چگونه دانش بومی کشاورزی به رقابت‌پذیری جهانی منجر شد؟
ایران، بازیگر نوظهور بازار جهانی غذا
گروه اقتصادی
ایران امروز در مسیر تحولی نوین در حوزه کشاورزی گام برمی‌دارد؛ مسیری که حاصل پیوند دانش بومی، فناوری‌های نوین و برنامه‌ریزی هدفمند است. طی سال‌های اخیر، بخش کشاورزی کشور با رشد چشمگیر تولیدات خود، جایگاه کشور را در نقشه جهانی مواد غذایی ارتقا داده و به نمادی از توانمندی ملی و خودکفایی تبدیل شده است. بر اساس آمارهای رسمی، میزان تولید محصولات کشاورزی داخلی به بیش از ۱۲۵ میلیون تن رسیده و سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی نیز به حدود ۱۲ درصد افزایش یافته است؛ رقمی که بیانگر نقش تعیین‌کننده کشاورزی در اقتصاد ملی است. این رشد پایدار، تنها نتیجه افزایش سطح زیرکشت یا تولید نیست؛ بلکه حاصل یک نگاه نو به مدیریت منابع، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و حمایت مستمر از تولیدکنندگان در قالب سیاست‌های هوشمندانه است؛ از گندم و جو گرفته تا محصولات باغی، دامی و صنایع تبدیلی. درحقیقت امروز ایران در بسیاری از حوزه‌های کشاورزی توانسته به یکی از قدرت‌های منطقه‌ای بدل شود و محصولات خود را به بیش از ۸۰ کشور جهان صادر کند. صادرات گسترده محصولات داخلی، نشانه‌ای از کیفیت، تنوع و رقابت‌پذیری تولیدات ملی است؛ تولیداتی که بر پایه تلاش کشاورزان پرتلاش و متخصصان داخلی شکل گرفته و توانسته‌اند ضمن تأمین نیاز بازار داخلی، سهمی روزافزون در تجارت جهانی پیدا کنند. همچنین مطلوب است تا عنوان بداریم که حضور محصولات کشاورزی داخلی در بازارهای بین‌المللی، تنها یک دستاورد اقتصادی نیست؛ بلکه تجلی قدرت تولیدی در عرصه امنیت غذایی و توسعه پایدار است. اکنون بخش کشاورزی کشور، با بهره‌گیری از دانش روز، مدیریت منابع آب‌وخاک، و گسترش زنجیره‌های ارزش، وارد مسیری تازه از بلوغ و اثربخشی شده است. درحقیقت باید بگوییم که مسیر پیشرو، نه تنها برافزایش کمی تولید بلکه بر ارتقای کیفیت، توسعه صادرات و تثبیت جایگاه کشور به‌عنوان یکی از بازیگران مهم بازار جهانی مواد غذایی متمرکز است.
ایران در صف قدرت‌های بزرگ تولیدکننده غذا
بر اساس گزارش‌های سازمان خواروبار جهانی ملل متحد (فائو)، ایران در زمره ۱۴ کشور برتر تولیدکننده گندم و جزو ۱۰ کشور نخست در تولید مرغ و تخم‌مرغ در جهان قرار دارد. این دستاوردها، نه محصول تصادف، بلکه نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری علمی و پایدار در مسیر خودکفایی است. در دهه‌های گذشته، مسیر توسعه کشاورزی داخلی از شکل سنتی و کم‌بازده، به یک نظام دانش‌محور، فناورانه و اقتصادی تغییر یافته است. استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی، بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند آبیاری، مدیریت علمی مزرعه و توسعه صنایع تبدیلی، توانسته است بهره‌وری در واحد سطح را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. به گفته‌ی یکی از مدیران ارشد حوزه زراعت، ایران توانسته است تولیدات خود را از حدود ۲۵ میلیون تن به بیش از ۱۲۵ میلیون تن در سال جاری افزایش دهد؛ جهشی پنج‌برابری که معنای واقعی آن، شکل‌گیری پایه‌های اقتدار غذایی و اقتصادی ملی است.
صادرات گسترده و حضور در بازار جهانی
یکی از شاخص‌های مهم رشد پایدار کشاورزی، حضور محصولات داخلی در بازارهای جهانی است. امروز کشورمان به بیش از ۸۰ کشور دنیا محصولات کشاورزی صادر می‌کند؛ از پسته، زعفران، خرما و خشکبار گرفته تا محصولات لبنی، مرغ و میوه‌های تازه. این صادرات نه‌تنها ارزآوری چشمگیری برای کشور به همراه داشته بلکه اعتبار برند محصول ایرانی را در عرصه بین‌المللی تقویت کرده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند بخش کشاورزی، در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی، توانسته نقشی بی‌بدیل در تثبیت درآمدهای غیرنفتی و کاهش وابستگی به نفت ایفا کند. همچنین با توسعه صنایع بسته‌بندی و فرآوری، ارزش‌افزوده صادرات محصولات کشاورزی کشور به شکل محسوسی افزایش‌یافته است. درنتیجه، محصولات ایرانی اکنون در بازارهایی چون روسیه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آسیای میانه و چه‌بسا اروپا حضور مستمر دارند و همچنان نیاز است تا سیاست‌های حمایتی در این بخش توسعه یابد.
نقش فناوری در جهش تولید
تحول در ساختار تولید بدون ورود فناوری ممکن نبوده و نخواهد بود. خوشبختانه در سال‌های اخیر، استفاده از کشاورزی هوشمند در بسیاری از استان‌ها در دستور کار قرار گرفته است. کشاورزان ایرانی امروز با کمک سامانه‌های دیجیتالی می‌توانند شرایط خاک، رطوبت، دما و میزان مصرف آب را به‌صورت لحظه‌ای کنترل کنند. این تحول فناورانه، علاوه بر کاهش چشمگیر مصرف آب، به بهبود کیفیت محصولات و افزایش بهره‌وری منجر شده است. آمارها نشان می‌دهد اجرای سیستم‌های آبیاری نوین در کشور موجب افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بهره‌وری و کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی شده است؛ آماری که به‌ویژه در شرایط اقلیمی کنونی، اهمیتی راهبردی دارد. از سوی دیگر باید بگوییم که این مهم در تأمین کامل امنیت غذایی نیز نقشی چشمگیر دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر، کشورمان توانسته با اجرای برنامه‌های خودکفایی در محصولات استراتژیک نظیر گندم، شکر و دانه‌های روغنی، نیاز داخلی را تا حد زیادی تأمین کند و تثبیت تولید در این حوزه‌ها، موجب کاهش واردات، صرفه‌جویی ارزی و تقویت تولیدکنندگان داخلی شده است. دولت و مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب قوانین حمایتی در حوزه نهاده‌های کشاورزی، بیمه محصولات و تأمین مالی زنجیره‌ای، مسیر رشد و پایداری تولید را هموار کرده‌اند.
جایگاه منطقه‌ای ایران در مدیریت منابع
باوجود محدودیت‌های طبیعی در منابع آبی، توانسته‌ایم الگویی موفق در بهره‌وری از منابع محدود ارائه دهیم و دراین راستا نهادهای بین‌المللی همچون فائو و برنامه توسعه سازمان ملل در گزارش‌های خود نیز از مدیریت هوشمند منابع کشاورزی ایران تمجید کرده‌اند. به‌ویژه طرح‌های توسعه گلخانه‌ای، کشت فراسرزمینی و اصلاح الگوی کشت، توانسته‌اند میزان بهره‌وری در واحد سطح را افزایش دهند و اشتغال روستایی را تقویت کنند. بر همین اساس، ایران اکنون در میان کشورهای غرب آسیا، به‌عنوان یکی از پیشتازان امنیت غذایی پایدار شناخته می‌شود و نقشی چشمگیر دارد.
نقش کشاورزان و بخش خصوصی
نمی‌توان از رشد کشاورزی داخلی سخن گفت و از نقش بی‌بدیل کشاورزان، تعاونی‌های روستایی و شرکت‌های دانش‌بنیان غافل ماند. آنان طلایه‌داران میدانی این پیشرفت‌اند. توأمان با کشاورزان و حمایت‌های دولتی، حضور شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری در زنجیره تولید و صادرات نیز زمینه‌ی پایداری و رقابت‌پذیری بیشتر را فراهم آورده است. در سال‌های اخیر، دولت با ارائه تسهیلات، تضمین خرید محصولات و حمایت از صادرات غیرنفتی، زمینه مشارکت هرچه بیشتر بخش خصوصی را فراهم ساخته است و گفتنی است که این هم‌افزایی میان دولت و مردم، نمونه‌ای روشن از اقتصاد مقاومتی در عرصه عمل است.
چشم‌انداز آینده
تحلیل‌های کارشناسان نشان می‌دهد که در صورت تداوم سیاست‌های کنونی و سرمایه‌گذاری هدفمند در فناوری‌های نو، می‌توانیم تا پایان برنامه هفتم توسعه، حجم تولیدات کشاورزی خود را به بیش از ۱۵۰ میلیون تن برسانیم. این هدف، نه تنها موجب افزایش درآمدهای غیرنفتی کشور خواهد شد، بلکه کشور را به یکی از مراکز مهم صادرات مواد غذایی در منطقه و جهان تبدیل می‌کند. شایان‌ذکر است تا بگوییم که در این مسیر، تقویت زیرساخت‌های صادراتی، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، توسعه صنایع بسته‌بندی و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر است و می‌بایست همواره در‌دستورکار‌قرارگیرد.
سخن پایانی
تولید ۱۲۵ میلیون تن محصول کشاورزی، تنها نشانه رشد یک بخش اقتصادی نیست؛ بلکه نمادی از برنامه‌ریزی و توانمندی داخلی است. کشاورزی داخلی امروز به جایگاه یک صنعت پیشرو و تعیین‌کننده در اقتصاد کشور رسیده است. این پیشرفت‌ها، تصویری روشن از قدرت تولید و دانش به‌روز کشور را ارائه می‌دهد؛ قدرتی که با تکیه بر علم و عمل، توانسته است از دل چالش‌ها و خشکسالی، تأمین امنیت غذایی را رقم زند و در بازار جهانی غذا به‌عنوان بازیگری قابل‌اعتماد ظاهر شود. بی‌تردید، با استمرار این روند، نام کشورمان در دهه‌های آینده نه‌تنها در فهرست تولیدکنندگان برتر منطقه، بلکه در میان قدرت‌های جهانی تأمین غذا درخشان‌تر از همیشه خواهد درخشید.
ایران امروز در مسیر تحولی نوین در حوزه کشاورزی گام برمی‌دارد؛ مسیری که حاصل پیوند دانش بومی، فناوری‌های نوین و برنامه‌ریزی هدفمند است. طی سال‌های اخیر، بخش کشاورزی کشور با رشد چشمگیر تولیدات خود، جایگاه کشور را در نقشه جهانی مواد غذایی ارتقا داده و به نمادی از توانمندی ملی و خودکفایی تبدیل شده است. بر اساس آمارهای رسمی، میزان تولید محصولات کشاورزی داخلی به بیش از ۱۲۵ میلیون تن رسیده و سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی نیز به حدود ۱۲ درصد افزایش یافته است؛ رقمی که بیانگر نقش تعیین‌کننده کشاورزی در اقتصاد ملی است. این رشد پایدار، تنها نتیجه افزایش سطح زیرکشت یا تولید نیست؛ بلکه حاصل یک نگاه نو به مدیریت منابع، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و حمایت مستمر از تولیدکنندگان در قالب سیاست‌های هوشمندانه است؛ از گندم و جو گرفته تا محصولات باغی، دامی و صنایع تبدیلی. درحقیقت امروز ایران در بسیاری از حوزه‌های کشاورزی توانسته به یکی از قدرت‌های منطقه‌ای بدل شود و محصولات خود را به بیش از ۸۰ کشور جهان صادر کند. صادرات گسترده محصولات داخلی، نشانه‌ای از کیفیت، تنوع و رقابت‌پذیری تولیدات ملی است؛ تولیداتی که بر پایه تلاش کشاورزان پرتلاش و متخصصان داخلی شکل گرفته و توانسته‌اند ضمن تأمین نیاز بازار داخلی، سهمی روزافزون در تجارت جهانی پیدا کنند. همچنین مطلوب است تا عنوان بداریم که حضور محصولات کشاورزی داخلی در بازارهای بین‌المللی، تنها یک دستاورد اقتصادی نیست؛ بلکه تجلی قدرت تولیدی در عرصه امنیت غذایی و توسعه پایدار است. اکنون بخش کشاورزی کشور، با بهره‌گیری از دانش روز، مدیریت منابع آب‌وخاک، و گسترش زنجیره‌های ارزش، وارد مسیری تازه از بلوغ و اثربخشی شده است. درحقیقت باید بگوییم که مسیر پیشرو، نه تنها برافزایش کمی تولید بلکه بر ارتقای کیفیت، توسعه صادرات و تثبیت جایگاه کشور به‌عنوان یکی از بازیگران مهم بازار جهانی مواد غذایی متمرکز است.
ایران در صف قدرت‌های بزرگ تولیدکننده غذا
بر اساس گزارش‌های سازمان خواروبار جهانی ملل متحد (فائو)، ایران در زمره ۱۴ کشور برتر تولیدکننده گندم و جزو ۱۰ کشور نخست در تولید مرغ و تخم‌مرغ در جهان قرار دارد. این دستاوردها، نه محصول تصادف، بلکه نتیجه سال‌ها سیاست‌گذاری علمی و پایدار در مسیر خودکفایی است. در دهه‌های گذشته، مسیر توسعه کشاورزی داخلی از شکل سنتی و کم‌بازده، به یک نظام دانش‌محور، فناورانه و اقتصادی تغییر یافته است. استفاده از بذرهای مقاوم به خشکی، بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند آبیاری، مدیریت علمی مزرعه و توسعه صنایع تبدیلی، توانسته است بهره‌وری در واحد سطح را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. به گفته‌ی یکی از مدیران ارشد حوزه زراعت، ایران توانسته است تولیدات خود را از حدود ۲۵ میلیون تن به بیش از ۱۲۵ میلیون تن در سال جاری افزایش دهد؛ جهشی پنج‌برابری که معنای واقعی آن، شکل‌گیری پایه‌های اقتدار غذایی و اقتصادی ملی است.
صادرات گسترده و حضور در بازار جهانی
یکی از شاخص‌های مهم رشد پایدار کشاورزی، حضور محصولات داخلی در بازارهای جهانی است. امروز کشورمان به بیش از ۸۰ کشور دنیا محصولات کشاورزی صادر می‌کند؛ از پسته، زعفران، خرما و خشکبار گرفته تا محصولات لبنی، مرغ و میوه‌های تازه. این صادرات نه‌تنها ارزآوری چشمگیری برای کشور به همراه داشته بلکه اعتبار برند محصول ایرانی را در عرصه بین‌المللی تقویت کرده است. کارشناسان اقتصادی معتقدند بخش کشاورزی، در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی، توانسته نقشی بی‌بدیل در تثبیت درآمدهای غیرنفتی و کاهش وابستگی به نفت ایفا کند. همچنین با توسعه صنایع بسته‌بندی و فرآوری، ارزش‌افزوده صادرات محصولات کشاورزی کشور به شکل محسوسی افزایش‌یافته است. درنتیجه، محصولات ایرانی اکنون در بازارهایی چون روسیه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، آسیای میانه و چه‌بسا اروپا حضور مستمر دارند و همچنان نیاز است تا سیاست‌های حمایتی در این بخش توسعه یابد.
نقش فناوری در جهش تولید
تحول در ساختار تولید بدون ورود فناوری ممکن نبوده و نخواهد بود. خوشبختانه در سال‌های اخیر، استفاده از کشاورزی هوشمند در بسیاری از استان‌ها در دستور کار قرار گرفته است. کشاورزان ایرانی امروز با کمک سامانه‌های دیجیتالی می‌توانند شرایط خاک، رطوبت، دما و میزان مصرف آب را به‌صورت لحظه‌ای کنترل کنند. این تحول فناورانه، علاوه بر کاهش چشمگیر مصرف آب، به بهبود کیفیت محصولات و افزایش بهره‌وری منجر شده است. آمارها نشان می‌دهد اجرای سیستم‌های آبیاری نوین در کشور موجب افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بهره‌وری و کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی شده است؛ آماری که به‌ویژه در شرایط اقلیمی کنونی، اهمیتی راهبردی دارد. از سوی دیگر باید بگوییم که این مهم در تأمین کامل امنیت غذایی نیز نقشی چشمگیر دارد. خوشبختانه در سال‌های اخیر، کشورمان توانسته با اجرای برنامه‌های خودکفایی در محصولات استراتژیک نظیر گندم، شکر و دانه‌های روغنی، نیاز داخلی را تا حد زیادی تأمین کند و تثبیت تولید در این حوزه‌ها، موجب کاهش واردات، صرفه‌جویی ارزی و تقویت تولیدکنندگان داخلی شده است. دولت و مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب قوانین حمایتی در حوزه نهاده‌های کشاورزی، بیمه محصولات و تأمین مالی زنجیره‌ای، مسیر رشد و پایداری تولید را هموار کرده‌اند.
جایگاه منطقه‌ای ایران در مدیریت منابع
باوجود محدودیت‌های طبیعی در منابع آبی، توانسته‌ایم الگویی موفق در بهره‌وری از منابع محدود ارائه دهیم و دراین راستا نهادهای بین‌المللی همچون فائو و برنامه توسعه سازمان ملل در گزارش‌های خود نیز از مدیریت هوشمند منابع کشاورزی ایران تمجید کرده‌اند. به‌ویژه طرح‌های توسعه گلخانه‌ای، کشت فراسرزمینی و اصلاح الگوی کشت، توانسته‌اند میزان بهره‌وری در واحد سطح را افزایش دهند و اشتغال روستایی را تقویت کنند. بر همین اساس، ایران اکنون در میان کشورهای غرب آسیا، به‌عنوان یکی از پیشتازان امنیت غذایی پایدار شناخته می‌شود و نقشی چشمگیر دارد.
نقش کشاورزان و بخش خصوصی
نمی‌توان از رشد کشاورزی داخلی سخن گفت و از نقش بی‌بدیل کشاورزان، تعاونی‌های روستایی و شرکت‌های دانش‌بنیان غافل ماند. آنان طلایه‌داران میدانی این پیشرفت‌اند. توأمان با کشاورزان و حمایت‌های دولتی، حضور شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری در زنجیره تولید و صادرات نیز زمینه‌ی پایداری و رقابت‌پذیری بیشتر را فراهم آورده است. در سال‌های اخیر، دولت با ارائه تسهیلات، تضمین خرید محصولات و حمایت از صادرات غیرنفتی، زمینه مشارکت هرچه بیشتر بخش خصوصی را فراهم ساخته است و گفتنی است که این هم‌افزایی میان دولت و مردم، نمونه‌ای روشن از اقتصاد مقاومتی در عرصه عمل است.
چشم‌انداز آینده
تحلیل‌های کارشناسان نشان می‌دهد که در صورت تداوم سیاست‌های کنونی و سرمایه‌گذاری هدفمند در فناوری‌های نو، می‌توانیم تا پایان برنامه هفتم توسعه، حجم تولیدات کشاورزی خود را به بیش از ۱۵۰ میلیون تن برسانیم. این هدف، نه تنها موجب افزایش درآمدهای غیرنفتی کشور خواهد شد، بلکه کشور را به یکی از مراکز مهم صادرات مواد غذایی در منطقه و جهان تبدیل می‌کند. شایان‌ذکر است تا بگوییم که در این مسیر، تقویت زیرساخت‌های صادراتی، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، توسعه صنایع بسته‌بندی و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر است و می‌بایست همواره در‌دستورکار‌قرارگیرد.
سخن پایانی
تولید ۱۲۵ میلیون تن محصول کشاورزی، تنها نشانه رشد یک بخش اقتصادی نیست؛ بلکه نمادی از برنامه‌ریزی و توانمندی داخلی است. کشاورزی داخلی امروز به جایگاه یک صنعت پیشرو و تعیین‌کننده در اقتصاد کشور رسیده است. این پیشرفت‌ها، تصویری روشن از قدرت تولید و دانش به‌روز کشور را ارائه می‌دهد؛ قدرتی که با تکیه بر علم و عمل، توانسته است از دل چالش‌ها و خشکسالی، تأمین امنیت غذایی را رقم زند و در بازار جهانی غذا به‌عنوان بازیگری قابل‌اعتماد ظاهر شود. بی‌تردید، با استمرار این روند، نام کشورمان در دهه‌های آینده نه‌تنها در فهرست تولیدکنندگان برتر منطقه، بلکه در میان قدرت‌های جهانی تأمین غذا درخشان‌تر از همیشه خواهد درخشید.
تیتر خبرها
تیترهای روزنامه
-
توسعه متوازن با شناخت ظرفیتهای استانی محقق می‌شود
-
تمرکززدایی اقتصادی زمینه رونق تولید و اشتغال را فراهم می‌کند
-
شرمالشیخ و خطر تکرار اُسلو
-
نمیتوانید با دنیا بجنگید!
-
ترامپ شریک شکست نتانیاهو در جنگ غزه است
-
وقاحت دنباله دار تروییکای اروپایی
-
سرمایه‌گذاری برمدار استان‌ها
-
اما و اگرهای پیشدبستانی اجباری
-
بازی ترامپ با حاصل جمع صفر !
-
ایران، بازیگر نوظهور بازار جهانی غذا
