وجود ندارد. با توسعه ظرفیت‌های اقتصادی می‌توان رونق اقتصادی روستاها را عملیاتی ساخت و این اعتبارات را در بخش عمرانی صرف کرد.
در جهان امروز مفهوم توسعه اقتصادی دیگر محدود به کلان‌شهرها و مراکز صنعتی نیست، بلکه نگاهی عمیق‌تر و گسترده‌تر به مناطق کمتر برخوردار و ظرفیت‌های درونی کشور دارد و دراین فرآیند مناطق روستایی در اولویت برنامه‌ریزی‌های راهبردی قرار گرفته است. براین اساس می‌توان عنوان داشت که توجه به اقتصاد روستامحور به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد مردمی و درون‌زا، نه تنها یک ضرورت راهبردی بلکه بستری برای تحقق عدالت اقتصادی، شکوفایی تولید ملی و دستیابی به خودکفایی محسوب می‌شود. روستاها در طول تاریخ مهد تولید، خوداتکایی و پشتوانه حیاتی اقتصاد کشور بوده‌اند. از تولید محصولات کشاورزی و دامی تا صنایع‌دستی، باغداری و خدمات بومی گرفته تا نوآوری‌های سنتی، همگی ریشه در زیست‌بوم روستایی دارند اما طی سال‌های گذشته، با تشدید مهاجرت‌های گسترده به شهرها، کاهش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محلی و عدم توجه لازم به مزیت‌های منطقه‌ای، بخش قابل‌توجهی از این ظرفیت‌ها به فراموشی سپرده شده است. در شرایطی که اقتصاد کشور در حال گذار به سمت اقتصاد بدون نفت و مقاوم‌سازی ساختار خود است، تقویت اقتصاد روستامحور می‌تواند یکی از مهم‌ترین کلیدهای غلبه بر چالش‌های مزمن نظیر رکود تولید، تورم ساختاری و وابستگی وارداتی باشد. اقتصاد روستامحور، برخلاف تصور رایج تنها معطوف به کشاورزی نیست، بلکه شامل زنجیره‌ای از فعالیت‌های متنوع همچون صنایع تبدیلی، بسته‌بندی، خدمات فناورانه، گردشگری بومی و چه‌بسا صادرات محصولات خاص و ارگانیک می‌شود. نکته مهم آن است که در بسیاری از مناطق روستایی کشور، منابع طبیعی غنی، زمین‌های مستعد، نیروی کار جوان و ارزان و ظرفیت‌های کم‌نظیر انسانی و فرهنگی وجود دارد که به شرط فعال‌سازی و سیاست‌گذاری دقیق، می‌توانند به پیشران رشد و رونق اقتصادی بدل شوند. در همین راستا، یکی از الزامات تحقق اقتصاد روستامحور، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، حمل‌ونقل، دیجیتال و بازار فروش مستقیم محصولات محلی است. بنابراین باید با کاهش نقش واسطه‌ها، افزایش دسترسی تولیدکنندگان به بازارهای هدف و گسترش فناوری‌های نوین، انگیزه ماندگاری و تولید در روستا را دوچندان کرد. از طرفی، افزایش مهاجرت معکوس و بازگشت جوانان تحصیل‌کرده به روستا در صورت فراهم بودن بسترهای تولیدی و حمایتی، می‌تواند یک فرصت استراتژیک تلقی شود چراکه این قشر با بهره‌گیری از دانش روز، توانایی تحول‌آفرینی در مدل‌های سنتی تولید را دارد و در کنار برنامه‌های دولت برای توانمندسازی مناطق کم‌برخوردار، می‌تواند الگوی جدیدی از رشد عدالت‌محور را رقم بزند. همچنین، ظرفیت‌های بخش تعاون و تشکل‌های محلی به‌عنوان ابزارهایی کارآمد برای تجمیع سرمایه‌های خُرد روستایی، تقویت تولید مشترک و افزایش بهره‌وری نقش‌آفرینی مهمی در احیای اقتصاد بومی دارند. توسعه تعاونی‌های کشاورزی، دامپروری، صنایع‌دستی و گردشگری در کنار حضور بخش خصوصی می‌تواند به تثبیت اشتغال پایدار، رشد درآمد خانوارهای روستایی و توسعه چرخه اقتصادی منجر شود. بنابراین اکنون فرصت آن فرا رسیده است که اقتصاد روستامحور نه به عنوان یک طرح جانبی یا حمایتی، بلکه به عنوان بخشی اصلی از راهبرد توسعه و مقاوم‌سازی اقتصاد به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. درحقیقت باید گفت که روستاها اگر درست دیده شوند، نه‌تنها بار هزینه‌ای ندارند، بلکه دارایی اقتصادی تلقی می‌شوند؛ گنجینه‌ای از ظرفیت‌های تولیدی، انسانی و فرهنگی که می‌توانند ستون فقرات اقتصاد تولیدمحور کشور باشند. در بررسی بیش‌تر این موضوع به گفت‌وگو با حجت الاسلام احد آزادیخواه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و غلامرضا میرزایی، دیگر عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
حجت الاسلام احد آزادیخواه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس مطرح کرد:
توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور گامی به سوی رونق اشتغال
حجت الاسلام احد آزادیخواه، نماینده مردم ملایر و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» با اشاره به ضرورت توجه به ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور بیان کرد: یکی از موضوعاتی که می‌بایست برای آن تدبیر و چاره‌جویی صورت گیرد، مسئله مهاجرت از روستاها به شهرها است. درحقیقت طی سه الی چهار
دهه اخیر جمعیت شهرنشینی در مسیر افزایشی قرارگرفته و جمعیت روستانشینی به موجب این روند کاهشی شده است. روشن است که چنین مسیری ضربات جبران ناپذیری را به تولید روستامحور و اقتصاد روستایی وارد خواهد کرد. طی سال‌های اخیر به موجب کاهش جمعیت روستایی، دامپروری‌های صنعتی، مگاپروژه‌‌ها و امکانات حداقلی در روستاها سبب شد تا این موضوع بیش از پیش نمایان گردد.
وی افزود: باید مسئله مهاجرت از روستاها به شهرها را مدیریت کرد و در این مسیر ضرورت دارد تا امکانات رفاهی و زیرساخت‌های روستایی با اولویت توسعه یابد. عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر حفظ هویت روستاها تصریح کرد: زیرساخت‌های روستا نباید به گونه‌ای باشد که هویت روستاها را سلب کند. متاسفانه این اتفاق هم‌اکنون افتاده و گاه مشاهده می‌کنیم که هویت روستا تغییر یافته است. روستا می‌بایست همواره توام با دامپروری سنتی کوچک مقیاس باشد و بافت روستایی نیز حفظ گردد. طی سال‌های اخیر و به موجب تغییرات رقم خورده، مشاغل خانگی و دامپروری‌ها که همگی ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور هستند، تحت الشعاع قرار گرفتند. نماینده مردم ملایر در مجلس دوازدهم همچنین خاطرنشان کرد: جداسازی دامداری‌های سنتی از روستاها یکی از مشکلاتی بود که طی سال‌های اخیر رقم خورد. دراین راستا می‌بایست یک برنامه ریزی صحیح و مدون بداریم. او متذکر شد: باید فضایی را ایجاد کنیم که به موجب آن روستانشینان بتوانند از ظرفیت اقتصاد روستامحور استفاده کنند. وی در پایان این گفت‌وگو یادآور شد: توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور می‌تواند مسئله مهاجرت از روستاها را کنترل کند. توامان با این موضوع می‌بایست تقویت بازارچه‌های محلی و بوم‌گردی‌ها را نیز اولویت قرار داد. توسعه بازارچه‌ها و تقویت سوغات‌‌سرا سبب رونق گردشگری می‌گردد که این مهم نیز ظرفیت بی‌نظیری را سبب خواهد شد.
غلامرضا میرزایی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس تشریح کرد:
لزوم توسعه تسهیلات خرد و کلان برای تقویت اشتغال روستایی
غلامرضا میرزایی، نماینده مردم بروجن و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «رسالت» با تاکید بر لزوم توجه به توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور بیان کرد: متاسفانه اقتصاد روستامحور آن طور که باید و شاید موردتوجه قرارنگرفته است.
وی همچنین افزود: جامعه روستایی، جامعه مستقل و خودکفایی است که می‌تواند نیازهای خود را برآورده سازد و چه بسا به توسعه اقتصاد کلان نیز کمک کند. میرزایی با اشاره به نقش رونق اقتصاد روستایی در تامین امنیت غذایی تصریح کرد: تولیدات روستایی به ویژه تولیدات کشاورزی که در بستر ظرفیت‌های روستا فراهم گردد، امنیت غذایی را تحقق می‌بخشد و نقش ارزنده و ویژه‌ای در تامین نیازهای جامعه ایفا می‌کند.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی همچنین خاطرنشان کرد: جامعه روستایی علی‌رغم ظرفیت‌های فراوان اقتصادمحور اما به میزان شایسته موردتوجه نگرفته است. به عنوان مثال تسهیلات ویژه‌ای برای روستائیان لحاظ نمی‌شود اگرچه در بخش‌های مختلف همچون کشاورزی ارائه تسهیلات وجود دارد اما این تسهیلات به توسعه روستایی نمی‌انجامد. مقصود از تسهیلات، ارائه خدماتی است که به توسعه و تقویت روستاها بینجامد.
او با تاکید بر توسعه پرداخت تسهیلات خرد و کلان به روستائیان متذکر شد: پرداخت تسهیلات خرد و کلان گامی ضروری است که می‌تواند به توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور را عملیاتی سازد.
وی یادآور شد: توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور، اشتغال‌زایی را رقم خواهد زد و دراین راستا ضرورت دارد تا برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد. این برنامه‌ریزی می‌بایست توامان با نگاه ویژه مسئولان باشد تا تقویت روستاها اجرایی گردد.
وی در پایان این گفت‌وگو بیان کرد: متاسفانه اکنون برای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی روستاها بودجه کافی وجود ندارد. با توسعه ظرفیت‌های اقتصادی می‌توان رونق اقتصادی روستاها را عملیاتی ساخت و این اعتبارات را در بخش عمرانی صرف کرد.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
-
غدیر؛ تنها نسخه جنگ و صلح عادلانه
-
لزوم توسعه تسهیلات خرد و کلان برای تقویت اشتغال روستایی
-
توسعه ظرفیت‌های اقتصاد روستامحور گامی به سوی رونق اشتغال
-
ضرورت حفظ همگرایی بین قوا
-
گامی بلند برای تولید تجهیزات پزشکی
-
اجرای سند تحول، اولویت اول وزارت آموزش و پرورش
-
آیا ترامپ رسما قانونشکنی کرد؟
-
کارنامه سیاه گروسی
-
سه عامل مؤثر بر ثبات قدم تیم مذاکرات هستهای ایران
-
بازگشت تولید به جغرافیای بومی
